Gallipoli Naval Campaign in Ottoman Humour and Cartooning in a Sample of Karagoz Newspaper

Yıl 2015, Cilt: 13 Sayı: 18, 563 - 592, 31.05.2015

Tuncay Öğün

https://doi.org/10.17518/caty.38057

Öz

This study intends to analyse Dardanelles Maritime Campaign, which was already dealt in many aspects, in terms of reflections in Ottoman humour. As being the only media organ with humorous content in Ottoman press at the specified period, Karagoz newspaper is the main source of the study. In the extraordinary circumstances of warfare the newspaper also had to keep publication in the framework of official statements made by the Ottoman headquarters as other media organs did. But unlike the others, it submitted war-related developments to followers after having them rendered in its own sense of humour. By underestimating and insulting the allied naval bombardments of heavy fortifications in Dardanelles, it endeavored to engrain moral and confidence in the public, simply used ironic comics as an element of psychological warfare

Anahtar Kelimeler

The Gallipoli (Dardanelles) Campaign, Karagoz newspaper, Ottoman humour, Ottoman press, World War I

Karagöz Gazetesi Örneğinde Osmanlı Mizahında ve Karikatüründe Çanakkale Deniz Savaşları

Öz

Bu çalışma, daha önce birçok açıdan ele alınmış olan Çanakkale Deniz Savaşlarını Osmanlı mizahındaki yansımaları açısından incelemeyi amaçlamaktadır. Belirtilen dönemde Osmanlı basınının mizah içerikli tek yayın organı olan Karagöz gazetesi, çalışmanın temel kaynağı durumundadır. Savaş durumunun olağan dışı koşullarında bu gazete de yayınlarını diğer basın organları gibi Osmanlı karargâhından yapılan resmî açıklamalar çerçevesinde sürdürmek zorunda kalmıştır. Ancak diğerlerinden farklı olarak savaşla ilgili gelişmeleri kendi mizah anlayışı içerisinde yorumlayıp yoğurduktan sonra okuyucularına aktarmıştır. İngiliz-Fransız birleşik filosunun Çanakkale istihkâmlarına düzenlediği ağır bombardımanları her defasında küçümseyip alaya alarak kamuoyuna moral ve güven duygusu aşılamaya çalışmıştır. Anlamlı mesajlar içeren karikatürlerini adeta bir psikolojik harp unsuru olarak kullanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çanakkale Savaşları, Karagöz Gazetesi, Osmanlı mizahı, Osmanlı basını, 1. Dünya Savaşı

Kaynakça

• Gazeteler
• Karagöz
• Sabah
• Tanin
• Tasvir-i Efkâr
• Turan
• Kitap ve Makaleler
• Akbaba,Bülent, “İnkılap Tarihi Öğretimi İçin Bir Kaynak: Karagöz Dergisi”, Kastamonu Eğitim Dergisi, XXII/2 (Mayıs 2014), s. 731-742.
• Alkan, Necmettin, “Alman, İngiliz ve Fransız Karikatürlerinde Sultan II. Abdülhamid ve Türk Algısı” Sultan II. Abdülhamid Sempozyumu (20-21 Şubat 2014, Selanik), III, Ankara: TTK Yayını, 2014, s. 333-348.
• Atabey, Figen, “İngiliz Savaş Konseyi’nin Çanakkale Stratejisi”, Çanakkale Muharebelerinin İdaresi/Komutanlar ve Stratejiler, ed. Lokman Erdemir-Kürşat Solak, Çanakkale: Çanakkale Valiliği Yayınları, 2015, s. 35-68.
• -----------------, Çanakkale Savaşları’nın Deniz Cephesi,(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Üniversitesi, Anakara 2010.
• Avcı, Halil Ersin -Mehmet Ali Bingöl, Çanakkale Savaşı Karikatürleri, İstanbul: Truva Yayınları, 2006.
• Çeviker, Turgut, “Tanzimat’tan Cumhuriyete Türk Karikatürü”, Tanzimat’tan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, IV, İstanbul: İletişim Yayınları, 1985, s. 1101-1108.
• Çoruk, Ali Şükrü, “Çizgilerin Gücü Adına”, Derin Tarih, Özel Sayı: 1 (2014), s. 92-97.
• Çulcu, Murat, İkdam Gazetesi’nde Çanakkale Cephesi, I, İstanbul: Kaptan Yayıncılık, 2004.
• Erdemir, Lokman, Sebep ve Sonuçlarıyla Çanakkale Savaşları (Sosyal Tarih Açısından),(Yayınlanmamış Doktora Tezi) İstanbul Üniversitesi,İstanbul 2008.
• Esenkaya, Ahmet, “Çanakkale Savaşları Sürecinde Türk Basını”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, Sayı: 1 (2003), s. 36-63.
• Eski Harfli Türkçe Yayınlar Kataloğu, I, Ankara: Milli Kütüphane Yayınları, 19187, s. 136-137.
• Hatip, Murad, “Çanakkale Cephesinin Lojistik Desteklenmesi, Barbaros Zırhlısının Batırılışı, Güverte Albay Nevres Tümer’in Yayınlanmamış Beyanları”, Çanakkale Muharebelerinin İdaresi/Komutanlar ve Stratejiler, ed. Lokman Erdemir-Kürşat Solak, Çanakkale: Çanakkale Valiliği Yayınları, 2015, s. 317-332.
• Heinzelmann, Tobias, Osmanlı Karikatüründe Balkan Sorunu 1908-1914, İstanbul: Kitap Yayınevi, 2004.
• Herbert, Aubery -Henry Morgenthau, Devler Ülkesinde Devler Savaşı/Çanakkale, çev. Seyfi Say, İstanbul Ataç Yayınları, 2005.
• İbar, Gazanfer, “Propaganda Haritalarında Büyük Savaş”, Atlas Tarih, Sayı: 30 (2014), s. 138-143.
• Karakaş, Nuri, “İtalyan Donanması’nın Çanakkale Boğazı Saldırısında Bir Kahraman: Topçu Onbaşı Yusuf (Erdil)”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi,XXXII//54 (20013), s. 79-106.
• Kılıç, Sibel, “Contribution Of KaragozHumour Magazine (1908-1955) To Sociocultural Transformations Of The Turkish Society Which Derives Its Sources From The KaragozHumour Practices And Its Importance Through The Perspective Of The Turkish Cultural Histor”,Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, IV/16 (Kış, 2011), s. 238-247.
• Kılınç, Aziz, “Üstünlük Kuramı Bağlamında Harp ve Mizah”, Milli Folklor, Yıl:19, Sayı:73 (2007) s. 55-60.
• Koloğlu, Orhan, “Basın” , Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, II, İstanbul: Kültür Bakanlığı-Tarih Vakfı ortak yayını, 1994, s. 69-73.
• Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi, Devre: III, İçtima Senesi I, Cilt I, Ankara: TBMM Basımevi, 1991.
• Osmanlı Belgelerinde Birinci Dünya Harbi, I, yay. haz. Kemal Gurulkan vd.,İstanbul: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayını, 2013.
• Osmanlı Belgelerinde Çanakkale Muharebeleri, I, yay. haz. Muzaffer Albayrak vd.,Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayını, 2005.
• Özen, Neslihan, Türk Basınında (Tanin, İkdam, Tercüman-ı Hakikat, Vakit, Servet-i Fünun) Çanakkale Savaşları (1914-1918),(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Erciyes Üniversitesi, Kayseri 2004.
• Pomiankowski, Joseph, Osmanlı İmparatorluğu’nun Çöküşü/1914-1918, I. Dünya Savaşı, çev. Kemal Turan, , İstanbul: Kayıhan Yayınları, 1997.
• Sanders, Liman von, Türkiye’de Beş Sene, yay. haz. Muzaffer Albayrak, İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2007.
• Selahaddin Adil Paşa, Çanakkale Cephesinden Mektuplar-Hatıralar, yay. haz. Muzaffer Albayrak, İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2007.
• Selçuk, Mustafa, “Çanakkale’ye Denizden İlk Bombardımanlar ve Başkent İstanbul”, Çanakkale Muharebelerinin İdaresi/Komutanlar ve Stratejiler, ed. Lokman Erdemir-Kürşat Solak, Çanakkale: Çanakkale Valiliği Yayınları, 2015, s. 69-81.
• Sevinçli, Efdal, “Cinsel Bilgileri Öğrenirken Sağdıcımız Karagöz: Karagöz Evleniyor (1913) Oyunu”, Tiyatro Araştırmaları Dergisi, 27: 2009/1, s. 33-49.
• Ulusoy, Belkıs, Çanakkale Savaşlarının Türk ve Dünya Basınındaki Yansımaları”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, Sayı: 21 (2005), s. 63-70.
• Yeni Mecmua/Çanakkale Özel Sayısı, yay. haz. Muzaffer Albayrak-Ayhan Özyurt, İstanbul. Yeditepe Yayınevi, 2006.