Amerikalı Bir Gazetecinin Gözüyle Çanakkale Deniz ve Kara Savaşları: George Abel Schreiner ve Çanakkale Günlükleri

Yıl 2015, Cilt: 13 Sayı: 18, 593 - 636, 31.05.2015

Mustafa Göleç

https://doi.org/10.17518/caty.32610

Cited By: 1

Öz

George Abel Schreiner I. Dünya Savaşı’nın başında Amerikan Associated Press Ajansı adına İstanbul’a gelir ve özel izinle Çanakkale’de deniz savaşlarını ve Gelibolu’da kara savaşlarını yerinde izler. Bir yandan ajansına cepheden haberler gönderirken, bir yandan da bir günlük tutar. I. Dünya Savaşı henüz sona ermeden 1918 yılında New York’ta From Berlin to Bagdad adıyla yayınlanan bu günlük, adından olsa gerek, Çanakkale Savaşları ile ilgili literatürde ihmal edilmiştir. Oysa bir gazeteci ama aynı zamanda eski bir asker olarak Schreiner’in günlükleri savaşın askeri boyutu hakkında olduğu kadar siyasal ve toplumsal boyutları hakkında da zengin ve çarpıcı ayrıntılar içermektedir.

Bu çalışmada G. A. Schreiner’in gözünden Çanakkale Savaşları değerlendirilmektedir. Amerikalı muhabirin gözlem ve tespitleri farklı perspektifleri yansıtan savaş sırasında tutulmuş başka günlükler ya da savaştan sonra yazılmış başka anılarla karşılaştırılmıştır. Ayrıca Schreiner’in gözlem ve tespitlerinin Çanakkale Savaşları konulu literatürdeki yeri ve bu literatüre muhtemel katkıları üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler: I. Dünya Savaşı, Çanakkale Deniz Savaşları, Gelibolu Kara Savaşları, Savaş Günlüğü.

Nawal Wars of Dardanelles and Land Battles of Gallipoli from the Eye of an American Journalist:

George Abel Schreinerand His Diary

Abstract

George Abel Schreiner comes to Istanbul at the beginning of the World War I on behalf of the American Associated Press Agency and observes naval wars in Dardanelles and land battles in Gallipoli by special permission. While he dispatches news from the front to his agency, he also keeps a diary. This diary, which is published in New York in 1918 before the end of the World War I under the name of “From Berlin to Bagdad”, has been neglected in the literature about Dardanelles and Gallipoli wars. Whereas diaries of Schreiner as a journalist and also as an old soldier, include rich and stunning details about the political and social dimensions of the war as well as its military aspects.

In this study, Dardanelles and Gallipoli wars are evaluated from the eye of G. A. Schreiner. The American reporter’s observations and theses are compared with the other diaries reflecting different perspectives kept during the war and with the memories written after the war. Besides, the place of Schreiner’s observations and theses in the literature of Dardanelles and Gallipoli wars is stressed and possible contribution of them to this literature is focused.

Keywords: World War, Çanakkale Naval War, Gallipoli Land War, War Diary.

Anahtar Kelimeler

I. Dünya Savaşı, Çanakkale Deniz Savaşları, Gelibo

Kaynakça

• Arşiv
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Evrak Odası Kalemi Evrakı.
• Kitaplar
• Abdullah Fevzi Efendi, Çanakkale Cephesinde Bir Müderris(Yay. Haz. Ali Osman Koçkuzu), İz yay., İstanbul 2011.
• Albayrak, Muzaffer -Yılmazer, Tuncay,Sorularla Çanakkale Muharebeleri I, Yeditepe Yay., İstanbul 2007.
• Alganer, Haydar Mehmet Çanakkale Kara Savaşları Günlüğü, Deniz Basımevi, İstanbul 2010.
• Bartlett, EllisAshmead, Çanakkale Gerçeğ i(Çev. Yüzbaşı Rahmi; Yay. Haz. Muzaffer Albayrak), Yeditepe Yay., İstanbul, İstanbul 2007.
• Bayur, Yusuf Hikmet,Türk İnkılâbı Tarihi, Cilt III, Kısım II, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1991.
• Bursalı Mehmet Nihat, Büyük Savaşta Çanakkale Seferi, İlhami-Fevzi Matbaası, İstanbul 1926.
• Çanakkale Savaşı’nın Bilinmeyen Cephesi: Hava Savaşları(Haz. Turan Tanyer), Türkiye Barolar Birliği, Ankara 2010.
• Erickson,Edward J.,Size Ölmeyi Emrediyorum! Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Ordusu(Çev. M. Tanju Akad), Kitap Yay., İstanbu, 2011.
• Görgülü, İsmet,On Yıllık Harbin Kadrosu 1912-1922, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1993.
• Herbert,Aubrey –Morgenthau, Henry, Çanakkale / Devler Ülkesinde Devler Savaşı(Çev. Seyfi Say), Yeditepe Yay., İstanbul 2007.
• Hersing, Otto,Çanakkale Denizaltı Savaşı(Çev. Bülent Erdemoğlu), Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul 2009.
• Koyuncu,A. –Keskin,Ö. -Sönmez,C. S.,Çanakkale Savaşları Bibliyografyası, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2010.
• Mayın Grup Komutanı Binbaşı Nazmi Bey’in Günlüğüyle Çanakkale Deniz Savaşları(Yay. Haz. E. Şimşek – A. Güner), Deniz Basımevi, İstanbul 2010.
• Morgenthau, Henry,AmbassadorMorgenthau’sStory, DoubleDay, Page&Company, New York 1919.
• Mühlman, Carl,Çanakkale Savaşı / Bir Alman Subayının Anıları(Çev. Sedat Umran), Timaş Yay., İstanbul 2009.
• Oglander,C. F. Aspinall,Çanakkale Muharebeleri / İngilizlerin Gelibolu Seferinin Resmi Tarihi (Terc: Muharrem Feyzi), Kanaat Kütüphanesi, İstanbul 1932.
• Schreiner, George Abel,From Berlin toBagdad, Harper&Brothers, New York 1918.
• Schreiner, George Abel,The CraftSinister, Harper&Brothers, New York 1920.
• Stern, Robert C.,Destroyer Battles / Epics of Naval Close Combat, Seaforth Publishing, Barnsley 2008.
• Swing, Raymond,"GoodEvening!": A Professional Memoir, Harcourt, Brace& World,New York, 1964.
• Tevfik Rıza Bey, Çanakkale Günlükleri(Yay. Haz. T.Doğruöz-Y.Yücetürk-R.Gündoğdu), Kırklareli Üniversitesi Yay., Kırklareli 2012.
• VonSanders, Liman,Türkiye’de Beş Sene, Yeditepe Yay., İstanbul 2006.
• Winter,Jay -Prost, Antoine,The Great War in History / DebatesandControversies, 1914 tothePresent, Cambridge UniversityPress, New York 2005.
• Yazman, Mehmet Şevki,Bir Subayın Kaleminden ‘Türk Çanakkale’ / Cephaneniz Yoksa Süngünüz Var, Yeditepe Yay., İstanbul 2008.
• Makaleler
• Albayrak, Muzaffer, “Çanakkale Savaşları Sırasında İstanbul’da Sosyal Hayat ve Alınan Askeri Tedbirler”, Gelibolu / Tarih, Efsane ve Anı(Ed: İ. G. Yumuşak-M. İlhan, İstanbul Medeniyet Üniversitesi, İstanbul 2013.
• Duman, Selçuk, “Hüsameddin Bey’in Çevirilerine Göre Çanakkale Savaşları”, Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, Sayı XXXIII, Bahar 2013.
• Erdemir, Lokman,“Çanakkale Boğazı Müstahkem Mevkii İntepe Topçu Grubu’ndan Bir Subayın Günlüğü”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, Yıl 11, Sayı 14, Bahar 2013.
• Esenkaya, Ahmet,“Çanakkale Cephesi’nde 19 Mart-24 Nisan 1915 Günleri”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, Yıl 11, Sayı 14, Bahar 2013.
• Semiz, Yaşar, “Çanakkale Denizaltı Savaşı (Nisan-Mayıs 1915) / Sultanhisar ve Muâvenet-i Milliye’nin Başarıları”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 9, 2001.
• Toumarkine, Alexandre,“Tanıklığın Önemi: Çanakkale Üzerine ‘Osmanlı’ Savaş Anıları”, Gallipoli in Retrospect 90 Years On / 90. Yıl Dönümünde Çanakkale Savaşlarını Düşünürken, Çanakkale 18 Mart Ünivrsitesi, Çanakkale, 2005.
• Uzun, Ali,“Çanakkale Savaş Alanının Coğrafi Özellikleri ve Bazı Doğa Olaylarının Savaşın Kaderine Etkisi”, Gelibolu / Tarih, Efsane ve Anı(Ed: İ. G. Yumuşak-M. İlhan, İstanbul Medeniyet Üniversitesi, İstanbul 2013.