Öz
Haşhaş bitkisinin sütünden elde edilmiş olan afyon maddesi, farklı toplumlarda tıbbi amaçların yanında keyif verici madde olarak da kullanılmıştır. Afyon kullanımının artmasıyla birlikte, 17. yüzyıldan itibaren afyon maddesinin seri üretimine başlanmıştır. 20. yüzyılın başlarında afyon tüketim oranının dünyada hızlı bir şekilde artmış olmasından dolayı duyulan rahatsızlık nedeniyle, uluslararası alanda afyon ve afyonlu ürünlere karşı müdahale kaçınılmaz olmuştur. ABD, dünyadaki afyon sorununu kontrol altına almak adına öncü devlet olmuştur. 1920 yılında Milletler Cemiyeti’nin kurulması ile birlikte tüm yetki, denetim ve çalışmalar bu cemiyet tarafından yürütülmeye başlanmıştır. Milletler Cemiyeti tarafından uluslararası alanda afyon ve afyondan üretilen ürünlerin kontrolü için denetim mekanizması kurulmuştur. Milletler Cemiyeti tarafından 1925-1936 yılları arasında düzenlenmiş olan Cenevre Afyon Konferansları, uluslararası alanda afyona müdahale konusunda önemli bir dönüm noktası olmuştur. Türkiye Cumhuriyeti Devleti, ülkenin ekonomik durumunu da göz önüne alarak 1932 yılına kadar bu denetim mekanizmasının dışında kalmıştır, fakat ülke içinde bazı düzenlemeler yapmaktan da geri kalmamıştır. ABD, Türkiye›nin mekanizmaya dâhil edilmesi konusunda ülkemize siyasi ve ekonomik baskılar yapmıştır. Türkiye, Cenevre Afyon Konferanslarına katılmış ve 1932 yılı itibariyle sözleşme ve antlaşmalarda imzacı olmuş, böylece afyon konusunda uluslararası denetim mekanizmasına dahil olmaya başlamıştır. Bu makalede, Cenevre Afyon Konferanslarına gidilen süreç, Cenevre Afyon Konferansları ve Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin konferans öncesi ve sonrası uluslararası alandaki işbirliği ve ülke içinde yapmış olduğu çalışmalar ele alınmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi
- BOA, BEO, 3806/285445-2(5), 1328.
- BOA, BEO, 3806/285445-2(2), 1328.
- BOA, BEO, 3717/278755-2(1), 17 Şubat 1335.
- BOA, BEO, 3736/280159-2(1), 6 Nisan 1326.
- BOA, BEO, 3717/278755-1(2), 27 Şubat 1325.
- BOA, BEO, 3806/285445-6(1), 21 Ağustos 1326.
- Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi
- BCA., 30.18.1.1.11.49.7, 19 Ekim 1924.
- BCA., 30.18.1.1.12.59.11, 4 Aralık 1924.
- BCA., 30.18.1.2.6.59.10, 4 Aralık 1929.
- BCA., 30.10.0.0.180.243.7, 21 Ocak 1931.
- BCA., 30.18.1.2.22.55.11, 2 Ağustos 1931.
- BCA., 30.18.1.2.19.27.4, 9 Mayıs 1931.
- BCA., 30.18.1.2.19.30.16, 19 Mayıs 1931.
- BCA., 30.10.0.0.178.230.3, 2 Haziran 1931.
- BCA., 30.18.1.2.32.80.7, 25 Aralık 1931.
- BCA., 30.18.1.2.20.33.4, 25 Mayıs 1931.
- BCA., 30.10.180.244.11, 05 Mart 1932.
- BCA., 30.18.1.2.28.32.20, 27 Nisan 1932.
- BCA., 30.10.0.0.178.230.8, 25 Aralık 1932.
- BCA., 30.18.1.2.27.26.12, 13 Nisan 1932.
- BCA., 30.18.1.2.36.37.14, 20 Mayıs 1933.
- BCA., 30.18.1.2.35.29.18, 26 Nisan 1933.
- BCA., 30.18.1.2.58.78.7, 10 Ekim 1935.
- BCA., 30.18.1.2.60.93.20, 11 Aralık 1935.
- BCA., 30.10.0.0.178.230.8, 3 Temmuz 1935.
- BCA., 30.18.1.2.64.36.9, 7 Mayıs 1936.
- BCA., 30.18.1.2.70.97.3, 23 Aralık 1936.
- BCA., 30.18.1.2.62.20.17, 17 Mart 1936.
- BCA., 30.18.1.2.74.39.11, 13 Mayıs 1937.
- BCA., 30.10.0.0.178.231.1, 15 Şubat 1938.
- BCA., 30.10.0.0.180.245.17, 24 Kasım 1939.
- 2. Kitap ve Makaleler
- AKGÜN, Nejat (1971). “Haşhaş Konusunda Asılsız İddialar”, Karma Ekonomi Dergisi, (69): 7-8.
- ALPINAR, Kerim (1974). “İyilerin ve Kötülerin Bitkisi Afyon”, Bilim Teknik Dergisi, (82):
- BABAOĞLU, Ali N. (1997). Uyuşturucu ve Tarihi Bağımlılık Yapan Maddeler, İstanbul: Kaynak Yayınları.
- BAKTIR, Mustafa (1988). “Afyon” İslam Ansiklopedisi, (1): 442-443.
- BAYAR I.,- Ghodse (1999). “Evolution Of İnternational Drug Control, 1945-1995”, Bulletin On Narcotıcs Volüme Lı, Nos. 1 And 2, United Natıons
- BOOTH, Martin (1996). Haşhaştan Eroine Uyuşturucunun 6000 Yıllık Öyküsü, İstanbul: Sabah Kitapları 39.
- BUXTON, Julia (2008). The Historical Foundations Of The Narcotic Drug Control Regime”, The World Bank Development Research Group Macroeconomics And Growth Them,
- ÇELENK S.- AKTUZLU F. (1974). “Haşhaş Sorunu”, Kimya Mühendisliği Mecmuası, (7: 64): 5-17.
- ÇITIR, Burak (2015). ’Uluslararası Afyon Anlaşmalarında Osmanlı İmparatorluğu’’, Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi, (1:1): 17-47.
- DİLLİON, Mıcheal (2016). Modernleşen Çinin Tarihi, (Çev. Eylem Ümit Atılgan-Aydın Atılgan) İstanbul: İletişim Yayınları.
- DİLMEN, Yavuz (1982). “Türkiye’de ve Dünyada Afyon Alkaloidleri”, Türk Eczacılar Birliği Dergisi, (7): 23-26.
- DOĞUKAN, Rıza (1949). “Türkiye’de Haşhaş Ziraatı ve Afyon İstihsali”, Ziraat Dergisi, ( 97): 31-55.
- DOĞUKAN, Rıza (?) Türkiye›de Türkiye De Haşhaş Ziraatı ve Afyon İstihsali, Ankara: Toprak Mahsulleri Ofisi Yayınlar.
- Düstur, III. Tertip, C. 14, Başbakanlık Devlet Matbaası, Ankara 1933.
- Düstur, III. Tertip, C.13, Başvekâlet Müdürlüğü Matbaası, Ankara 1932.
- ERDİNÇ, Cengiz (2004). Overdose Türkiye-Türkiye’de Eroin Kaçakçılığı, Bağımlılığı ve Politikalar, İstanbul: İletişim Yayınları.
- EREL, Ali Haydar (1914). Haşhaş Ziraatı, İstanbul: Matbaa-İ Osmaniye.
- ERHAN, Çağrı (1996). Beyaz Savaş Türk-ABD İlişkilerinde Afyon Sorunu, Ankara: Bilgi Yayınevi.
- GÜMÜŞÇÜ, A. - GÜMÜŞÇÜ, O. (1993). “Türkiye’de Haşhaş ve Haşhaş Dağılımının Coğrafi Dağılışı”, Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, , (6): 123-148.
- http://bioguide.congress.gov/scripts/biodisplay.pl?index=d00011, (Erişim Tarihi: 12.07.2018)
- HÜSNÜ, Sarım (1934-1935). “Haşhaşın Tarihi”, Farmakolog Dergisi, ,(3): 780-797.
- IŞIK, Mehmet (2013). Madde Kullanımı ve Stratejik İletişim, Ankara: Sage Yayıncılık.
- İnönü Ansiklopedisi C.1, (1946). Milli Eğitim Basımevi, Ankara ss.195 196.
- İNÖNÜ, İsmet (2014).Hatıralar, Ankara: Bilgi Yayınevi.
- KAĞITÇI, M. Ali (1977).Yurdumuza Has Essiz Cevher Afyon Mahsulümüzü Kurtarma Savaşı, İstanbul: Grafik Sanatlar Matbaası.
- KÂĞITÇI, Mehmet Ali (1960). Afyon, İstanbul: Vakıf Matbaası.
- KAYIHAN, Siraceddin (1946). Afyon Ve Diğer Uyuşturucu Maddeler Bu Maddelerin Tabi Olduğu Uluslararası Ve Ulusal Mevzuat, İstanbul: Ahmet Said Matbaası
- KESERCİOĞLU, Teoman Bülent- SAVAŞ, L. (1999) “Derdimiz ve Dermanımız: Haşhaş”, Bilim ve Teknik Dergisi, (32): 104-105.
- KÜRÇAY, Ali Haşhaş (1962). Yetiştirilmesi, Ankara: Güven Matbaası.
- ÖNDEŞ, Osman (2010). Asıl Efendiler Levantenler, İzmir: Şenocak Yayıncılık.
- ÖZTÜRK, Kazım (1968). Türkiye Cumhuriyeti Hükümetleri ve Programları, İstanbul: Ak Yayınları.
- Parlamentolar Birliği Türk Grubu, Cenevre Konferansı 1932 Rapor, Ankara: TBMM Matbaası.
- SAKA, Reşat (1948). Uyuşturucu Maddeler (Afyon-Morfin-Eroin-Esrar-Kokain) Hakkında Milletler Arası Hukuki ve Sosyal Durum, İstanbul: Cumhuriyet Matbaası.
- SONGAR, Ayhan (?). Haşhaş Meselesi ve Türkiye, İstanbul: Hareket Yayınları.
- SÜTLÜPINAR, Nurhayat (1999).Türkiye’de Afyon Alkaloitleri Elde Edilişinin Tarihçesi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- ŞAHİNGİRAY, Özel (1999). Celal Bayar’ın Söylev ve Demeçleri, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- ŞERİF, Kamuran (1930).Afyon Türkiye’de ve Dünya’da, Ankara: İktisat Vekâleti Yayınları.
- TARIMAN, Celal (1946) “Afyon Ekimi” Çiftçi, , (2:13): 3-4.
- TBMM Albümü 1920-2010, C. 1
- TBMM Zabıt Ceridesi, C. 6, İçtima:2, 15 Aralık 1928.
- TBMM Zabıt Ceridesi, C. 9, İçtima:1, 3 Temmuz 1932.
- TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası (1974). Haşhaş Ekiminin Yasaklanması Hakkındaki Görüş ve Önerileri, Ankara.
- YURTMEN, Vahdi (1956). “Haşhaş ve Afyon”, Toprak Mahsulleri Ofisi Dergisi, (18): 8-12.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Nisan 2019 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 Cilt: 17 Sayı: 26 |
