Şam Vilâyeti Mehâyif Teftişi (H.956/M.1549)

Yıl 2019, Cilt: 17 Sayı: 26, 447 - 472, 30.04.2019

Muhammed Yazıcı

https://doi.org/10.17518/canakkalearastirmalari.585391

Cited By: 5

Öz

Osmanlı İmparatorluğu’nda reayaya yapılan her türlü zulüm ve baskının önlenmesi hususunda devreye giren mekanizmalardan biri de ilgili bölgede teftiş yapılmasıdır. Bu bağlamda Şam Valisi Sinan Paşa ve subaşılarının görev alanlarında reayaya yaptıkları zulmün teftişi amacıyla 1549 yılında Sansunîzâde Ahmed Efendi Şam’a gönderilmiştir. Teftiş kapsamında 1.166 kişi Sinan Paşa ve subaşıları hakkındaki zulüm iddialarını mahkemeye taşımışlardır. Karara bağlanan dava sayısı 1.157’dir. Davalardan anlaşıldığı kadarıyla subaşılar reayaya suç isnat etmek yoluyla maddi kazanç elde etmişler ayrıca çeşitli sürelerle hapis, zincire vurma gibi cezalar da vermişlerdir

Anahtar Kelimeler

Teftiş, Şam, Müfettiş, Mahkeme, mehâyif

Kaynakça

• 1-Arşiv Kaynakları
• TS.MA.d., 162(29 Z 956)
• BOA., MD: 3,5,6,7,14,64,85.
• 2-Yayınlanmış Arşiv Kaynakları
• 12 Numaralı Mühimme Defteri (978-979/1570-1572) Özet-transkripsiyon ve indeks.-Ankara 1996.-2 c. (XXIX, 434; V, 433 s.). - (T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı; yayın nu. 33. Divân-ı Hümâyûn Sicilleri dizisi; IV)
• 12 Numaralı Mühimme Defteri (978-979/1570-1572) Tıpkıbasım.-Ankara 1996.-646 s. - (T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı; yayın nu. 33. Divân-ı Hümâyûn Sicilleri dizisi; IV)
• 3 Numaralı Mühimme Defteri (966-968/1558-1560) Özet ve transkripsiyon.-Ankara 1993.-LIX, 816 s. - (T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı; yayın nu. 12. Dîvân-ı Hümâyûn Sicilleri dizisi; 1)
• 3 Numaralı Mühimme Defteri (966-968/1558-1560) Tıpkıbasım.-Ankara 1993.-570 s. - (T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı; yayın nu. 12. Dîvân-ı Hümâyûn Sicilleri dizisi; 1)
• 401 Numaralı Şam Livâsı Mufassal Tahrîr Defteri(942/1535) I, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayını, İstanbul 2011.
• 5 Numaralı Mühimme Defteri (973/1565-1566) Özet ve indeks.-Ankara 1994.-XLIX, 449 s. - (T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı; yayın nu. 21. Dîvân-ı Hümâyûn Sicilleri dizisi; II)
• 5 Numaralı Mühimme Defteri (973/1565-1566) Tıpkıbasım.-Ankara 1994.-704 s. - (T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı; yayın nu. 21. Dîvân-ı Hümâyûn Sicilleri dizisi; II)
• 6 Numaralı Mühimme Defteri (972/1564-1565) Özet-transkripsiyon ve indeks.-Ankara 1995.-2 c. (XXI, 449; V, 490 s.). - (T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı; yayın nu. 28. Divân-ı Hümâyûn Sicilleri dizisi; III)
• 6 Numaralı Mühimme Defteri (972/1564-1565) Tıpkıbasım.-Ankara 1995.-673 s. - (T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı; yayın nu. 28. Divân-ı Hümâyûn Sicilleri dizisi; III)
• 7 Numaralı Mühimme Defteri (975-976/1567-1569) Özet-Transkripsiyon-İndeks I.-Ankara 1998.- LIII, 569 s. - (T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı; yayın nu. 37. Divân-ı Hümâyûn Sicilleri dizisi; V)
• 7 Numaralı Mühimme Defteri (975-976/1567-1569) Tıpkıbasım I, II.-Ankara 1997.-II cilt 1016 s. - (T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı; yayın nu. 37. Divân-ı Hümâyûn Sicilleri dizisi; V)
• 7 numaralı mühimme defteri (975-976/1567-1569), Özet transkripsiyon-indeks III. - Ankara: Başbakanlık Basımevi, 1999. - 3. c. (VII, 412 s.). - (T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı; yayın nu. 37. Divân-ı Hümâyûn Sicilleri dizisi; V)
• Topkapı Sarayı Arşivi H.951-952 Tarihli ve E-12321 Numaralı Mühimme Defteri, Yayına Hazırlayan: Halil Sahillioğlu, IRCICA, İstanbul 2002.
• 3-Araştırma ve İnceleme Eserler
• Atçıl, Abdurrahman, “TheRoutetothe Top in theOttoman İlmiye Hierarchy of theSixteenth Century”, Bulletin of the School of OrientalandAfricanStudies, 72, no.3, 2009, s.489-512.
• Beccaria, Cesare, Suçlar ve Cezalar Hakkında, Çeviren: Sami Selçuk, İmge Kitabevi, Ankara 2004. Buzpınar, Ş. Tufan, “Şam”, DİA., C.38, s.315-320.
• Coşkun, Burak- Hamza Günaydın, “Ombudsmanlığın Kökeni meselesi Bağlamında Türk-İslâm Devlet Geleneğinde Şikâyet Hakkının Kurumsal Tekâmülü”, Ombudsman Akademik Dergisi, Yıl:2, S.3, Temmuz-Aralık 2015, Ankara 2015, s.9-60.
• Çakar, Enver, “XVI. Yüzyılda Şam Beylerbeyiliğinin İdarî Taksimatı”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.13, S.1, Elazığ 2003, s.351-374.
• Hızlı, Mefail, “Osmanlı Eğitim-Öğretim Tarihi Konusunda Önemli Bir Kaynak: MüderrisînVezâifi”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.8, C.8, Bursa 1999, s.97 133.
• İnalcık, Halil, Osmanlı’da Devlet, Hukuk, Adâlet, Eren Yayınevi, İstanbul 2000.
• İpşirli, Mehmet, “Arzuhal”, DİA., C.3, s.447-448; Mehmet İpşirli, “Mahzar”, DİA., C.27, s. 398- 401.
• İpşirli, Mehmet, “Cuma Selamlığı”, DİA., C.8, s.90-92.
• Mehmet Süreyya, Sicill-i Osmanî, C.1-5, Yayına Hazırlayan: Nuri Akbayar, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1996.
• Mumcu, Ahmet, Osmanlı Hukukunda Zulüm Kavramı, Phoenix Yayınevi, Ankara 2007.
• Nev’îzâdeAtâî, Şakaik-ı Nu’maniye ve Zeyilleri Hadaiku’l-Hakaik Fî Tekmileti’ş-Şakaik, Neşre Hazırlayan: Abdülkadir Özcan, Çağrı Yayınları, İstanbul 1989.
• Raymond, Andre, Osmanlı Döneminde Arap Kentleri, Çeviren:Ali Berktay, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1995.
• Singer, Amy, Kadılar, Kullar, Kudüslü Köylüler, Çeviren:Sema Bulutsuz, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1996.
• Taş, Hülya, “Osmanlıda Şikayet Hakkı’nın Kullanımı Üzerine Düşünceler”, Memleket Siyaset Yönetim, C.2, S.3, Ankara 2007, s.186-204.
• Tuğluca, Murat, Osmanlı Devlet-Toplum İlişkisinde Şikâyet Mekanizması ve İşleyiş Biçimi, TTK Yayınları, Ankara, 2016.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilâtı, TTK, Ankara 1988.
• 4-Elektronik Kaynaklar
• https://www.tbmm.gov.tr/tutanak/donem24/yil2/bas/b119m.htm (Erişim Tarihi:04.04.2019)
• https://www.tbmm.gov.tr/tutanak/donem24/yil2/bas/b120m.htm.(Erişim Tarihi:04.04.2019)