Delhi Türk Sultanlığı’nda Devlet Yönetimi Anlayışı (1206-1320)

Yıl 2020, Sayı: 29, 159 - 211, 21.12.2020

Bilal Koç

https://doi.org/10.17518/canakkalearastirmalari.789784

Öz

Orta çağ Türk-İslâm devletleri tarihinin en önemli sahalarından birisi olan Hindistan, Gazneliler ve Gurlular ile başlayan siyasi süreçlerini Delhi Türk Sultanlığı ile (1206-1414) kesintisiz devam ettirmiştir. Kesintisiz bu sürecin Hindistan’ın tamamına yakını açısından en belirgin politikaların üretildiği dönem Delhi Türk Sultanlığının hâkimiyeti olmuştur. Söz konusu bu dönem içerisinde incelenen ve incelenmesi gereken pek çok husus bulunmaktadır. Bu çalışmayla birlikte Delhi’deki hanedanlar döneminde devlete ve ona bağlı olarak gelişen olaylar ekseninde ortaya çıkan -devlete kutsallık atfetme- durumu Türk devlet anlayışının zamana sunduğu öğeler çerçevesinde ele alınmıştır. Hükümdarların temayüz eden özellikleri, olumlu ve olumsuz tesirleri, sefer organizasyonları ışığında askerî özellikleri ve devleti savunma tedbirlerine yönelik uygulamaları, hükümdarlarının kendilerinin ve devletin itibarı konusunda takip ettikleri usuller, nasıl bir devlet adamı profili çizdikleri gibi hususlar kaynaklara yansıyan yönü itibariyle ele alınmıştır. Bunlara ilave olarak devlet ve hükümdar gelenekleri noktasında oluşturdukları farkındalıklar, devlet kültürü açısından zamana intikal ettirdikleri, kendilerini irtibatlandırdıkları noktalar ve Türk hâkimiyet anlayışı çerçevesindeki duruşları konu edinilmiştir. Çalışma devletin temel ayaklarından -idare, ordu, maliye, ekonomi, çarşı-pazar- gibi yönlerden hareketle gelişen ve değişen hususlarını -devlet anlayışıyla- alakaları ve önemleri üzerinde durarak işlemiştir. Bu minval üzere devletle bağlantılı gelişmeler, esasa yönelik temellendirmelerin ışığında siyasî amillerine yer verilerek irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Delhi, Türk, Devlet Anlayışı, Kutluluk, Nizam Mefhumu

Kaynakça

• Bedâûnî, Abdülkadir, Müntehâbü’t-Tevârîh, tash. Mevlevî Ahmed Ali Sahib, mukd. Tevfik H. Subhanî, Encümen-i Âsâr ve Mefâhîr-i Ferhengî, Tahran 1380.
• Berenî, Ziyâeddîn, Târîh-i Fîrûzşahî, tash. Mevlevî Seyyid Ahmed Han Sahib, Captain W. Nassau Lees, Kalküta 1862.
• Cüveynî, Ata Melik Alâeddin b. Bahâeddin Muhammed b. Şemseddin Muhammed, Târîh-i Cihangüşâ-yı Cüveynî, tash. Mirza Muhammed, Luzac & Co, London 1912, C. I-III,
• Cüzcânî, Minhâc-ı Sirâc, Tâbâkât-ı Nâsırî, tash. Abdülhey Habibi, İntişârât-ı Esâtîr, Tahran 1389.
• Dihlevî, Emir Hüsrev, Tuğlukname, tezh. ve tahş. Seyyid Şâmî Feridâbâdî, Haz. Muhammed Sadık Hasan, Dekken 1933.
• __________________, Miftâhü’l-Fütûh, tash. Şeyh Abdürreşid, Aligarh Üniversitesi, 1954.
• __________________, Hazâ’inü’l-Fütûh, tash. Muhammed Vahid Mirza, National Book Foundation Af, Pakistan 1976.
• Es-Sihrindî, Yahya b. Ahmed b. Abdullah, Târîh-i Mübârekşahî, tash. Muhammed Hidayet Hüseyin, İntişârât-ı Esâtîr, Tahran 1391.
• Esterâbâdî, Muhammed Kâsım Hinduşah, Târîh-i Firişte, tash. Muhammed Rıza Nâsırî, Encümen-i Asâr ve Mefâhîr-i Ferhengî, Tahran 1387.
• Fahr-i Müdebbir, Muhammed b. Mansur b. Sadi Mübârekşâh, Târîh-i Fahreddîn Mübârekşâh, tash. Edward Denison Ross, Royal Asiatic Society, London 1927.
• Gulam Hüseyin-Selim, Riyâzü’s-Selâtîn, tash. Mevlevî Abdü’l-Hak Abid, Printed at the Baptist Mission Press, Calcutta 1890.
• Hemedânî, Reşideddîn Fazlûllâh, Câmiü’t-tevârîh (Târîh-i Hind ve Sind ve Keşmir), tash. Muhammed Ruşen, Merkez-i Pejuheşi Mirâs-ı Mektup, Tahran 1384. __________________________, Câmiü’t-tevârîh (Târîh-i Selâtîn-i Hârezm), tash. Muhammed Ruşen, Merkez-i Pejuheşi Mirâs-ı Mektup, Tahran 1389.
• Herevî, Mevlânâ Nizâmeddîn Ahmed b. Muhammed Mukîm, Tabâkât-ı Ekberî, By De Calcutta 1929.
• Hondmîr, Gıyâseddîn Humam ed-Dîn el-Hüseynî, Hâbibü’s-Siyer fî Ahbâr-ı Efrâd-ı Beşer, neşr. Muhammed Debîr Siyâkî, İntişârât-ı Hayyâm, Tahran 1380.
• İbn Battûta, Ebû Abdullah Muhammed, İbn Battûtâ Seyahatnamesi, çev. A. Sait Aykut, YKY, İstanbul 2005.
• İbn Haldun, Mukaddime, Dergâh Yayınları, İstanbul 2018.
• İsemî, Hâce Abdülmelik, Fütûhu’s-Selâtîn, neşr. AS Usha, BA, Junior Lecturer in Persian, University of Madras, 1948.
• Kazvinî, Yahya b. Abdüllatif Lübbû’t-tevârîh, tash. Mir Haşim Muhaddis, Encümen-i Asâr-ı Mefâhîr-i Ferhengî, Tahran 1386.
• Mirhond, Muhammed b. Havendşah, Ravzâtü’s-Sâfâ, tash. Cemşîd Kiyânfer, İntişârât-ı Esâtîr, Tahran 1380.
• Nizâmî, Taceddin Hasan, Tâcü’l-Meâsîr, tash. Seyyid Emir Hasan Abidi, New-Delhi 1387.
• Tetevî, Kadı Ahmed vd., Târih-i Elfî, Mush. Gulamrezâ Tâbâtâbâyî Mecid, Şirket-i İntişârât-ı İlim ve Fehengi, Tahran 1382, C. I-VII.