1964 Kısmi Senato Seçimlerine Dair Bir İnceleme

Yıl 2023, Cilt: 22 Sayı: 34, 1 - 21, 29.04.2023

Erhan Acar

https://doi.org/10.17518/canakkalearastirmalari.1218221

Öz

1961 Anayasası’nın 72. maddesi gereğince genel oy ile seçilen Cumhuriyet Senatosu üyelerinin üçte birinin iki yıl ara ile yapılan kısmi seçimler ile yenilenmesi gerekmekteydi. 1961 yılında yapılan Senato seçimleri sonrasında kısmi seçimlerin 1963 yılında yapılması planlanmış ancak bu seçimlerin bir yıl ertelenmesi kararı alınmıştır. İlk kısmi Senato seçimleri 7 Haziran 1964 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Seçimler öncesi yapılan kanuni düzenlemeler çerçevesinde nispi temsil usulü benimsenmiş, bu sistemin kabulü ile ilgili olarak siyasi sahada yoğun tartışmalar yaşanmıştır. Siyasi partiler seçim propagandalarında çalışmalarını ve hedeflerini belirtmekten ziyade birbirlerinin söylemlerine itirazda ve eleştiride bulunmuşlardır. AP lideri Ragıp Gümüşpala’nın seçim arifesinde vefat etmesi nedeniyle partiler seçim propagandalarını durdurma kararı almıştır. İlk kısmi Senato seçimleri neticesinde oyların yarıya yakınını elde eden AP seçimden birinci parti olarak çıkmış, CHP yüzde 41 civarında bir oy ile ikinci parti olmuş, diğer partiler ise bu iki partinin oldukça gerisinde kalmıştır. Bu çalışmada 1964 yılında yapılan kısmi Senato seçimleri özelinde bir analizde bulunulmaya çalışılmış ve kapsam olarak seçim sürecinin ele alınması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet Senatosu, Senato Seçimleri, Parlamento Tarihi, Siyasi Tarih, Türk Demokrasi Tarihi, Republican Senate, Senate Elections, History of Parliament, Political History, History of Turkish Democracy

An Analysis of the 1964 Partial Senate Elections

Öz

Pursuant to article 72 of the 1961 Constitution, one third of the members of the Republican Senate elected by universal suffrage had to be renewed through partial elections held at two-year intervals. After the 1961 Senate elections, partial elections were planned to be held in 1963, but it was decided to postpone these elections for one year. The first partial Senate elections were held on June 7, 1964. Within the framework of the legal arrangements made before the elections, the proportional representation method was adopted, and intense debates occurred in the political arena regarding the adoption of this system. Political parties had objected and criticized each other's discourses rather than stating their work and goals in their electioneering. Due to the death of AP leader Ragıp Gümüşpala on the eve of the elections, the parties decided to stop their electioneering. As a result of the first partial Senate elections, AP came out as the first party with nearly half of the votes, CHP became the second party with around 41 percent of the votes, and the other parties lagged far behind these two parties. This study, it has been tried to make an analysis specific to the partial Senate elections held in 1964 and it has been aimed to deal with the election process in scope.

Anahtar Kelimeler

Republican Senate, Senate Elections, History of Parliament, Political History, History of Turkish Democracy

Kaynakça

• Akşam, 31 Mart 1964.
• Akşam, 3 Nisan 1964.
• Akşam, 18 Mayıs 1964.
• Akşam, 24 Mayıs 1964.
• Akşam, 31 Mayıs 1964.
• Akşam, 1 Haziran 1964.
• Başkanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Fon Kodu: 30.1.0.0, Yer No: 52.313.6.
• Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi (CSTD), Dönem: 1, Toplantı: 3, C. 19, Birleşim: 57.
• Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi (CSTD), Dönem: 1, Toplantı: 4, C. 22, Birleşim: 1.
• Cumhuriyet, 18 Aralık 1962.
• Cumhuriyet, 31 Mart 1964.
• Cumhuriyet, 4 Mayıs 1964.
• Cumhuriyet, 14 Mayıs 1964.
• Cumhuriyet, 17 Mayıs 1964.
• Cumhuriyet, 18 Mayıs 1964.
• Cumhuriyet, 19 Mayıs 1964.
• Cumhuriyet, 27 Mayıs 1964.
• Cumhuriyet, 28 Mayıs 1964.
• Cumhuriyet, 31 Mayıs 1964.
• Cumhuriyet, 1 Haziran 1964.
• Cumhuriyet, 3 Haziran 1964.
• Cumhuriyet, 6 Haziran 1964.
• Cumhuriyet, 8 Haziran 1964.
• Cumhuriyet, 9 Haziran 1964.
• Cumhuriyet, 10 Haziran 1964.
• Çoker, Fahri, Türk Parlamento Tarihi Cumhuriyet Senatosu Üyelerinin Özgeçmişleri I. Cilt (1961-1964), TBMM Vakfı Yayınları No: 16, Ankara 1998.
• Özgişi, Tunca, “Türk Parlamento Tarihinde Cumhuriyet Senatosunun Yeri”, Türkiyat Mecmuası, C. 21, S. 2, 2011, s. 291-323.
• Özgişi, Tunca, Türk Parlamento Tarihinde Cumhuriyet Senatosu, TBMM Basımevi, Ankara 2012. Resmî Gazete, 16 Temmuz 1964, Sayı: 11755.
• Servet Armağan, “Türkiye’de Parlamento Seçimleri”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 33, S. 3-4, 1967, s. 45-100.
• Son Havadis, 31 Mart 1964.
• Son Havadis, 6 Nisan 1964.
• Son Havadis, 3 Mayıs 1964.
• Son Havadis, 18 Mayıs 1964.
• Son Havadis, 19 Mayıs 1964.
• Son Havadis, 7 Haziran 1964.
• Son Havadis, 8 Haziran 1964.
• TBMM Albümü (1920-2010), C. 4, TBMM Genel Sekreterliği Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yay., Ankara 2010.
• TBMM Kanunlar Dergisi, C. 44.
• TBMM Kanunlar Dergisi, C. 53.
• Tercüman, 27 Mart 1964.
• Tercüman, 31 Mart 1964.
• Tercüman, 17 Mayıs 1964.
• Tercüman, 21 Mayıs 1964.
• Tercüman, 24 Mayıs 1964.
• Tercüman, 29 Mayıs 1964.
• Tercüman, 1 Haziran 1964.
• Tercüman, 4 Haziran 1964.
• Tercüman, 6 Haziran 1964.
• Tercüman, 7 Haziran 1964.
• Türk, Hikmet Sami, “Türk Seçim Sisteminde Oy Hakkı”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 26, No: 3, 1969, s. 79-114.
• Türk, Hikmet Sami, “Açık Parlamento Üyeliklerinin Ara Seçimleri Yoluyla ya da Yedeklerle Doldurulması”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 38, S. 1, 1981, s. 3-52.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi (TBMMTD), Dönem: 1, Toplantı: 2, C. 2, Birleşim: 4.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi (TBMMTD), Dönem: 1, Toplantı: 3, C. 3, Birleşim: 11.