Çanakkale Savaşları Lojistiğinde Su Yapıları: Çeşmeler

Yıl 2023, Cilt: 22 Sayı: 34, 109 - 139, 29.04.2023

Ali Osman Uysal

https://doi.org/10.17518/canakkalearastirmalari.1254167

Öz

Bu makalede, Türk ordusunun su ihtiyacının karşılanması için savaş sırasında ve sonrasında inşa ve tamir edilen çeşmeler ele alınmıştır. Bunlar Emetullah Kadın Çeşmesi (inşa tarihi: H.1253/ M.1837; tamir tarihi: R.1331-H.1333/ M.1915), Cevat Paşa Çeşmesi (H.1332/ M.1914), Esat Paşa Çeşmesi (R 1331-H.1333/M.1915), Sarıcaeli Cevat Paşa Çeşmesi (R.1331-H.1333/ M.1915), Arif Bey Çeşmesi (R.1331 / M.1915), Tulumbalı Çeşme (R.Temmuz 1331 / M.Temmuz-Ağustos 1915), Melek Hanım Çiftliği Çeşmesi, Aydın Amele Taburu Çeşmesi (H. 8 Şevval 1334 / M.8 Ağustos 1916) ve Yalova Zafer Çeşmesi’dir (R.27 Nisan 1334/ M. 27 Nisan 1918).

Anahtar Kelimeler

Savaş arkeolojisi, Osmanlı arkeolojisi, Lojistik, Çanakkale savaşları, çeşme

Water Buildings In The Logistics Of Canakkale Wars: The Fountains

Öz

The buildings discussed in our article are as follows: Emetullah Kadın Fountain (date of construction: H.1253/M.1837; date of repair: R.1331-H.1334/M.1915) Cevat Pasha Fountain (H.1333/M.1915), Esat Pasha Fountain (Rumi 1331-H.1333/M.1915), Cevat Pasha Fountain in Sarıcaeli (R.1331-H.1333/ M.1915), Ârif Fountain Bey (R.1331 / M.1915), Pump Fountain (R. Temmuz 1331 / M. Temmuz-Ağustos 1915), Melek Hanım Farm Fountain, Aydın Workers Battalion Fountain (H. 8 Şevval 1334 / M. August 8, 1916) and The Zafer Fountain in Yalova (R. April 27, 1334 / M. April 27, 1918).

Anahtar Kelimeler

war archaeology, Ottoman archaeology, logistics, Çanakkale wars, fountain., Savaş arkeolojisi, Osmanlı arkeolojisi, Lojistik, Çanakkale savaşları, çeşme

Kaynakça

• Acar, Türkan (2018). “Uşak Çeşmeleri”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7/1, s.607-640.
• Baş, Nurdan (2015). “Çanakkale Cephesi Deniz Savaşlarında 18 Mart Kahramanı Cevat (Çobanlı) Paşa”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı 18, s.89-116.
• Borlat, Barış (2020). Çanakkale Cephesinde İkmal Faaliyetleri (1914-1916), İstanbul: Çanakkale Savaşları Enstitüsü Yayınları.
• Broadbent, Harvey (2015). Gallipoli, The Turkish Defence The Story from The Turkish Documents, Edit.: J. Mapps, Melbourne: Melbourne University Publishing Limited.
• ÇATAB (Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihî Alan Başkanlığı) Arşivi.
• Çevik, Mehmet ve Çeloğlu, Yavuz Selim (2015). “Çanakkale Cephesinde Türk Ordusunun İaşe ve İkmal Faaliyetleri”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı 18, s.299-347.
• Denktaş, Mustafa (2000a). Kayseri’deki Tarihi Su Yapıları (Çeşmeler, Hamamlar), Kayseri: Kıvılcım Yayınları.
• Denktaş, Mustafa (2000b). Karaman Çeşmeleri, Kayseri: Kıvılcım Yayınları.
• Erat, Muhammet (2003). “Çanakkale Savaşında Türk Ordusunun İaşe Problemi”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı 1, s.114-133.
• Esenkaya, Ahmet ve Koç, Ceyhan (2005). “Çanakkale Muharebelerinde Hastaneler”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı 3, s.24-57.
• Esenkaya, Ahmet ve Marttin, V. (2009). “Çanakkale Savaşlarında Temizlik”, Temizlik Kitabı, İstanbul: Kitâbevi Yayınları, s.261-274.
• Esenkaya, Ahmet (2014). “Çanakkale Cephesinde İdarî Faaliyetler ve Lojistik Hizmetleri,” Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı 17, s.57-70.
• Esenkaya, Ahmet (2015). Sıhhiye 1915 Yüz Yıl Önce, küçük boy baskı, Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı Yayınları; büyük boy baskı, Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı Yayınları
• Esat Paşa (2004). Çanakkale Savaşı Hatıraları, Haz.: İhsan Ilgar-Nurer Uğurlu, İstanbul: Örgün Yayınevi.
• Harp Mecmuası (2004). Haz.: A.F. Bilkan – Ö. Çakır (Edit.: T. Uğurluel), İsstanbul: Kaynak Kitaplığı.
• Mehmet Şevki Paşa (2009). Çanakkale Tahkimat Haritası, Ankara: Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Genelkurmay Basımevi.
• Münim Mustafa (1998). Çanakkale ve Kanal Seferi Hatıraları: Cepheden Cepheye, 2.baskı, İstanbul.
• Nizamoğlu, Y.(2014), “Çanakkale Savaşları Komutanlarından Esat Paşa’nın (Bülkat) Balkan Savaşları Sonuna Kadar Hayatı”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı 12/16, s.1-34.
• Özhan, Hatice Özlem (2018). “Çanakkale Cephesinde Cevat Paşa (Çobanlı)”, Uluslararası Beşerî Bilimler ve Eğitim Dergisi 4/8, s.333-349.
• Şahin, Enis (2008). “Çanakkale Savaşları Kronolojisi (3 Kasım 1914 – 9 Ocak 1916)”, Çanakkale Tarihi, C.IV, Edit.: M. Demir, İstanbul: Değişim Yayınları, s.1843-1862.
• Türker, Ayşe Çaylak (2002). “Osmanlı Çeşme Mimarisinde Çanakkale Çeşmelerinin Yeri ve Önemi”, Ortaçağ’da Anadolu (Prof.Dr. Aynur Durukan’a Armağan), Haz.: Nermin Şaman Doğan, Ankara: Hacetttepe Üniversitesi yayını, s.167-184.
• Uçar, Hasan (2020). “İzmir Kokluca Köyü’nde Üç Osmanlı Çeşmesi”, History Studies 12/1, s.331-360.
• Uysal, Ali Osman ve Türker, Ayşe Çaylak (2007). “Çanakkale İli Ortaçağ ve Türk Dönemi Yüzey Araştırması 2005 Yılı Çalışmaları”, 24. Araştırma Sonuçları Toplantısı (29 Mayıs – 2 Haziran 2006,Çanakkale), C.1, Haz.: F.Bayram-B.Koral, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı yayınları DÖSİMM Basımevi, s.107-126.
• Uysal, Ali Osman (2009). “Çanakkale İli Ortaçağ ve Türk Dönemi Yüzey Araştırmaları 2007 Yılı Çalışmaları”, 26. Araştırma Sonuçları Toplantısı (26-30 Mayıs 2008 Ankara), C.2, Haz.: F. Bayram – A. Özme, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, s.231-242.
• Uysal, Ali Osman (2017). “Çanakkale’de Geç Osmanlı Döneminden Bir Grup Çeşme ve Kitâbeleri”, Uluslararası XVIII. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildiriler (22-25 Ekim 2014, Adnan Menderes Üniversitesi) Aydın: Efeler Belediyesi Kültür Yayınları, s.537-551.
• Uysal, Ali Osman (2022a). “Gelibolu Tarihî Alanında Türk Yerleşmeleri ve Tarihî Yapılar”, Eskiçağdan Günümüze Çanakkale Muharebe Alanı, İstanbul: Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihî Alan Başkanlığı Yayınları, s.417-457.
• Uysal, Ali Osman (2022b). “Gelibolu Yarımadasında Metrûk Osmanlı Yerleşimleri”, 25. Uluslararası Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları, Edit: A. Çaycı- A. Yavuzyılmaz, Konya: NEÜ Yayınları, s.63-86.
• Yavuzyılmaz, Ahmet (2013). “Gebze Çeşmeleri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi (Prof.Dr. Hamza Gündoğdu Armağanı) 6/25, 3.577-593.
• Yıldız, Cemalettin (2005). Çanakkale Seddülbahir Kahramanları, 2. Baskı, İzmir: Emre Basımevi.
• Yılmaz, M. ve Yavuzyılmaz, A., Tomar, E.Z. (2017). “Sille Çeşmeleri”, Kent Mobilyası ile Anlatılan Tarih Konya / Sille, Ankara: Detay Yayıncılık, s.75-106.
• Yılmazer, Tuncay (2008). “Çanakkale Savaşlarında Sağlık Hizmetleri”, Çanakkale Tarihi, C.IV, Edit.: M. Demir, İstanbul: Değişim Yayınları, s.2349-2353.
• Yiğitgüden, Remzi ve Saral, Muhterem, Hallı, Reşat (1978). Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi, V. Cilt Çanakkale Cephesi, 2. Kitap, Ankara: T.C. Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Harp Tarihi Yayınları, Genelkurmay Basımevi.
• Anonim, “Miralay Mehmet Arif Bey”, Atatürk Ansiklopedisi, (Erişim Tarihi: 15 Ekim 2022) http://www.ataturkansiklopedisi.gov.tr, s.1-2.
• https://www.aa.com.tr/uploads/userFiles/c9f1ae26-3cf3-4ab4-9d72-230dedd01a4c/eylul_ekimyeni%2Fe6681622-7649-4d07-a6de-ab8cd7167c9b.jpg (Anadolu Ajansı’nın fotoğrafları paylaşım tarihi:17.03.2018