ÇANAKKALE MUHAREBE SAHASINDA YENİ TESPİTLER

Yıl 2023, Cilt: 22 Sayı: 34, 49 - 80, 29.04.2023

İsmail Sabah

https://doi.org/10.17518/canakkalearastirmalari.1257317

Cited By: 1

Öz

Gelibolu Yarımadası, Türk tarihinde birçok önemli olaya ev sahipliği yapmış bir coğrafyadır. Osmanlı Türklerinin Rumeli’ye geçişleri, boğaz kenarında olması sebebiyle denizlere ait birçok olay ve yakın tarihin en önemli olayları arasında görülen Çanakkale Muharebeleri bu sahada gerçekleşmiştir.
Bu çalışma, Gelibolu Yarımadasındaki bazı tespit ve değerlendirmeleri içermesi bakımından analitik bir araştırmadır. Araştırmada veri toplamak için literatür taramasıyla birlikte ilgili kurumların ve arşiv merkezilerinin kayıtlarından faydalanılmıştır. Ulaşılan Osmanlı Türkçesi ile yazılmış belgeler araştırmacı tarafından günümüz Türkçesine aktarılmıştır.
Çalışma sonunda gerçekleşen tespitler ziyaret güzergâhına uygun olarak sırası ile paylaşılmıştır. Bu tespitler, Eceabat Merkez Camii, Ağdere’de metfun Safranbolulu Mehmet Çavuş, Kilitbahir Köyü içerisinde eski muhtarlık binası önünde bulunan Damat Öküz Mehmet Paşa Çeşmesi, köy merkezinde şuan da mevcut bulunmayan Kırklar Camii ve yine Kilitbahir Köyü sınırlarında bulunan Saka Baba Dergâhı ve yine Kilitbahir Köyü sınırlarında yer alan Piyale Paşa Bahçesi (Havuzlar Mevkii) ve Kaptan-ı Derya Halil Paşa Çeşmesi ve son olarak Şahindere Şehitliği ile Alçıtepe Köyü arasında yer alan Şehit Tabip Binbaşı Mehmet İsmail Bey hakkındadır.

Anahtar Kelimeler

Çanakkale, Gelibolu Yarımadası, Çanakkale Muharebeleri, Birinci Dünya Savaşı

NEW FINDINGS ON THE GALLIPOLI BATTLEFIELD

Öz

The Gallipoli Peninsula is a geography that has hosted many key scenes in Turkish history. Historical events such as the travel of the Ottoman Turks to Rumelia, various naval incidents due to its location by the Bosphorus as well as the Gallipoli Campaign, considered one of the most important events in recent history, took place in this geography.
This study presents an analytical research in that it offers some findings and evaluations on the Gallipoli Peninsula. To collect data, this study benefits from the records of the relevant institutions and archive centers and performs a literature review. The documents in Ottoman Turkish obtained were translated into modern Turkish by the researcher.
The findings revealed in this study are presented following the visit route. The findings are as follows: Eceabat Central Mosque, the buried Mehmed Çavuş of Safranbolu in Ağdere, the Damat Öküz Mehmed Pasha Fountain in front of the old mukhtar building in Kilitbahir Village, Kırklar Mosque in the village center, which was destroyed earlier, and Saka Baba Dervish Lodge located on the borders of Kilitbahir Village, and Piyale Pasha Garden (Near Havuzlar) on the borders of Kilitbahir Village, and the Chief Admiral Halil Pasha Fountain and lastly the martyr Major Medical Mehmet İsmail Bey located between the Şahindere martyrdom and Alçıtepe Village.

Anahtar Kelimeler

Çanakkale, Gallipoli Peninsula, Gallipoli Campaign, the First World War

Kaynakça

• Ağar, Enes, “Öküz Mehmet Paşa’nın Kafkasya Seferi”, Vakanüvis Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, Kafkasya Özel Sayısı, C. 2, Kasım 2017, s. 1-13.
• Ak, Mahmut, “Mehmet Paşa, Damad”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 28, 2003, s. 504-505.
• Aydın, Meltem, Maraşlı Kardeşler Sadrazam Halil Paşa Beylerbeyi Mehmed Paşa ve Halil Paşa İbn-i Piri Vakfiyesi, Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Kahramanmaraş 2015.
• ATASE BDH 1889-58-1-54
• ATASE BDH 5528-H5-1/9a
• ATASE BDH 5528-H5-1/10
• Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi, V. Cilt 3. Kitap, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Askeri Tarih Yayınları, Ankara 1980.
• BOA. BEO. 4224-316755
• BOA. BEO. 4391-329289
• BOA. C. EV. 607-30614
• BOA. İ. TAL. 504-8/1
• BOA. İ. TAL. 504-8/2
• BOA. Y. PRK. EV. 3-65
• Çalışlar, İzzeddin, On Yıllık Savaş, Org. İzzettin Çalışlar’ın Not Defterlerinden Balkan, Birinci Dünya ve İstiklal Savaşları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2010.
• Çanakkale Muharebelerinde 19’uncu Tümen Cerideleri, C. 1, Genelkurmay Personel Başkanlığı Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Askeri Tarih Daire Başkanlığı Yayınları, Ankara 2015.
• Çanakkale Şehitleri Listesi, Yeni Türkiye Stratejik Araştırma Merkezi Çanakkale Özel Sayısı Eki, 2015.
• Evliya Çelebi Mehmed Zillî ibn Derviş, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, (Ed. Ahmed Cevdet), Birinci Baskı C. 5, İkdam Matbaası, İstanbul 1315.
• Gültekin, Rukiye Eser, Ulukışla ve Öküz Mehmet Paşa Menzil Külliyesi, T.C. Kültür Bakanlığı Sanat Eserleri, Ankara 2001.
• Hayta, Necdet & Birbudak, Togay Seçkin, Balkan Savaşları’nda Edirne, Genelkurmay Basımevi, Ankara 2010.
• Kâtip Çelebi, Deniz Savaşlarında Büyüklere Armağan Tuhfetü’l-Kibâr fî-Esfâri’l-Bihâr, (haz. Orhan Şaik Gökyay), Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2007.
• Kâtip Çelebi, Tuhfetü’l-Kibâr fî-Esfâri’l-Bihâr, https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/handle/11543/1829 (14.12.2017).
• Münim Mustafa Pekselek, İhtiyat Zabiti Münim Mustafa’nın Harp Hatıraları, Kanal Seferi’nden Çanakkale’ye, (haz. Ahmet Yurttakal), Yeditepe Yayınları, İstanbul 2018.
• Özlen, Fatma, “Remembrance of things past: an inquiry into the fate of the Istanbul medical students who fought in the Gallipoli Campaign,” Journal of Clinical Neuroscience, Volume 12, Issue 3, 2005, pp. 231- 234.
• Özgür, Gülay, Balkan Savaşları ve Sonrasında Bulgaristan ve Osmanlı Devleti Arasında Nüfus Göçü, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İzmir 2008.
• Sabah, İsmail, “Çanakkale Şehidi Safranbolulu Mehmet Çavuş”, #tarih Dergisi, S. 93, Ağustos 2022, s. 82-85.
• Sabah, İsmail, “Kaptan-ı Derya Halil Paşa ve Damat Öküz Mehmet Paşa Çeşmeleri Üzerine Bazı Tespit ve Değerlendirmeler”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 15, S. 2, 2018, s. 407-424.
• Sabah, İsmail, “Kırık Bir Mezar Taşının İzinde: Şehit Tabip Binbaşı Mehmet İsmail Bey”, Anafarta Dergisi, S. 7, 2020, s. 47-52.
• Sabah, İsmail, “Savaşın Madalyalı Sivil Kaymakamı: Eceabat Kaymakamı Rami Bey”, Anafarta Dergisi, S. 4, 2019, s. 31-34.
• Sabah, İsmail, Tarihi Gelibolu Yarımadası’nda Geçmişten Günümüze Kalan Mezar Taşları ve Kitabeler, Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı, Ankara 2019.
• Sabah, İsmail, “Tarihi Yarımadada Unutulmuş Bir İsim ve Zamana Direnen Bir Mekân: Saka Baba Dergâhı”, IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, Ekim Özel Sayı, 2019, s. 90-115.
• Yakıt, İsmail, “Yakut’un Kendi Seyahatlarına Düşürdüğü Tarihler”, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 39, 2009, s. 211-219.