TRABLUSGARP SAVAŞI’NDA ÇANAKKALE BOĞAZI’NIN MAYINLANMASI

Yıl 2023, Cilt: 22 Sayı: 34, 162 - 183, 29.04.2023

Enes Seyhan

https://doi.org/10.17518/canakkalearastirmalari.1260802

Öz

İtalya, milli birliğini tamamladıktan sonra diğer Avrupalı büyük devletler gibi hızla sömürgecilik politikası izlemiştir. Bu politika doğrultusunda da Akdeniz havzasında önce Tunus’a yönelmiş ancak Fransa’nın Tunus’u işgali ile Trablusgarp’ta nüfuz sağlama girişimlerinde bulunmuştur. İtalya, Trablusgarp’ı işgal etmeden önce bölgede işgali kolaylaştırabilmek maksadı ile siyasal, sosyal ve ekonomik birçok girişimde bulunduktan sonra Avrupalı büyük devletler ile de gizli anlaşmalar yapıp, onların da onayını aldıktan sonra Osmanlı Devleti’ne 29 Eylül 1911’de savaş açmışlardır.
İtalya’daki bazı yöneticiler, bu savaş için askeri bir gezinti havasında geçeceği şeklinde yorumlar yapmışlardı. Ancak İtalyan ordusu, gönüllü olarak bölgeye giden Türk subaylarının eğitim verip, organize ettiği yerli halkın direnişi karşısında çıkmaza girmiştir. Zira İtalyan askeri birlikleri şehirlerin kıyı bölgelerini işgal etmiş olsalar da yerli halkın direnişi karşısında şehirlerin iç taraflarına girmeyi bir türlü başaramamışlardır. Bu durum İtalyan ekonomisi üzerinde büyük krizlere yol açarken, İtalyan askerleri açısından da moral ve motivasyonlarının çökmesine neden olmuştur.
Bu nedenle İtalya, Osmanlı Devleti’ni barış masasına oturmak zorunda bırakmak için savaşı Akdeniz’e ve Ege’ye yaymaya karar vermiştir. Bu karar doğrultusunda da 18 Nisan 1912’de Çanakkale Boğazı’na saldırmışlardır. Bu makalede, İtalyan savaş gemilerinin Çanakkale Boğazı’nı geçme girişimlerine karşın, Osmanlı Devleti’nin almış olduğu savunma tedbirlerinden boğazın mayınlanma faaliyetleri incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Trablusgarp Savaşı, Osmanlı Devleti, Çanakkale Boğazı, Deniz Mayınları, Savunma.

Mining of the Dardanelles Strait in Turco-Italian War

Öz

After completing its national unity, Italy almost immediately pursue a colonial policy just as other great states in Europe. With reference to the relevant policy, Italy firstly decided to attack Tunisia in the Mediterranean basin, though, by virtue of occupation in Tunisia by the French, the best choice for Italy in attempting to gain influence was Tripoli. In advance of the occupation in Tripoli, Italy had taken various actions in area of politics, society and economy with the view of facilitating the occupation there. Italy made some explicit agreements with other great states in Europe and after getting their approval, they declared war against Ottoman Empire on 29 September 1911.
According to some Italian political authorities, the war ought to have been beheld as a military excursion. However, the Italian army came to a deadlock in the face of the resistance by inhabitants that were trained and organized by the Turkish officers went to the region voluntarily. With their successful resistance, the enemy army could not manage to enter the inner parts of the cities even though the Italian military units occupied the coastal areas of Tripoli. The defeat not only caused major crises on the Italian economy, but also caused the morale and motivation of Italian soldiers to collapse.
Therefore, in order to force the Ottoman Empire to make a peace agreement, Italy decided to spread the war to the Mediterranean and the Aegean. In line with this decision, they attacked the Dardanelles Strait on April 18, 1912. In this article, the mining activities of the strait were examined. This activitiy was one of the defensive measures taken by the Ottoman Empire, despite the attempts of the Italian warships to cross the Dardanelles Strait.

Anahtar Kelimeler

Tripolitanian War, Ottoman Empire, Dardanelles Strait, Sea Mines, Defense.

Kaynakça

• ALTUNSOY, Burak (2022). ‘’İtalya’nın Trablusgarp’a Nüfuzu ve Trablusgarp Savaşı’nın Başlamasında İtalyan Basının Etkisi’’, OTAM.
• ARABACI, Hüseyin (2021). Osmanlı’da Deniz Mayıncılığının Gelişimi ve 1915 Çanakkale Boğaz Savunmasındaki Rolü, Çanakkale: Çanakkale 18 Mart Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• ARMAOĞLU, Fahir (1997). 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1789-1914), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Askerî Tarih Belgeleri Dergisi (2011). Yıl.60, Sayı.126, Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• AVANZADE, Mehmed Süleyman (2021). Trablusgarp ve Devlet-i Aliyye İtalya Vekayi-i Harbiyesi Osmanlı-İtalyan Harbi 1911-1912, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• BAYUR, Yusuf Hikmet (1991). Türk İnkılabı Tarihi C:2 K:1, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• BAYUR, Yusuf Hikmet (1983). Türk İnkılâbı Tarihi, c., Kıs.I, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• CHILDS, Tımothy W. (2008). Trablusgarp Savaşı ve Türk-İtalyan Diplomatik İlişkileri, (çev. Deniz Berktay), İstanbul: Türkiye İşbankası Kültür Yayınları.
• ÇAYCI, Abdurrahman (1995). Büyük Sahra’da Türk-Fransız Rekabeti (1858-1911), Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• EKER, Kemal (2020). 1911-1912 Türk-İtalyan Harbi Deniz Cephesi, Türk-İtalyan Harp Tarihi Sempozyum Bildirileri, 21-22 Ekim 2019, İstanbul: Milli Savunma Üniversitesi Fatih Harp Tarihi Araştırmaları Enstitüsü.
• Enver Paşa’nın Trablusgarp Günlüğü (2021), İstanbul: Tarih Kuram Yayınları.
• ERTUNA, Hamdi (1984). 1911-1912 Osmanlı-İtalyan Harbi ve Kolağası Mustafa Kemal, Ankara: Genelkurmay ATASE Başkanlığı Yayınları.
• GRASSİ, Fabio L. (2013). “Niçin Trablusgarp? İtalyan Çıkarması Ardındaki Siyaset ve Kültür”, Osmanlı Devleti’nin Dağılma Sürecinde Trablusgarp ve Balkan Savaşları Bildirileri, 16-18 Mayıs 2011, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• GÜZEL, Hasan Tevfik (2017). “Hasta Adam” Osmanlı Devleti Karşısında Başarılı Bir İtalyan Diplomasi Örneği: Trablusgarp Savaşı, Vakanüvis.
• İNAL, Mahmut Kemal (1965). Osmanlı Devrinde Son Sadrazamlar, c.4, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• KARAKAŞ, Nuri (2013). Askeri ve Siyasi Yönleriyle İtalyan Donanması’nın Çanakkale Boğazı Harekâtı (18 Nisan 1912), Akademik Bakış, c.6, S.12.
• KARAL, Enver Ziya (1999). İkinci Meşrutiyet ve Birinci Dünya Savaşı (1908-1918), Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• KARAL, Enver Ziya (1996). Osmanlı Tarihi, c.IX, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• KARASAPAN, Celal Tevfik (1960). Libya, Trablusgarp, Bingazi ve Fizan, Ankara: Resimli Posta Matbaası.
• KAVAS, Ahmet Kavas (2012). Trablusgarp, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c.41.
• KILIÇ, Sezen (2018). Trablusgarp Savaşı’nda İtalyan Donanmasının Çanakkale Boğazı Harekatları, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• KOCABAŞ, Süleyman (1999). Tarihte ve Günümüzde Türkiye’yi Parçalama ve Paylaşma Planları, İstanbul: Vatan Yayınları.
• KURTCEPHE, İsrafil (1995). Türk-İtalyan İlişkileri (1911-1916), Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• KURTCEPHE, İsrafil (1991). “İtalyan Donanmasının Çanakkale Boğazını Geçme Teşebbüsleri”, Ankara: OTAM.
• KÜÇÜKEFE, Ayhan (2015). Avanzade Mehmed Süleyman’ın Trablusgarp ve Devlet’i Aliyye-İtalya Vekayi-i Harbiyesi Adlı Eserinin Transkripsiyon ve Tahlili (1911-1912), İstanbul: İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• MANSİLLA, Paulıno Toledo (2013). “Trablusgarp Savaşının İdeolojisi ve Propaganda Esasları (1911): Trablusgarp ve Sirenayka’da Çökmekte Olan Osmanlı Kültürüne Karşı Bir Kurtuluş Çaresi Olarak Görülen İtalyan Medenileştirme Misyonu”, Osmanlı Devleti’nin Dağılma Sürecinde Trablusgarp ve Balkan Savaşları Bildirileri, 16-18 Mayıs 2011, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• MERCAN, Evren (2020). Osmanlı Donanma Penceresinden Türk-İtalyan Harbi ve Çanakkale Boğazı’ndaki Müşterek Savunma Konsepti, Türk-İtalyan Harp Tarihi Sempozyum Bildirileri, 21-22 Ekim 2019, İstanbul: Milli Savunma Üniversitesi Fatih Harp Tarihi Araştırmaları Enstitüsü.
• METE, Şengül (1999). Trablusgarp Savaşı ve İtalya’nın Akdeniz’deki Faaliyetleri, Çağdaş Türkiye Araştırmaları Dergisi, c.3, S.8.
• ORHAN, Müge (2010). Osmanlı Arşiv Vesikalarına Göre Trablusgarp Harbi, Edirne: Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• ÖNDEŞ, Osman (1975). Kardeş Libya ‘Rehber Kitap’, İstanbul: Yağmur Yayınevi.
• ÖZCAN, Mert (1987). “Osmanlı Belgelerine Göre Banco dı Roma’nın Trablusgarb’daki Faaliyetleri”, Belleten, c. LI, S.200.
• ÖZÇELİK, İsmail - vd. (2018). ‘’Trablusgarp Devleti ‘Aliyye-İtalya Vekayi’-i Harbiyesi’ İsimli Risale’nin Işığında Osmanlı Devleti Ve Trablusgarp Savaşı’’, ulakbilge, Cilt:6, Sayı:24.
• SAGAY, Reşat (1972). XIX. Ve XX. Yüzyıllarda Büyük Devletlerin Yayılma Siyasetleri ve Milletlerarası Önemli Meseleler, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• SANÇAR, Nejdet (2020). Tarihte Türk-İtalyan Savaşları, İstanbul: Bozkurt Yayınları.
• SANDER, Oral (1989). Siyasi Tarih, Ankara: İmge Kitabevi.
• SÜRMELİ, Serpil (2012). ‘’Nuri (Killigil) Paşa’nın Trablusgarp Savaşı Hatıraları’’, Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Dergisi.
• ŞIVGIN, Hale (2006). Trablusgarp Savaşı ve 1911-1912 Türk-İtalyan İlişkileri, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• TEKİN, Abdullah Sami (2020). ‘’Trablusgarp Harbi ve Havacılık Tarihinde İlkler’’, Akademik Tarih ve Araştırmalar Dergisi, Cilt:3 Sayı:2.
• TEMEL, Mehmet (2005). “Trablusgarp Savaşında Osmanlı Devleti ve İtalya Tarafından Savaş Kaçağı İlan Edilen Maddeler ve Denizlerde Karşılıklı El Koymalar”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, c.22, S.1.
• Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi Osmanlı Devri Osmanlı-İtalyan Harbi (1911-1912) (1981), Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi Osmanlı Devri 1911-1912 Osmanlı-İtalyan Harbi III. Cilt Deniz Harekatı(1980), Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• YELLİCE, Gürhan (2021). “Oniki Ada Meselesi ve İngiliz-İtalyan İlişkilerine Etkisi, 1912-1914: İngiltere’nin İtalya’yı Oniki Ada’da Uzaklaştırma Girişimleri ve İtalya’nın Yaklaşımı”, Akademik Tarih ve Araştırmalar Dergisi, S.5.
• YETİŞGİN Mehmet - BAŞKAN, Ömer Fatih (2018). ‘’Trablusgarp Savaşı’nda İngiliz Teğmen Herbert Gerald Montagu’nun Faaliyetleri’’, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, Cilt:7, Sayı:3, s.1537.
• WİLSON, H. W. (2007). Zırh Devrinde Deniz Muharebeleri, c.1, (çev. Lütfü Çekiç), Kitapyayınevi.
• 1911-1912 Osmanlı-İtalyan Harbi ve Kolağası Mustafa Kemal (1985), Ankara: Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Tanin Gazetesi
• ATASE ARŞİVİ OİH Kataloğu