Gül Yetiştiren Adam Anlatısında Yaşanan Sosyo-Kültürel Değişimin Karakterlere Yansımaları

Yıl 2024, Cilt: 23 Sayı: 37, 90 - 107, 30.10.2024

Mehmet Nevzat Arcagök

https://doi.org/10.17518/canakkalearastirmalari.1536943

Öz

Özet
Rasim Özdenören tarafından kaleme alınan Gül Yetiştiren Adam’da I. Dünya Savaşı’ndan romandaki vak’a zamanına kadar geçen süre içerisinde yaşanan siyasi gelişmeler, sosyo-kültürel değişimler, eski-yeni değerlerin çatışması, değişen toplumsal düzene ayak uyduramayan ve uydurmaya çalışan karakterlerin yaşadığı psikolojik çalkantılar çarpıcı biçimde dile getirilmektedir. Osmanlı Devleti, özellikle duraklama dönemi sonrası yaşadığı toprak kaybını ve içinde bulunduğu kötü gidişatı yapılan ıslahatlar ve çıkarılan birtakım fermanlarla önlemeye çalışmıştır. Devlet özellikle sosyal, siyasal, askeri, sağlık, eğitim vs. alanlarda yapılan yenilik ve iyileştirmelerle Batı’yı örnek almaya başlamıştır. Ancak söz konusu yenileşme hareketi çeşitli nedenlerden dolayı istenildiği gibi uygulanamamış ve toplum bu değişime ayak uyduramamıştır. Böylece Tanzimat’la birlikte ivme kazanan sosyo-kültürel ve siyasal değişim, Cumhuriyet sonrasında yapılan inkılâplarla devam etmiş ancak toplumun yaşanan bu değişimlere hazırlıklı olmaması, söz konusu değişimlerin hem dini hem de kültürel bağlamda bireylerin hayat anlayışlarına ters düşmesi; toplumun değer yargılarında birtakım tahribatlara, kültürel çatışmaya ve yabancılaşmaya neden olmuştur. Çalışmamızda toplumda yaşanan söz konusu değişimleri ve bu değişimlerin karakterlerin duygu, düşünce ve davranışlarına etkilerini romandan yapacağımız alıntılarla ele almaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Rasim Özdenören,, Gül Yetiştiren Adam,, Sosyo-Kültürel Değişim,, Karakter,, Yabancılaşma.

Reflections Of Socio-Cultural Change On The Characters In The Novel The Man Who Grows Rose

Öz

Abstract
In The Man Who Grows Rose, written by Rasim Özdenören, the political developments, socio-cultural changes experienced in the period from World War I to the time of the incident in the novel, the conflict of old and new values, and the psychological turmoil experienced by the characters who cannot keep up with the changing social order and try to adapt are striking. is expressed in this way. The Ottoman Empire tried to prevent the loss of land and the bad situation, especially after the stagnation period, with reforms and some edicts. The state is especially social, political, military, health, education, etc. It has begun to take the West as an example with the innovations and improvements made in these fields. However, the innovation movement in question could not be implemented as desired due to various reasons and the society could not keep up with this change. Thus, the socio-cultural and political change that gained momentum with the Tanzimat period continued with the reforms made after the Republic, but the society was not prepared for these changes, the changes in question contradicted the individuals' understanding of life in both religious and cultural contexts, causing some destruction in the value judgments of the society and cultural changes. has caused conflict and alienation. In our study, we will try to discuss the changes in society and the effects of these changes on the characters' emotions, thoughts and behaviors with quotes from the novel.

Anahtar Kelimeler

Rasim Özdenören,, The Man Who Grows Rose,, Socia-Cultural Change,, Character,, Estrangement.

Kaynakça

• Aydemir, Mustafa. (2016, Kasım). “Modernizmin İstikrarsızlığı Bağlamında Yabancılaşma: Gül Yetiştiren Adam”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, S: 34, s.160-174.
• Bulaç, Ali. (1996). Tarih, Toplum ve Gelenek, İstanbul: İz Yayıncılık.
• Demir, Ayşe. (2011). Mekânın Hikâyesi Hikâyenin Mekânı -Türk Hikâyesinde Mekân (1870-1922 Dönemi)-, İstanbul: Kesit Yayınları.
• Erol, Kemal-Erol, Emin Emrullah. (2017). “Rasim Özdenören’in Gül Yetiştiren Adamı’nda Kültürel Yabancılaşmaya Karşı Geleneksel Tepki”, Türkiyat Mecmuası, C: 27, S: 2, s.119-134.
• Güneş, Mehmet. (2015). “Çılgın Palmiyeler ve Gül Yetiştiren Adam Anlatılarında Farklı Dünyaların Mutsuz İnsanları”, II. Uluslararası Türk ve Dünya Edebiyatları Arasında Etkileşimler Sempozyumu TÜDEAS Bildiriler Kitabı, Zonguldak: Bülent Ecevit Üniversitesi Yayınları, s.237-246.
• Güneş, Mehmet. (2014, Ağustos). “Gül Yetiştiren Adam” , Türk Edebiyatı Dergisi, S: 490, s. 38-41.
• Güngör, Erol. (1980). Kültür Değişmesi ve Milliyetçilik, Ankara: Töre Devlet Yayınları. Haksal, Ali Haydar. (2017). Rasim Özdenören -Ruh Denizinden Öyküler-, İstanbul: İz Yayıncılık.
• Kahraman, Âlim. (1980). “Gül Yetiştiren Adam veya Çağdaş İnsanımızın Sergilenmesi”, Mavera Aylık Edebiyat Dergisi, S: 41, s. 12-25.
• Kahraman, Kemal. (2015). “Rasim Özdenören’de Tarih Algısı”, Rasim Özdenören’e Armağan, (ed. Fahri Tuna-Ercan Yılmaz-Hüseyin Yorulmaz), İstanbul: Değişim Yayınları, 103-118.
• Kavaz, İbrahim. (2018). “Araba Sevdası Romanında Kişiler Dünyası”, Romanda Kişiler Dünyası, (ed. Ramazan Korkmaz-Veysel Şahin), Ankara: Akçağ Yayınları, 45-63.
• Korkmaz, Ramazan. (2017). “Romanda Mekânın Poetiği”, Romanda Mekân -Romanda Mekan Poetiği ve Çözümlemeler-, (ed. Ramazan Korkmaz- Veysel Şahin), Ankara: Akçağ Yayınları, 9-26.
• Özakpınar, Yılmaz. (1995). Mümtaz Turhan ve Batılılaşma Meselesi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Özdenören, Rasim. (2022). Gül Yetiştiren Adam, İstanbul: İz Yayıncılık. Tekin, Mehmet. (2015). Roman Sanatı-Romanın Unsurları- 1, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Tolan, Barlas. (1980). Çağdaş Toplumun Bunalımı ve Anomi Yabancılaşma, Ankara: Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayınları.
• Tosun, Necip. (1996). Türk Öykücülüğünde Rasim Özdenören, İstanbul: İz Yayıncılık.
• Şahin, Mehmet-Göküş, Şeref. (2022). “Rasim Özdenören’in Gül Yetiştiren Adamı’nda Kültür ve Kimlik Krizi”, Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C: 9, S: 3, s.853-869