Lozan Konferansı’nda Kabul Edilen Sözleşme, Protokol ve Bildiriler

Yıl 2025, Cilt: 24 Sayı: 38, 45 - 51, 04.06.2025

Erhan Acar

https://doi.org/10.17518/canakkalearastirmalari.1654075

Öz

Millî Mücadelenin ardından uluslararası arenada Türkiye’nin bağımsızlığını tasdik eden en önemli vesika Lozan Barış Antlaşması’ydı. Lozan’da imzalanan antlaşmanın ana metninde yer alan maddeler, yeni Türk devletinin kuruluş safhasında devletlerarası münasebetlerin düzenlenmesinde gündeme gelen konuları ve bunları ilgilendiren meseleleri çözen ya da çözmeye çalışan, diplomatik olarak çok sayıda bilgi ve belgeye işaret etti. Lozan Antlaşması’nın ana metninin haricinde yer alan ve metinle ilişkili olan sözleşme, protokol ve bildirilerin de farklı bir önemi vardır. Söz konusu bu bağıtlı belgeler, antlaşma içerisinde yer alan hususlar için bir yol ve yöntem belirlenmesinde etkili olmuştur. Dahası Boğazlar sorunu, sınırların belirlenmesi, ticaret ve yargı alanındaki düzenlemelerin teyit edilmesi ile mübadelenin belli bir düzen içinde gerçekleştirilebilmesi gibi antlaşmanın içeriğindeki temel noktalara yol haritası çizen, ayrıntılandıran bilgilerin, bahis konusu sorunlara taraf olan devletlerle karşılıklı olarak kayıt altına alınması ve tespitinin ayrı bir yeri vardır.

Anahtar Kelimeler

Lozan Antlaşması , Türk Kurtuluş Savaşı , Dış Politika , Türkiye Cumhuriyeti Tarihi

Agreements, Protocols and Declarations Adopted at the Lausanne Conference

Öz

After the National Struggle, the Lausanne Peace Treaty was the most important document that confirmed Turkey's independence in the international arena. The articles in the main text of the treaty signed in Lausanne pointed to a great deal of diplomatic information and documents that resolved or attempted to resolve the issues that came up in the regulation of interstate relations during the establishment phase of the new Turkish state and the issues that concerned them. The agreements, protocols and declarations that are outside the main text of the Treaty of Lausanne and related to the text also have a different importance. These related documents have been instrumental in determining a way and method for the matters contained in the treaty. Furthermore, the mutual recording and determination of the information that draws a road map and elaborates the basic points in the content of the treaty, such as the Straits problem, the determination of the borders, the confirmation of the regulations in the field of trade and jurisdiction, and the realization of the exchange in a certain order, with the states that are parties to the aforementioned problems have a special place.

Anahtar Kelimeler

Treaty of Lausanne , Turkish War of Independence , Foreign Policy , History of the Republic of Türkiye

Kaynakça

• Armaoğlu, Fahir, “Amerikan Belgelerinde Lozan Konferansı ve Amerika”, Beletten, Ağustos 1991, C. 55, S. 213, s. 483-528.
• Armaoğlu, Fahir, 20. Yüzyıl Siyasî Tarihi 1914-1995, 19. Baskı, Timaş Yayınları, İstanbul 2014.
• Atabay, Mithat, Türk Dış Politikası, Paradigma Akademi Yayınları, İstanbul 2014.
• Başkanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Yer Bilgisi: 525/ 38068-154267-35.
• Çeliker, İlhan, “Tam Hâkimiyetin Coşkusu: Montreux Boğazlar Sözleşmesi’nin Meclis’te Kabulü”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 23, Sayı 92, Ekim (2024).
• Gedikli Berber, Şarika “Lozan Antlaşması Perspektifinden Türk Boğazları Meselesine Bakış”, Kastamonu Eğitim Dergisi, Cilt 14, Sayı 2, 2006.
• Gönübol, Mehmet ve diğerleri, Olaylarla Türk Dış Politikası, 6. Baskı, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara 1987.
• Gülmez, Nurettin; Aslan, Kübra, “Yüzellilikler İçinde Manisa’da Görevli İsimler”, Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 9/1 (Mart 2024).
• İnönü, İsmet, Hatıralar 2. Kitap, Bilgi Yayınevi, Ankara 1987.
• Karacan, Ali Naci, Lozan, Haz. Hulûsi Turgut, 6. Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2018.
• Kaya, Furkan, “İkinci Dünya Savaşına Kadar Türk Boğazları Jeopolitiği”. Karadeniz Araştırmaları, XVIII/71, (2021).
• Kodaman, Bayram, “Lozan Andlaşması Hakkında Bir Değerlendirme”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 4, Sayı 1, 1989.
• Lozan Barış Konferansı Tutanaklar-Belgeler, Çev.: Seha L. Meray, İkici Takım, Cilt II.
• Sarıbeyoğlu Skalar, Meltem; Cecepınar, Hilal “85. Yılında Montrö Boğazlar Sözleşmesi: Türkiye ve Karadeniz’e Kıyıdaş Devletler Açısından Önemi”, Marmara Avrupa Araştırmaları Dergisi, C. 9, S. 1, 2021.
• Soysal, İlhami, 150’likler, Gür Yay., İstanbul 1985.
• Şener, Bülent, “Türk Boğazları’nın Geçiş Rejiminin Tarihi Gelişimi ve Hukuki Statüsü”, Tarih Okulu Dergisi, Yıl 7, Sayı: XVII (Mart 2014).
• Tutanaklar, Belgeler, Çev. Seha L. Meray, Osman Olcay, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2020.