Afrikan-Amerikan Kültürüne Özgü Ögelerin Çevirisi: Hughes’un Merry-Go-Round Şiirinin Üç Türkçe Çevirisi

Yıl 2023, Cilt: 17 Sayı: 1, 95 - 113, 30.06.2023

Ilgın Aktener

https://doi.org/10.47777/cankujhss.1273300

Öz

Bu çalışma, Langston Hughes tarafından yazılmış ‘Merry-Go-Round’ isimli şiirin Necati Cumalı (1961), Özcan Özbilge (1985) ve Cevat Çapan (1988) tarafından yapılan üç Türkçe çevirisine odaklanarak Afrikan-Amerikan kültürüne özgü ögelerin çevirisini incelemektedir. Söz konusu çalışma, Newmark (1988) ve Vlahov ve Florin’in kültürel öge kategorilerini ve Kansu-Yetkiner ve diğerlerinin (2018) kültürel öge çevirisi için kullanılan strateji sınıflandırmasını kullanarak, kaynak ve erek metinlerdeki kültürel ögeleri betimleyici ve karşılaştırmalı olarak irdelemektedir. Bu bağlamda, çalışma Afrikan-Amerikan kültürüne özgü ögelerin Türkçe’ye çevirisinde çevirmenlerin yerlileştirme ve yabancılaştırma stratejilerinden hangilerini daha çok tercih ettiklerini belirlemeyi amaçlamaktadır. Bulgular, şiirlerin dâhil olduğu üç kitaptaki yanmetin ögelerine de başvurarak çevirmenlerin yerlileştirme veya yabancılaştırma eğilimlerine bir açıklama getirmek üzere tartışılmaktadır. Sonuç olarak, çevirmenlerin genel eğilimleri fark etmeksizin, kullandıkları stratejilerin tümünün bir yerlileştirme ve yabancılaştırma eksenin karşıt uçlarında değil, kaynak ve erek kültürlerin biçemsel ve kültürel normları doğrultusunda ortada bir yerlerde olduğu kanısına varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Langston Hughes, Merry-Go-Round, şiir çevirisi, kültürel ögeler, yerlileştirme, yabancılaştırma

Translating Cultural Items Pertaining to African-American Culture: Three Turkish Translations of Hughes’ Merry-Go-Round

Öz

This study focuses on the translation of cultural items specific to African-American culture through the case of three Turkish translations of Langston Hughes’ poem ‘Merry-Go-Round’ by Necati Cumalı (1961), Özcan Özbilge (1985) and Cevat Çapan (1988). Drawing on Newmark’s (1988) and Vlahov and Florin’s (1969) categorizations of cultural items and Kansu-Yetkiner et al.’s (2018) classification of translation strategies for cultural items, the study analyzes source text and target text cultural items descriptively and comparatively. By doing so, the study seeks to determine whether the translators opt for domestication or foreignization in translating items specific to African-American culture into Turkish. The findings are examined along with paratextual elements from the books which feature the three translations to establish justifications for translators’ tendency towards domestication or foreignization. In conclusion, it is argued that regardless of their tendencies, the translators’ strategies cannot be completely placed at one end of an axis of domestication and foreignization but they are somewhere in-between due to different considerations such as stylistic and cultural norms of the source and target cultures.

Anahtar Kelimeler

cultural items, poetry translation, Langston Hughes, Merry-Go-Round, domestication, foreignization

Kaynakça

• Aixela, J. F. (1996). Culture-specific items in translation. In R. Alvarez & C. Africa Vidal (Eds.), Translation, power, subversion (pp. 52-78). Multilingual Matters.
• Brown, L. (2006). Encyclopedia of the Harlem Literary Renaissance. Facts On File.
• Çapan, C. (Ed. & Trans.) (1988). Çağdaş Amerikan şiiri antolojisi. Adam Yayınları.
• Demiralp, O. (2020, July 10). Kara ten, ak yürek. Cumhuriyet Kitap Eki. https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/kara-ten-ak-yurek-1750586
• Fremon, D. K. (2000). Jim Crow laws and racism in American history. Enslow Publisher. (epub)
• Howes, K. K. (2001). Harlem Renaissance. U•X•L.
• Hughes, L. (1942). Merry-go-round. Favorite Poem Project. https://www.favoritepoem.org/poems/merry-go-round/
• Hughes, L. (1926). The negro artist and the racial mountain. Poetry Foundation. https://www.poetryfoundation.org/articles/69395/the-negro-artist-and-the-racial-mountain
• Hughes, L. & Berry, F. (1973). Good morning revolution: Uncollected social protest writings. Lawrence Hill & Company.
• Hughes, L. (1961). Memleket özlemi (N. Cumalı, Trans.). Ataç Kitabevi.
• Hughes, L. (1985). Özgürlük gibi sözcükler (Ö. Özbilge, Trans.). Kaynak Yayınları.
• Isaacson, W. (2009). American sketches: Great leaders, creative thinkers, and heroes of a hurricane. Simon & Schuster.
• Kansu-Yetkiner, N., Duman, D., Yavuz, Y. & Avşaroğlu, M. (2018). Erken Cumhuriyet döneminden günümüze çocuk edebiyatındaki çevre odaklı kültürel sözcüklerin çevirisine niceliksel bir yaklaşım. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 2, 57-82. https://doi.org/10.18492/dad.405249
• Korkmaz, İ. (2016). Çeviri stratejilerinin yazın çevirisinde uygulanması: Yaşar Kemal’in Ölmez Otu eserinin İngilizceye çevirisinden örnekler. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 6 (12), 35-46.
• McCall, A. L. (2004). Using poetry in social studies classes to teach about cultural diversity and social justice. The Social Studies, 95(4), 172–176. doi:10.3200/tsss.95.4.172-176
• McQueeney, K. G. (2015). Playing with Jim Crow: African American private parks in early twentieth century New Orleans [Unpublished master’s thesis]. University of New Orleans. https://scholarworks.uno.edu/td/1989
• Nathan, A. (2011). Round and round together: Taking a merry-go-round ride into the Civil Rights Movement. Paul Dry Books.
• Narváez, I. C., & Zambrana, J. M. V. (2014). How to translate culture-specific items: A case study of tourist promotion campaign by Turespaña. The Journal of Specialised Translation, 21, 71-112.
• Newmark, P. (1988). Textbook of translation. Pergamon.
• Özbilge, Ö. (1985). Çeviriler üstüne. In L. Hughes (Aut.), Özgürlük gibi sözcükler (pp. 93-94). Kaynak Yayınları.
• Öztin, K. (2021). Afro-Amerikan toplumunun adlandırılma biçimlerinin Türkçeye aktarımına ilişkin bir inceleme. Dil Dergisi, 172(1), 43-59. https://doi.org/10.33690/dilder.778893
• Pralas, J. (2012). Translating French culture-specific items in Julian Barnes’s Flaubert’s Parrot. Linguistics and Literature, 10(1), 11-18.
• Rasmussen, R. K. (1997). Farewell to Jim Crow. Facts on File.
• de Santis, C. C. (2005). Hughes, Langston. In C. D. Wintz & P. Finkelman (Eds.), Encyclopedia of the Harlem Renaissance, Volume 1 A–J (pp. 588-593).
• Smethurst, J. (2007). Lyric stars: Countee Cullen and Langston Hughes. In G. Hutchinson (Ed.), The Cambridge companion to Harlem Renaissance (pp. 112-125). Cambridge University Press.
• Smith, T. W. (1992). Changing racial labels: From “Colored” to “Negro” to “Black” to “African American.” Public Opinion Quarterly, 56(4), 496- 514.
• Tekalp, S. (2017). James Joyce’un “The Sisters” adlı kısa hikâyesinin Türkçe çevirilerinde kültürel unsurlar ve çeviri stratejileri. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 7 (2/1), 182-191.
• Ünsal, G. (2020). Mizahî ögelerin çevirisi üzerine bir inceleme: Bir Noel Gecesi örneği. Litera: Journal of Language, Literature and Culture Studies, 30(2), 663-682. https://doi.org/10.26650/LITERA2020-0058
• Vlahov, S., & Florin, S. (1969). Neperovodimoe v perevode. Realii. Masterstvo Perevoda, 6, 432-456.
• Wolcott, V. W. (2006, July 28). Integrated leisure in segregated cities: Amusement parks and racial conflict in the post-war north. UR Research. http://hdl.handle.net/1802/2931
• Wolcott, V. W. (2019, July 11). The forgotten history of segregated swimming pools and amusement parks. UBNow. https://www.buffalo.edu/ubnow/stories/ 2019/07/wolcott-segregated-pools.html