“Heft Destgah” System in Iranian Classical Music According to Nayî Osman Dede

Yıl 2023, , 100 - 115, 28.09.2023

Seyid Muhammed Taki Hüseyni

https://doi.org/10.18026/cbayarsos.1231228

Öz

As the science and art of music have been in constant change due to various controversies throughout history, Iranian classical music has also been changed normally. Iranian music, in which the pre-Islamic "rah" instruction was applied, was replaced by the "advar" and "maqam" systems after Islam. This operating system has been changed again and is now known as "destgah". The reasons for the transition of the "Heft (seven) Destgah" system, its historical process, the concept and why it was seven have not been met with any clear explanation in the musical tracts and historical sources. The results of the work of musicologists and researchers of our time also have not been given a definitive explanation. According to our research on Destgah, the oldest explanation is found in Osman Dede's Persian verse Rabt-ı Tagyîrât-ı Mûsikî, written on the subject of music. Osman Dede quoted the system applied in Iran with the phrase "Heftgane" (seven). In this article, after the information about Iranian music and the "destgah" system, Osman Dede's life, sources and his comments about Iranian music and the "destgah" system in Rabt-ı Tagyîrat-ı Musiki are included and evaluated.

Anahtar Kelimeler

İran mûsikîsi, Destgâh, Kutb-i Nâyî Osman Dede, Rabt-ı Tağyîrât-ı Mûsikî

Kutb-i Nâyî Osman Dede’ye Göre İran Klasik Müziğinde “Heft Destgâh”

Öz

Mûsikî ilmi ve sanatı, tarih boyunca çeşitli etkenlerden dolayı sürekli değişimlerde olduğu gibi, İran klasik müziği de zamanla değişmiştir. İslâmiyet öncesi “râh” sisteminde uygulanan İran musikisi, İslâmiyet sonrası yerini “edvâr” ve “makam” sistemlerine vermiştir. Bu sistemler zamanla yine değişmiş ve günümüzde “destgâh” adı ile anılmaya başlamıştır. “Heft (yedi) Destgâh” sistemine geçiş sebepleri, tarihî süreci, kavramı ve neden yedi olduğu ile ilgili mûsikî risâlelerinde ve tarihî kaynaklarda her hangi bir net açıklamayla karşılanmamıştır. Çağımızdakı müzikologların ve araştırmacıların çalışmaları neticesinde de kesin bir açıklama yapılmamıştır. Destgâh ile ilgili araştırmamıza göre, en eski açıklama Kutb-i Nâyî Osman Dede’nin mûsikî konusunda yazdığı Farsça manzum Rabt-ı Tağyîrât-ı Mûsikî adlı eserinde bulunmaktadır. Osman Dede, İran’da uygulanan sistemden “Heftgâne” (yedili) tabiri ile söz ederek görüşünü aktarmıştır. Bu makalede İran mûsikîsi ve “destgâh” sistemi ile ilgili bilgiler verdikten sonra Osman Dede’nin hayatı, eserleri ve Rabt-ı Tağyîrât-ı Mûsikî‘sinde İran mûsikîsi ve “destgâh” sistemi ile ilgili yorumlarına yer verilmiş ve değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İran mûsikîsi, Destgâh, Kutb-i Nâyî Osman Dede, Rabt-ı Tağyîrât-ı Mûsikî

Kaynakça

• Afşâr, îrec (1971). Rûznâme-i Hâtırât-ı İtimâdü's-saltanat. Tehran: Emir Kebir.
• Ardalan, A. (2012). Persian Music Meets West [Bachelor thesis]. Lahti University of Applied Sciences.
• Atrâî, Erfa' (1981), Ferheng-i Mûsikî-i İran, Tehran: İntişârât-ı Çeng.