Öz
While the efforts to understand and resolve the east-southeast problem is stepping up, the impact of religious identity on the events, through religious beliefs in general and perceptions of sects in particular, which are the indicators of the people’s understandings of religion, is hardly studied within the sociology of religion. Many reports regarding the problem have been released; however, the religious-sectarian composition of the region remained untouched in them. On the other hand, PKK often refers to the Sunnism, Shiism, Alevism and Zoroastrianism in its documents. It has been exploiting the sectarian hassles in propagating and consolidating its ideology. The problem of terror and violence in the eastern and southeastern cities has spread to the metropolitan cities through the migration of the Kurds. This study attempts to analyze the reasons, impacts and consequences of this problem in terms of religion and sects. The main purpose of the study is to answer the following questions; whether there is a relationship between the locals’ understandings of religion/sects and terror, and how this relationship, if any, affects the events in the region. After a number of reports on the eastern-southeastern problem are briefly evaluated, the findings of the chapters, “Statistics on Sects” and “Statistics on the Religious Orders (Tarikat) and Congregations (Cemaat)” of a report, “The Sociological Analyses of the Southeastern Problem (Technical Report)”, released by Bilgesam, are dwelled on, and accompanied by comparisons with data from other relevant reports and studies
Anahtar Kelimeler
The Kurdish Problem and relevant reports understandigs of religion and sects Shafism Hanafism and terror
Kaynakça
- AKÇURA, Belma, (2009), Devletin Kürt Filmi, 1925-2009 Kürt Raporları, New Age Yayınları, Genişletilmiş Yeni Baskı, İstanbul
- AKŞIT, Bahattin- Şentürk, Recep Küçükural, Önder Kurtuluş, Cengiz, (2012) Türkiye'de Dindarlık, İletişim Yay. İst.
- AKTAŞ, Ahmet, (2014), Tarikatların Toplumsal İşlevi (Diyarbakır Kadiri Tarikatı Örneği), Necmettin Erbakan Ünv. SBE, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya.
- ARSLAN, Mustafa, (2010), PKK, Hizbullah Çatışması, Ekim, Kocaeli Üniversitesi Terör Stratejik Araştırma Masası (KOUSAM).
- ARTEMUR, Yaşar, (2015), Arkaik Kaynaklardan Modern Kaynaklara; tr.facebook.com/zazacasozluk/posts/532531286789762, 08.09.2015. Zazaca ve Zazalar, https://tr- erişim;
- AYDIN, Kemal, (2014), “Yapısal İşlevselci Teori ve Toplumsal Tabakalaşma”, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, YIL: 5 • SAYI: 8
- AYDINALP, H. (2010), “Sosyal Çatışma ve Din”, Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 19 (2).
- Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi; BCA, CHPK. 490.872.3, Ankara
- Barış ve Demokrasi Partisi (BDP), (2013), Toplumsal Barış Yollarının Araştırılması ve Çözüm Sürecinin Değerlendirilmesi, Komisyonu Raporu, Kasım, Ankara
- BEŞİKÇİ, İsmail, (1970) Doğu Anadolu’nun Sosyo-Ekonomik ve Etnik Temelleri, e yayınları, Ankara
- BİLGESAM, (2009), “Güneydoğu Sorununun Sosyolojik Analizi (Teknik Rapor),” Haz. M. Sadi Bilgiç Salih Akyürek, Ank. Bilgesam. Cumhuriyet tarihi Kürt raporları, http://www.aljazeera.com.tr/dosya/cumhuriyet-tarihi-kurt- raporlari; erişim: 07.09.2015;
- ÇANDAR, Cengiz, (2011) Dağdan İniş- PKK Nasıl Silah Bırakır? Kürt Sorununun Şiddetten Arındırılması, TESEV Yay.
- ÇARKOĞLU, Ali-Toprak, Binnaz, (2006), "Değişen Türkiye'de Din, Toplum ve Siyaset", TESEV.
- DİB, (2014) “Türkiye'de Dini Hayat Araştırması”, Ank.
- DOĞU, Perinçek, “Kürt Sorununda Muhyettin Öksü’nün Halk Hükümeti Çözümü”, Aydınlık.
- ENSARİOĞLU, Yılmaz; Kurban, Dilek, (2011), “Kürtler Ne Kadar Haklı, Türkiye’nin Batısı Kürt Sorununa Nasıl Bakıyor”, TESEV.
- ERGİL, Doğu, (2010), Kürtleri Anlamak, Timaş Yayınları, İstanbul. ------------, 18.12.2012 tarihinde 28 Şubat Meclis Komisyonu’nda yaptığı konuşma tutanağı, TBMM Tutanak Hizmetleri Başkanlığı
- EFEGİL, Ertan, (2015), Türkiye, Kürt Sorununa Çözüm Bulabilir Mi? Karar Vericilerin Önerilerinin Karşılaştırmalı Analizi, SETAV, 07.09.2015. erişim,
- GÖKÇE, Fırat, (2011), “Kürt Sorunu Yok Kürt İstilası Var”, Türk Solu, Başyazı, Sayı, 88
- GÖRGÜN, Tahsin, (2006), İslam Ansiklopedisi, İbn Haldun maddesi, C. 19.
- GÜNAY, Ünver, (2000), Din Sosyolojisi, İnsan Yay. İst.
- LEWİS, Oscar, (1961), The Children of Shanches, New York, Random House, s. XXVII.
- MARCUS, Aliza, (2015) Kan ve İnanç- PKK ve Kürt Hareketi, çev. Ayten Alkan, İletişim Yay. İst.
- MARDİN, Şerif, (2012), Türkiye'de Toplum ve Siyaset, der. Mümtaz'er Türköne - Tuncay Önder, İletişim Yay. İst. http://dergipark.ulakbim.gov.tr/omuifd/article/viewFile/50 00073436/5000067695.
- MCDOWALL, David, (2004), Modern Kürt Tarihi, çev. Neşenur Domaniç, Doruk Yayımcılık, Ankara
- BOİS, Th., MİNORSKY, V., KENZİÇEV, D.N. Mac., (2004), Kürtler ve Kürdistan, çev. Kamuran Fıratlı, Doz Yay. İst.
- OKYAR, Onur, (2014), "Teröre Destek ve Dindarlık İlişkisi: Pkk Örneği", Çankırı Karatekin Üniversitesi Uluslararası Avrasya Strateji Dergisi.
- ORTAYLI, İlber (1999). “Osmanlı’ Kimliği.” Cogito Osmanlılar Özel Sayısı.
- ÖCALAN, Abdullah, (2014), Kürdistan Devriminin Yolu (Manifesto), Köln: Weşanen Serxwebun, 1978/1984;
- ------------- (2014) ,Soykırıma Karşı Kültürel Direniş, Aram Yay. İst.
- ------------- (2014), Komün ve Meclisler, Aram Yayınları, İst.
- NARİN, Resül, (2014), Amerikan Board’un Osmanlı Ermenileri Üzerine Etkisi (1820-1870): Kocaeli Örneği, Yeni Türkiye,
- TAN, Altan, (2010), Kürt Sorunu, Timaş Yayınları, İst.
- TH. BOİS V. MİNORSKY D.N. Mac Kenzie, (2004), Kürtler ve Kürdistan, çev. Kamuran Fıratlı, Doz yay. İst.
- TOMAR, Cengiz, (2006), Mit ve Gerçek Arasında: Arap Dünyasında İbn Haldun Yaklaşımları, İslâm Araştırmaları Dergisi, Sayı: 16, İst.
- TOPRAK, Ubeydullah, (2013), Emperyalizm’in Keşif Kolu: Oryantalizm,
- Genç Birikim dergisi, 14 Aralık, erişim;
- http://www.gencbirikim.net/emperyalizmin-kesif-kolu- oryantalizm
- TURAN, Ahmet; ÜÇER, Cenksu, (2015), “Bir Alan Araştırmasının Anatomisi: “Tokat Yöresi Alevileri, Tarihçesi, İnançları Örf ve Adetleri”, dergipark. ulakbim,
- ÜNGÖR, U. Ümit, (2011), The Making Of Modern Turkey, Nation and State in Eastern Anatolia, 1913-1950, Oxfort Unıversty Press.
- YANMIŞ, Mehmet, (2015), “Diyarbakır Halkının Geleneksel ve Dini Değerlerdeki Değişime Yaklaşımı Üzerine Sosyolojik Bir İnceleme (1990-2013)”, Yayınlanmamış Doktora Tez, Uludağ Üniversitesi SBE, Bursa.
- YAYMAN, Hüseyin, (2014), Türkiye’nin Kürt Sorunu Hafızası, 2.baskı, Doğan Kitap, İst.
- YEĞEN, Mesut, (2015), Devlet Söyleminde Kürt Sorunu,
Öz
Doğu/Güneydoğu ve Kürt sorunu anlamaya ve çözmeye yönelik gayretler yoğunlaşarak devam ederken halkın din anlayışının belirteçleri olan genelde inanç özelde mezhep algıları üzerinden dini kimliğin olaylar üzerindeki etkisi din sosyoloji açısından çok fazla çalışılmamıştır. Problemle ilgili birçok raporlar yayınlanmış ve bu raporlarda da bölgenin dini-mezhepsel yapısına değinilmemiştir. Diğer taraftan örgüt kendi dokümanlarında Sünnilik-Şiilik, Alevilik, Zerdüştlük konularını sıklıkla kullanmaktadır. Kendi propagandasını yaparken ve ideolojisini yerleştirirken mezhepsel tartışmaları kullanmaya çalışmış ve çalışmaktadır. Doğu ve Güneydoğu bölgelerindeki terör ve şiddet sorununu göçler yoluyla büyük şehirlere de sıçramış durumdadır. Makale, bu sorunun nedenlerini, etkilerini ve sonuçlarını din-mezhep bağlamında analiz etmeye gayretini gütmektedir. Çalışmanın temel amacı; Bölge halkının sahip olduğu din/mezhep anlayışları ile terör arasında ilişkinin varlığı ya da yokluğu; şayet varsa bu ilişkinin bölgede yaşanan olayları hangi yönde etkilediği gibi sorulara cevap üretebilmektir. Doğu, Güneydoğu/Kürt sorunu hakkında hazırlanan raporların bir kısmının kısa bir değerlendirmesi yapıldıktan sonra Bilgesam tarafından hazırlanan “Güneydoğu Sorununun Sosyolojik Analizi (Teknik Rapor)” isimli çalışmanın “Din ve Mezhep İstatistikleri” ve “Tarikat/Cemaat Bağı İstatistiklerinin” sonuçları, verileri ihtiyaç ölçüsünde diğer raporlarla ve çalışmalarla mukayese edilerek değerlendirilmektedir.
Anahtar Kelimeler
Kürt sorunu ve raporları din/mezhep anlayışları Şafiilik Hanefilik terör
Kaynakça
- AKÇURA, Belma, (2009), Devletin Kürt Filmi, 1925-2009 Kürt Raporları, New Age Yayınları, Genişletilmiş Yeni Baskı, İstanbul
- AKŞIT, Bahattin- Şentürk, Recep Küçükural, Önder Kurtuluş, Cengiz, (2012) Türkiye'de Dindarlık, İletişim Yay. İst.
- AKTAŞ, Ahmet, (2014), Tarikatların Toplumsal İşlevi (Diyarbakır Kadiri Tarikatı Örneği), Necmettin Erbakan Ünv. SBE, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya.
- ARSLAN, Mustafa, (2010), PKK, Hizbullah Çatışması, Ekim, Kocaeli Üniversitesi Terör Stratejik Araştırma Masası (KOUSAM).
- ARTEMUR, Yaşar, (2015), Arkaik Kaynaklardan Modern Kaynaklara; tr.facebook.com/zazacasozluk/posts/532531286789762, 08.09.2015. Zazaca ve Zazalar, https://tr- erişim;
- AYDIN, Kemal, (2014), “Yapısal İşlevselci Teori ve Toplumsal Tabakalaşma”, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, YIL: 5 • SAYI: 8
- AYDINALP, H. (2010), “Sosyal Çatışma ve Din”, Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 19 (2).
- Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi; BCA, CHPK. 490.872.3, Ankara
- Barış ve Demokrasi Partisi (BDP), (2013), Toplumsal Barış Yollarının Araştırılması ve Çözüm Sürecinin Değerlendirilmesi, Komisyonu Raporu, Kasım, Ankara
- BEŞİKÇİ, İsmail, (1970) Doğu Anadolu’nun Sosyo-Ekonomik ve Etnik Temelleri, e yayınları, Ankara
- BİLGESAM, (2009), “Güneydoğu Sorununun Sosyolojik Analizi (Teknik Rapor),” Haz. M. Sadi Bilgiç Salih Akyürek, Ank. Bilgesam. Cumhuriyet tarihi Kürt raporları, http://www.aljazeera.com.tr/dosya/cumhuriyet-tarihi-kurt- raporlari; erişim: 07.09.2015;
- ÇANDAR, Cengiz, (2011) Dağdan İniş- PKK Nasıl Silah Bırakır? Kürt Sorununun Şiddetten Arındırılması, TESEV Yay.
- ÇARKOĞLU, Ali-Toprak, Binnaz, (2006), "Değişen Türkiye'de Din, Toplum ve Siyaset", TESEV.
- DİB, (2014) “Türkiye'de Dini Hayat Araştırması”, Ank.
- DOĞU, Perinçek, “Kürt Sorununda Muhyettin Öksü’nün Halk Hükümeti Çözümü”, Aydınlık.
- ENSARİOĞLU, Yılmaz; Kurban, Dilek, (2011), “Kürtler Ne Kadar Haklı, Türkiye’nin Batısı Kürt Sorununa Nasıl Bakıyor”, TESEV.
- ERGİL, Doğu, (2010), Kürtleri Anlamak, Timaş Yayınları, İstanbul. ------------, 18.12.2012 tarihinde 28 Şubat Meclis Komisyonu’nda yaptığı konuşma tutanağı, TBMM Tutanak Hizmetleri Başkanlığı
- EFEGİL, Ertan, (2015), Türkiye, Kürt Sorununa Çözüm Bulabilir Mi? Karar Vericilerin Önerilerinin Karşılaştırmalı Analizi, SETAV, 07.09.2015. erişim,
- GÖKÇE, Fırat, (2011), “Kürt Sorunu Yok Kürt İstilası Var”, Türk Solu, Başyazı, Sayı, 88
- GÖRGÜN, Tahsin, (2006), İslam Ansiklopedisi, İbn Haldun maddesi, C. 19.
- GÜNAY, Ünver, (2000), Din Sosyolojisi, İnsan Yay. İst.
- LEWİS, Oscar, (1961), The Children of Shanches, New York, Random House, s. XXVII.
- MARCUS, Aliza, (2015) Kan ve İnanç- PKK ve Kürt Hareketi, çev. Ayten Alkan, İletişim Yay. İst.
- MARDİN, Şerif, (2012), Türkiye'de Toplum ve Siyaset, der. Mümtaz'er Türköne - Tuncay Önder, İletişim Yay. İst. http://dergipark.ulakbim.gov.tr/omuifd/article/viewFile/50 00073436/5000067695.
- MCDOWALL, David, (2004), Modern Kürt Tarihi, çev. Neşenur Domaniç, Doruk Yayımcılık, Ankara
- BOİS, Th., MİNORSKY, V., KENZİÇEV, D.N. Mac., (2004), Kürtler ve Kürdistan, çev. Kamuran Fıratlı, Doz Yay. İst.
- OKYAR, Onur, (2014), "Teröre Destek ve Dindarlık İlişkisi: Pkk Örneği", Çankırı Karatekin Üniversitesi Uluslararası Avrasya Strateji Dergisi.
- ORTAYLI, İlber (1999). “Osmanlı’ Kimliği.” Cogito Osmanlılar Özel Sayısı.
- ÖCALAN, Abdullah, (2014), Kürdistan Devriminin Yolu (Manifesto), Köln: Weşanen Serxwebun, 1978/1984;
- ------------- (2014) ,Soykırıma Karşı Kültürel Direniş, Aram Yay. İst.
- ------------- (2014), Komün ve Meclisler, Aram Yayınları, İst.
- NARİN, Resül, (2014), Amerikan Board’un Osmanlı Ermenileri Üzerine Etkisi (1820-1870): Kocaeli Örneği, Yeni Türkiye,
- TAN, Altan, (2010), Kürt Sorunu, Timaş Yayınları, İst.
- TH. BOİS V. MİNORSKY D.N. Mac Kenzie, (2004), Kürtler ve Kürdistan, çev. Kamuran Fıratlı, Doz yay. İst.
- TOMAR, Cengiz, (2006), Mit ve Gerçek Arasında: Arap Dünyasında İbn Haldun Yaklaşımları, İslâm Araştırmaları Dergisi, Sayı: 16, İst.
- TOPRAK, Ubeydullah, (2013), Emperyalizm’in Keşif Kolu: Oryantalizm,
- Genç Birikim dergisi, 14 Aralık, erişim;
- http://www.gencbirikim.net/emperyalizmin-kesif-kolu- oryantalizm
- TURAN, Ahmet; ÜÇER, Cenksu, (2015), “Bir Alan Araştırmasının Anatomisi: “Tokat Yöresi Alevileri, Tarihçesi, İnançları Örf ve Adetleri”, dergipark. ulakbim,
- ÜNGÖR, U. Ümit, (2011), The Making Of Modern Turkey, Nation and State in Eastern Anatolia, 1913-1950, Oxfort Unıversty Press.
- YANMIŞ, Mehmet, (2015), “Diyarbakır Halkının Geleneksel ve Dini Değerlerdeki Değişime Yaklaşımı Üzerine Sosyolojik Bir İnceleme (1990-2013)”, Yayınlanmamış Doktora Tez, Uludağ Üniversitesi SBE, Bursa.
- YAYMAN, Hüseyin, (2014), Türkiye’nin Kürt Sorunu Hafızası, 2.baskı, Doğan Kitap, İst.
- YEĞEN, Mesut, (2015), Devlet Söyleminde Kürt Sorunu,
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 9 Ekim 2015 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2015 |