Öz
İslam öncesi Türk mitolojik düşüncesinde gizli doğa güçlerine olan inancı
anlatan koruyucu iyi ruhların varlığına inanılır ve bu cinlere, iye denirdi. Doğaüstü kötü
ruhların başında ise insana her türlü kötülüğü, hastalığı ve ölümü getiren ve
korkunç şekilli yaratıklar ve cinlerden meydana gelen Erlik bulunmaktaydı.
Mezopotamya kültürlerinde kanatlı varlıklar olduğuna
inanılan bu düşsel yaratıkların, kralı koruduğu düşünülmüştür. Asurluların
apkallû dediği kimi insan, kimi de kartal başlı (grifon) olan kanatlı koruyucu
cinler bulunurdu. Yunan ve Roma mitolojilerinde de, orman ve su perileri olan,
Psykheler gibi soyut kavramlara rastlanmıştır. İslam
dinine göre ise, insanın önünde ve arkasında onunla birlikte hareket eden ve
Allah’ın emriyle onu koruyan takipçi meleklerin bulunduğuna inanılmaktadır. Türk İslam
kültüründe cinler, şeytanlar ve kötü yaratıklar temelde antik Türk, Hint, İran,
Mezopotamya mitolojileri ve Hıristiyan inançlarıyla bunların karmasından oluşmuştur.
Türklere ait Ortaçağ ve daha geç dönmelerdeki yazmalarda ve özellikle maden
eserlerde bu düşsel varlıkların tasvirleri sıkça karşımıza çıkmıştır.
Bu çalışmanın amacı; Musul Zengi Atabegi Kutbeddin Mevdud’un ve oğlu II. Seyfeddin Gazi’nin Mardin Müzesi’nde bulunan on sikkesinin
incelenmesidir. Bu sikkeler, üzerinde yer alan koruyucu melek (cin)
imgesi ile ilgi çekici bir grubu oluşturmaktadır. Bu tipteki sikkelerin Kutbeddin Mevdud’un vefatıyla son
bulmadığı, yerine geçen oğlu II. Seyfeddin Gazi’nin de bir müddet bunları
kullanmaya devam ettiği görülmüştür.
Anahtar Kelimeler
Zengiler Musul Zengi Atabegliği koruyucu cin Selçuklu Kutbeddin Mevdud
Kaynakça
- ARTUK, İbrahim ve Cevriye Artuk (1970), İstanbul Arkeoloji Müzeleri Teşhirdeki İslami Sikkeler Kataloğu, Cilt I, MEB, İstanbul.
- BAER, Eva (1983), Metalwork in Medieval Islamic Art, State University of New York Pres, New York.
- BAER, Eva (1989), Ayyubid Metalwork with Christian Images, Libraray of Congress Cataloging in Publication, Leiden.
- BEYDİLİ, Celal (2004), Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Çev. E. Ercan, Yurt Kitab Yayın, Ankara.
- BEZER, Gülay Öğün (2002), “Zengiler (1127-1233)”, Türkler, Editörler, H. C. Güzel, K. Çiçek, S. Koca, Yeni Türkiye Yayınları, C. 4. Ankara, s.803.
- BORATAV, Pertev Naili (2012), Türk Mitolojisi, Oğuzların - Anadolu, Azerbaycan ve Türkmenistan Türklerinin Mitolojisi, BilgeSu Yayıncılık, Ankara.
- COŞKUN, Alptekin (1978), “Zengi”, İA, MEB, C. 13, İstanbul, s.526.
- ÇAYCI, Ahmet (2008), Selçuklularda Egemenlik Sembolleri, İz Yayıncılık, İstanbul.
Ayrıntılar
| Bölüm | Beşeri Bilimler Sayısı |
|---|---|
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Mart 2017 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2017 Cilt: 15 Sayı: 1 |
