HÜSN Ü AŞK’TAKİ KİTONYEN UNSURLARIN İŞLEVSELLİĞİ

Yıl 2018, Cilt: 16 Sayı: 1, 609 - 624, 31.03.2018

Ümral Deveci

Öz

Hüsn ü Aşk,
temelde çok yönlü okumaya müsait bir aşk hikâyesidir. Mesneviyi 1783’te yazan
Şeyh Galip’in kendisinin de ifade ettiği gibi mesnevideki sır ve gizem,
Mevlânâ’nın Mesnevî’sinden esinlenilerek
yazılmıştır. Eser, Vahdet-i Vücud felsefesi içinde Mevlevi dervişliğini
anlatmaktadır. Eserin bir başka yönü ise insani ve edebî
yönüdür ki bugünün bakış açısıyla, sembolik, masalsı, fantastik açılardan değerlendirilmektedir.
Bu çalışmada da kitonyen unsurlar ve bu unsurların kurgudaki işlevselliği
incelenmiştir. Kitonyen, yeraltı ile ilgili tekinsiz şeyleri ve durumları ifade
eder. Bu sözcük aynı zamanda yeraltının tanrılarını, ruhlarını, cehennemî,
cehenneme ait şeytani her şeyi kapsar. Kadının ve kadın doğurganlığının, kadın
rahminin kültürel bağlamda edebiyat ve felsefe disiplini içinde doğa, karanlık,
yer-toprakla ilişkilendirilmesi, kitonyen düşüncenin ürünüdür. Kitonyen
kavramı, batıdaki gotik anlayışın doğudaki karşılığıdır denilebilir. Hüsn ü
Aşk, kitonyen unsurların yer aldığı bir mesnevi olup bu unsurlarla örülü
atmosfer içinde aşkı anlatmaktadır. Hikâye; kuyu, harabeler, yer altı,
cehennem, içi devlerle dolu dağlar gibi kitonyen uzamlar; yer altı devleri,
kuyu cinleri, şeytanlar, cadılar, gulyabaniler gibi kitonyen tipler; ejderha,
çıyan, akrep, yılan, fare gibi kitonyen hayvanlar ve zift, katran, ateş gibi
kitonyen madde ve varlıklar içerir. Bu unsurlar eserde gizemli, tekinsiz,
kitonyen bir hava yaratmakta ve eseri çok yönlü okumaya açık bir hale getirmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hüsn ü Aşk, Şeyh Galip, mesnevi, kitonyen, kitonyen unsurlar

Kaynakça

• AÇIKGÖZ, Namık (2013), “Hüsn’ü Aşk’ı “Gotik” Okumak”, Halil Açıkgöz’e Armağan, Haz. HayriAtaş, Birinci Baskı, Doğu Kitabevi-Tarih ve Uygarlık Dizisi:7, İstanbul, s.81-106. LÉVİ-STRAUSS, Claude (1983), Din ve Büyü, Çev. Ahmet Güngören, Yol Yayınları, İstanbul. MULL, Çiğdem Pala (2008), Gotik Romanın Kıtalararası Serüveni, Ankara. PAGLİA, Camille (1996), Cinsellik ve Şiddet, ya da Doğa ve Sanat, Çev. Turgut Berkes, İyi Şeyler Yayıncılık, İstanbul. ________________(2014), Cinsel Kimlikler, Çev. Anahid Hazaryan-Fikriye Demirci, Epos Yayınları, İstanbul. ŞEYH GALİP (1944). Hüsn ile Aşk,(Osmanlıcadan aktaran Vasfi Mahir Kocatürk), Ahmet Halit Kitabevi, İstanbul ŞEYH GALİP(2006). Hüsn ü Aşk, Haz.: Muhammet Nur Doğan, Yelkenli Kitabevi, İstanbul.