TÜRKİYE'DE BÜTÇE AÇIKLARININ NEDENLERİ VE FİNANSMAN YÖNTEMLERİ: DÖNEMSEL BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2018, Cilt: 16 Sayı: 2, 217 - 240, 30.06.2018

Mehmet Dağ , Kamil Tügen

Öz

Günümüzde ekonomik dengelerin sağlanması açısından kamu
kesimine önemli roller atfedilmiş olmasına rağmen kimi dönemlerde kamu
finansman açıklarının ekonomik istikrarsızlıklara neden olduğu gözlemlenmiştir.
Kamu finansman açıklarının ağırlıklı kısmını oluşturan bütçe açıkları özellikle
1970’li yıllardan itibaren ekonominin en büyük sorunlarından biri olarak ortaya
çıkmıştır.

Bütçe açıkları, özellikle 1980 sonrası dönemde
çoğu gelişmekte olan ülkede olduğu gibi Türkiye’de de kamu maliyesi açısından
önemli konular arasında yer almıştır. Çalışmada, öncelikle Türkiye’de 1980
sonrası dönemde bütçe açıklarının temel nedenlerine değinilmektedir. Daha sonra
bütçe açıklarının finansman yöntemleri hakkında bilgi verilmekte ve değerlendirilmelerde
bulunulmaktadır. Bütçe açıklarının başlıca nedeni olarak kamu harcamalarında
kaynak tahsisinde etkinliğin sağlanamaması, kamu gelirlerinde özellikle
vergiler açısından istenen tahsilatın sağlanamaması sayılabilir. Ele alınan
dönemde bütçe açıklarının finansmanında özellikle dış borçlanmanın bütçe
açığının zaman içinde azalmasına bağlı olarak daha az başvurulan bir finansman
yöntemi olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Bütçe Açıkları, Kamu Harcamaları, İç Borçlanma, Dış Borçlanma

Kaynakça

• AKAT, Asaf Savaş. (1992). Kronik Enflasyon ve Çözüm Önerileri, Friedrich Ebert Vakfı Ekonomi Forumu, İstanbul.
• ARISOY, İbrahim. (2005), “Türkiye’de Kamu Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi (1950-2003)”, Türkiye Ekonomi Kurumu Tartışma Metni, Sayı: 15, ss.1-17
• AYTAÇ, Deniz ve GÜRAN, Mehmet Cahit, (2010). “Kamu Harcamalarının Bileşimi Ekonomik Büyümeyi Etkiler mi? Türkiye Ekonomisi İçin Bir Analiz”, Sosyo Ekonomi Dergisi, Sayı:13, ss.129-152.
• AYTAÇ, Deniz ve SAĞLAM, Metin. (2014). “Kamu Açıkları İç Borç ve Faiz Oranı İlişkisi: Türkiye Örneği”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt:9, Sayı:1, , ss. 131- 149.
• BAYRAK, Metin ve KANCA Osman Cenk. (2013). “Türkiye’de Kamu Kesimi Açıklarının Nedenleri ve Fiyatlar Genel Düzeyi Üzerindeki Etkileri”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Sayı:48, ss.91-111.
• BULUTOĞLU, Kenan. (2008). Kamu Ekonomisine Giriş, 7.Baskı, Maliye ve Hukuk Yayınları, Ankara.
• ÇATALOLUK, Cuma. (2009). “Kamu Borçlanması, Gerçekleşme Biçimi ve Makro Ekonomik Etkileri, (Teorik Bir Yaklaşım, Türkiye Örneği)”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:12, Sayı:21, ss.240-258
• DEMİR, Osman. (2001). “Türkiye’de Kamu Açıkları ve Artış Sebepleri”, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt:16, Sayı:2, ss.11-30.
• GÖKTUĞ, Gülden. (2010). “Maastricht Kriterleri ve Türkiye’nin Bu Kriterlere Uyum Süreci”, Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü, Devlet Bütçe Uzmanlığı Araştırma Raporu, ss.1-141
• GÜNAY, Ayşe. (2007). Mali Disiplinin Sağlanmasında Anayasal Denk Bütçe Yaklaşımı ve Türkiye’de Uygulanabilirliği, Maliye Bakanlığı, Strateji Geliştirme Başkanlığı, Ümit Ofset, Ankara.
• GÜRDAL, Temel. (2008). “Türkiye’de Faiz Dışı Fazla ve Borçların Sürdürülebilirliği (1975-2007 Dönemi)”, Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt:10, Sayı:2, , ss. 417-442
• GÜRDAL, Temel ve YARDIMCIOĞLU, Fatih. (2005). “Türkiye’de Faiz Dışı Fazlanın Gelişimi ve Ekonomik Etkileri Açısından Değerlendirilmesi”, Sayıştay Dergisi, Sayı:58, ss.21-39
• KARAGÖZ, Kadir. (2007). “Türkiye’de Dış Borçlanmanın Nedenleri: Ekonometrik Bir Değerlendirme”, Sayıştay Dergisi, Sayı:66-67, ss.99-110.
• KESİKOĞLU, Ferdi. (2005). Türkiye’de Bütçe Açıklarının Temel Makroekonomik Değişkenler Üzerindeki Etkileri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak. KESRİYELİ, Mehtap. (1997). “1980’li Yıllardan Günümüze Para Politikası Gelişmeleri”, T.C. Merkez Bankası Araştırma Genel Müdürlüğü Araştırma Yayını, Sayı: 97/4, ss.1-35.
• KOCAOĞLU, Feyza. (2005). 1990 Sonrası Türkiye’de Dış Borç Sorunu, Dış Borçların Sürdürülebilirliği ve Dış Borç Yönetimi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• KORU, Ayça Tekin ve ÖZMEN, Erdal. (2003). “Budget Deficits, Money Growth and Inflation: The Turkish Evidence”, Applied Economics, Cilt: 35, Sayı: 5, ss.591-596.
• OKTAYER, Asuman. (2010). “Türkiye’de Bütçe Açığı, Para Arzı ve Enflasyon İlişkisi”, Maliye Dergisi, Sayı:158, ss.431-447.
• OSKAY, Cansel Seymen. (2004). “1980’den Günümüze Türkiye’de İç Borçların Yapısal Gelişimi ve Değerlendirilmesi”, Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Sayı: 8, , ss.119-138.
• SUGÖZÜ, İbrahim Halil, (2009). “Türkiye’de İç Borçlanma Ödenebilirliği ve Tahkimler (1990 – 2000)”, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Sayı: 17, , ss.69-83.
• SUSAM, Nazan. (2009). Türkiye’de Uygulanan Maliye Politikaları 1923-2008, Derin Yayınları, İstanbul.
• ŞEN, Hüseyin ve SAĞBAŞ, İsa. (2004). Bütçe Açıkları Teori ve Türkiye Uygulaması, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• ŞENER, Orhan. (1996). Kamu Ekonomisi, 5.Baskı, Beta Basın Yayın Dağıtım, İstanbul.
• TANDIRCIOĞLU, Haluk. (2000), “Türkiye’de Dış Borç Sorunu, Dış Borçların Sürdürülebilirliği ve Dış Borçların Sınırlandırılması”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:2, Sayı:2, ss.1-17.
• TAŞKIN, Aydın. (2004). “İç Borçlanmanın Fiyatlar Genel Düzeyi Üzerindeki Etkisi”, T.C. Merkez Bankası Uzmanlık Yeterlilik Tezi, ss.1-79.
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. (2001). “Türkiye’nin Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı”, Duyuru Metni, http://www.tcmb.gov.tr/yeni/duyuru/eko_program/program.pdf, (28.06.2014)
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. (2013). Enflasyon ve Fiyat İstikrarı Kitabı, Ankara,.