ANTİKÇAĞ’DA SİKKENİN AMULET ve TALİSMAN OLARAK KULLANIMI

Yıl 2018, Cilt: 16 Sayı: 3, 317 - 326, 30.09.2018

Dinçer Savaş Lenger

Öz

Sikkenin yaygınlaşması ve kültürün içinde kendine yer
bulmasıyla beraber sosyal, politik, dinsel ve bireysel sebeplerden dolayı zaman
zaman asıl işlevlerini yitirdiği ve farklı amaçlara hizmet ettiği görülmeye
başlanır. Sikkenin metali, şekli, üzerinde taşıdığı ikonografya ve yazı
taşıyanı kemden ve nazardan ve diğer tehlikeli dış etkilerden koruyacağına
inanılan amulete ya da taşıyıcısına mutluluk ve başarı getireceğine inanılan
talismana dönüşümünde belirleyici faktörlerdir. Sikkenin amulet ya da talismana
dönüşüm evresini gözlemlemek her ne kadar kolaysa da hangi itici gücün vesile
olduğunu tespit etmek eylem çoğu zaman bireysel olduğundan bir o kadar da
zordur. Delinerek ya da kulp eklenerek amulete dönüştürülmesine karar verilen
sikkelerin genellikle tedavülden kalkmış, alım gücü olmayan ya da sahte
olanlarından seçildiği görülür. Söz konusu delikli ya da kulp takılmış sikkeler
kolye ucu, küpe, bileklik veya halhal olarak beden üzerinde taşınarak koruyucu
özelliklerinden fayda sağlanmaya çalışılır. Değerli madenden üretilmiş sikkeler
söz konusu olduğunda ise yine aynı beklentiden dolayı soylu ve elit tabaka için
mücevhere dönüştürülüp üstte taşındığı görülmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Delikli sikke, amulet, talisman, antikçağ, büyü

Kaynakça

• AMANDRY, Michel (2001), Dictionnaire de Numismatique, Paris. BABELON, Ernest (1901), Traité des Monnaies Grecques et Romaines I-I, Paris. BERNARDI, Clizia (1970), “I Niketeria”, RIN XVIII, ss. 79-90. BLOCH, Marc (1989), The Royal Touch, New York. BORATAV, Pertev Naili (1984), 100 Soruda Türk Folkloru, İstanbul. BOUNOURE, Gilles ve Blandine SERRET (1992), Pseudo-Callisthene. Le Roman d’Alexandre, Paris. CRUMMY, Nina (2010), “Bears and Coins: The iconography of Protection in Late Roman Infant Burials”, Britannica C. 41, ss. 37-93. DATTARI, Giovanni (1904), “I medaglioni d’oro cosiddetti di Aboukir”, Rassegna Numismatica C. I, S. 2, ss. 40-42. DE VRIES, Arthur (1971), Dictionary of Symbols and Imagery, Amsterdam-London. DOYEN, Jean Marc (2011), “Cliométrie et numismatique contextuelle: compter et quantifier le passé? Petiti histoire de la métode (1960-2011)”, The Journal of Archaeological Numismatics I, ss. 9-46. DOYEN, Jean Marc (2013), “Entre Amulettes et Talismans, les monnaies trouées ce qui se cche sous les apparence”, JAN S. 3, ss. ı-xxxıx. DRESSEL, Heinrich (1906), Fünf Goldmedaaillons aus dem Funde von Abukir, Berlin. DUYRAT, Frédérique (2016), “Some Recomendations for Publishing Coins from Excavations”, Les monnaies de fouille du monde grec (VIe-Ier s.a.C). Apports, approches et méthodes (ed. F. Duyrat-C. Grandjean), Bordeaux. EMİROĞLU Kudret ve Suavi AYDIN (2003), Antropoloji Sözlüğü, Ankara. FARAONE, Christopher A. (2018), The Transformation of Greek Amulets in Roman Imperial Times, Philadelphia. FRANCO, Carlo (1999), “Il Romanzo di Alessandro”, QS XLIX, ss. 45-95. GORINI, Giovanni (1978), “La pièce comme blason ou talisman”, Diogène ss. 76-97; 101-102. GOUKOWSKY, Paul (1978-1981), Essai sur les origines du mythe d’Alexandre I-II, Nancy. LECOUTEUX, Claude (2005), Le libre des talismans et des amulettes, Paris. LENGER, Dinçer Savaş (2017), “Büyük İskender ve Sikkeleri”, Toplumsal Tarih S. 277, ss. 48-51. LENORMANT, François (1969), La monnaie dans l’antiquité, Bologna. LONGPERIER, Adrian De (1868), “Trésor de Tarse”, RN, ss. 309-336. MARQUÈS-RIVIÈRE, Jean (1950), Amulettes Talismans & Pantacles dans les traditions orientales et Occidentales, Paris. MOSSÉ, Claude (2011), Alessandro Magno. La realita e il mito, Bari. PAINE, Sheila (2004), Amulets. A World of secret Powers, charms and magic, London. PERA, Rossella (1993), “La moneta antica come talismano”, Moneta e non moneta, Atti del Convegno Internazionale di studi Numismatici (Milano, 11-15 maggio 1992), RIN S. 95, ss. 347-359. PERASSI, Claudia (2007), “Gioielli monetali antichi e moderni. La documentazione dei cataloghi d’asta”, RIN S. 108, ss. 237-294. PERASSI, Claudia (2011), “Monete Amuleto e monete talismano. Fonti Scritte, indizi, realia per l’éta Romana” NAC 50, ss. 223-274. PERASSI, Claudia (2011), “Monete romane forate: qualche riflessione su un grand thème européen”, Aevum 85/2, ss. 257-315. SAVIO, Adriano (1994-1995), “Intorno ai medaglioni talismanici di Tarso e di Aboukir”, RIN XCVI, ss. 73-10. TRAVAINI, Lucia (2007), Monete e storia nell’italia medievale, Roma. VERMEULE, Cornelius (1975), “Numismatic in Antiquity. The Preservation and Display of Coins in Ancient Greece and Rome”, SNR S. 54, ss. 5-32. WALLIS, Budge (1978), Amulets and Superstitions, New York. YILMAZ, Sinan (2014), Nazar, Büyü ve Fal İnançlar - Uygulamalar, Ankara.