SOSYAL VE GELENEKSEL BOYUTLARIYLA BURSA DAĞ YÖRESİ CUMA CAMİLERİ

Yıl 2014, Cilt: 12 Sayı: 1, 129 - 142, 03.08.2014

Yrd. Doç. Dr. Alaattin Dikmen

https://doi.org/10.18026/cbusos.20156

Öz

Buyukorhan, Harmancık, Keles and Orhaneli, located on the southern slopes of the Uludag, are districts also called ‘Mountainous Region of Bursa province’. The mosques which are the only place of worship in these towns and villages have been setting up the social aspect of everyday life as it was in its very early times. In the entire region, it is known that many villages come together for Friday prayers and Eid prayers twice a year and these worships are performed with a high level of participation, until recently. As in all Islamic towns, in these districts, places where worship is carried out are named with words and concepts such as ‘mosque’, ‘place to come together’ and ‘masjid’, but rather as ‘Friday Mosque’. Bu makale daha çok katılımcı gözlem yöntemiyle ulaşılan verilerden oluşmaktadır. Makalede adı geçen mekân ve yerlerin tamamına gidilmiştir. Fotoğraflar da araştırıcı tarafından çekilmiştir. Mosques, throughout Islamic history, have been socially powerful places owing to the fact that these buildings serve as the only places for worships performed in congregation. Although they undergone some social and cultural changes, mosques in Mountainous region maintain this characteristics. Despite the fact that many have lost their functionality, there still exist Friday Mosques maintaining all their functions.

Anahtar Kelimeler

Change, Friday Mosque, Place for Friday prayer, tradition, Mountainous Region in Bursa, Namazgah

SOSYAL VE GELENEKSEL BOYUTLARIYLA BURSA DAĞ YÖRESİ CUMA CAMİLERİ

Öz

Uludağ’ın güney yamaçlarında bulunan Büyükorhan, Harmancık, Keles ve Orhaneli Bursa’ya bağlı ilçelerdir ve Bursa ilinin “Dağ Yöresi” olarak adlandırılmaktadır. Bu ilçelerde ve köylerinde yegâne ibadet mekânı olan camiler ilk dönemlerindeki gibi, gündelik hayatın önemli bir parçasını oluşturmaktadırlar. Dağ Yöresinde yakın zamana kadar, birçok köy cuma ve bayram namazları için bir araya gelerek, ibadetlerini geniş katılımlarla gerçekleştirmekteydiler. Bütün İslam beldelerinde olduğu gibi Dağ Yöresinde de bu ibadetlerin ifa edildiği mekânlara, ‘cami’, ‘cami yeri’, ‘mescit’ gibi kavramlar kullanılmakla birlikte en fazla kabul göreni “Cuma Camisi” olmaktadır. Cemaat halinde yapılan ibadetlerin yegâne yeri olması hasebiyle camiler, İslam tarihi boyunca sosyal yönü güçlü mekânlar olagelmişlerdir. Fonksiyonel olarak bazı sosyal ve kültürel değişmelere uğramış olmalarına rağmen Dağ Yöresinde camiler bu özelliklerini halen sürdürmektedirler. Birçoğu yok olsa da, kuruluşundan itibaren bütün fonksiyonelliğini sürdüren Cuma Camileri halen bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Değişim, Cuma Camii, Cuma Yeri, Gelenek, Bursa Dağ Yöresi, Namazgâh.

Kaynakça

• AĞIRMAN, Mustafa (2000), “Hz. Peygamber’in Mescidde Yaptığı Sohbetler”, Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 27, Erzurum,
• AKMAYDALI, Hüdavendigâr (1994), Namazgahlar, Vakıflar Dergisi, Sayı 23. ARMAĞAN, Mustafa (1998), Bursa Şehrengizi, İz Yay. İst.
• BAYARTAN, Mehmet (2005) “Osmanlı Şehrinde Bir İdari Birim: Mahalle”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Dergisi, Sayı: 13.
• BİLİCİ, Abdülhamit “Ciddi Gazeteye Ağır Sorular”, Zaman Gazetesi, 28 04 2012
• CEMİLOĞLU, Mustafa (2002), “Bursa Yöresi Mistik Folkloru Kapsamında Atalar Kültünden Yer-Su Kültüne Uzanan Bir Çizgi ve Saruhanlar Köyü Ebe Ana Yatırı Çevresindeki İnanç Oluşumu”, Bursa Halk Kültürü, I. Bursa Halk Kültürü Sempozyumu (4–6 Nisan 2002) Bildiri Kitabı, c. II, UÜ. Rektörlüğü, Bursa
• CEMİLOĞLU, Mustafa (2002), Bursa Dağ Köylerinde Türkmen Kültürü, U.Ü. yayınları, Bursa
• CEMİLOĞLU, Mustafa (2005), Bursa Bölgesi Yörükleri, Osmangazi ve Bursa Sempozyumu Bildiri Kitabı, (Edit. Cafer Çiftçi), Bursa Osmangazi Belediyesi Yay., Bursa.
• DİKMEN, Alaattin ( 2011), Semaya Açık Namazgahlar, Bursa’nın Tarihi Mahalleleri II, Bursa Büyük Şehir Belediyesi Yay., Bursa
• DİKMEN, Alaattin (2011), Gelenek ve İnançlarıyla Uludağ’ın Arka Yüzü, Bursa BB Yay, Bursa.
• DİNÇEL, Ö. Faruk (2003), Yörük ve Türkmen Diyarı Bursa Dağ Yöresi, Dağ-Der yay., Bursa. Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, (1990), C.I, Çağ Yay., İst.,
• ERGENÇ, Özer (1995), Osmanlı Klasik Dönemi Kent Tarihçiliğine Katkı XVI. Yüzyılda Ankara ve Konya, Ankara.
• ERGİN, Osman Nuri, (1936), Türkiye’de Şehirciliğin Tarihi İnkişafı, İst.,
• GÜMÜŞÇÜ, Osman (2002), Tarihi Coğrafya Açısından Bir Araştırma, XVI. Yüzyıl Larende (Karaman) Kazasında Nüfus ve Yerleşme, Ankara
• GÜNER, Ahmed (1993), “Asr-ı Saadette Mescidler/Camiler ve Fonksiyonları”, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadette İslam, (Edt. Vecdi Akyüz), C.3, Beyan Yay., İst
• İBN SA’D, Tabakat, Kahire 2001, I. 214.
• İPŞİRLİ, Mehmed, “CumaSelamlığı”, TDV İslam Ansiklopedisi, , C.8, İstanbul.
• İslam Ansiklopedisi, (1988), M.E.G..S.B., C.3, M.E.Basımevi, İst., İslam Ansiklopedisi, “Cami” maddesi, C.VII., TDV.
• KUBAN, Doğan (1953), “Anadolu-Türk Şehri Tarihî Gelişmesi, Sosyal ve Fizikî Özellikleri Üzerinde Bazı Gelişmeler”, Vakıflar Dergisi, VII.
• MERMUTLU, Bedri (2011), Kurtoğlu, Namazgah, Bursa’nın Tarihi Mahalleleri II, Bursa Büyük Şehir Belediyesi Yay., Bursa
• ONAY, Ahmet (2007) “Türkiye’de Camilerin Gruplandırılması, Sınıflandırılması ve Görevli İhtiyaçlarının Belirlenmesine Yönelik Bir Çalışma”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 16.,
• ÖNKAL, Ahmed ve BOZKURT, Nebi (1993) “Cami” maddesi, TDV İslam Ansiklopedisi, , C.7, İst.
• ÖZDEĞER, Hüseyin (1988), Onaltıncı Asırda Ayıntab Livası, İstanbul Üniversitesi yay., İstanbul
• ŞAHİNALP, Mehmet Sait (Ocak 2005), “Şanlıurfa Şehri’nin Kültürel Fonksiyonu”, Marmara Coğrafya Dergisi, Sayı: 11, İstanbul.
• Taberî, Tarihu’1-Rusul ve’l Mulûk (thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim), Mısır 1968, II
• TÜRKMEN, Serkan (2000), Halk Edebiyatı Büyükorhan Derleme, E.Ü.F.E.F. Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Halk Edebiyatı Dersi, Yayınlanmamış Bitirme Tezi.
• ÜNVER, Zafer (2011), “Namazgahlar”, Bursa’nın Tarihi Mahalleleri II, Bursa Büyük Şehir Belediyesi Yay., Bursa. WENSİNEK, A.J., Mescit, İ. A. VIII, 673.
• YEDİYILDIZ, Bahaeddin (1988), “1485-1576 Yılları Arasında Samsun Şehri”, I. Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi (13-17 Ekim) Bildirileri, Samsun.