Öz
One of the most important reasons for the Ottoman State to dispatch and settle Armenians during World War I was that the Armenian komitacılar (supporters of secret society) helped the Allied Powers, especially the Russian army, in every aspect. The dialogues of Armenian committees with Russia, having started even before the Ottoman State entered the war, resulted in the dispatchment of the Armenians from the Ottoman lands to Europe and the USA to join the Caucasian front-line as voluntary corps. From XIXth century on, the Armenian Hnchak and Dashnaktsutyun committees started to be organized in the Balkans and to enrol volunteers to be sent to the Russian army during the war upon the encouragements from Russian diplomats especially in Bulgaria and Romania. The committees thus stated that they were struggling to establish an independent Armenia in Anatolia at the end of the War. The Ottoman Ambassadors in Bulgaria and Romania followed the committees’ activities closely and sent the information about the activities of volunteer movement to Istanbul. Sofia, Bucharest, Ruse, Constanta, Ibrail and Varna were the cities where Armenian committees worked the most to gather volunteers and send them to Russia. The Ottoman local authorities tried to prevent the illegal efforts of Armenians but couldn’t stop Armenians from joining the Russian army voluntarily. In this study, in the light of the documents from the Ottoman Archives of the Prime Ministry, the participation processes of Armenian komitacılar into the Russian army voluntarily and the role of the Balkans in this process are examined
Anahtar Kelimeler
World War I Armenian Committees Volunteer Corps Bulgaria Romania
Kaynakça
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi Belgeleri (BOA) Dahiliye Nezareti Şifre Kalemi (DH. ŞFR.) Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti 2. Şube Evrakı (DH. EUM. 2. Şb) Hariciye Nezareti Siyasi Kısım Belgeleri (HR. SYS.)
- Arşiv Belgeleriyle Ermeni Faaliyetleri (1914-1918), Cilt I-IV, Genelkurmay Başkanlığı ATASE Yayınları, Ankara, 2005-2006.
- AYDIN, Mithat, “Ermeni Komitacılığının Romanya Boyutu (1886-1916)”, Yeni Türkiye Ermeni Özel Sayısı, c. III, sayı: 62, Yıl: 2014, ss. 1809-1821.
- CHALABİAN, Antranig, General Andranik and the Armenian Revolutionary Movement, USA, 1988.
- DOĞAN, Şahin, Rus Kaynaklarına Göre Doğu Anadolu’daki Ermeni Faaliyetleri (1914–1918), Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilimdalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2007.
- Ermeni Komitelerinin Emelleri ve İhtilal Hareketleri Meşrutiyetten Önce ve Sonra, (Yayına haz. Mehmet Kanar), İstanbul, 2001.
- GÜRÜN, Kamuran, Ermeni Dosyası, İstanbul, 1988.
- HASANLI, Jamil, “Armenian Volunteers on the Сaucasian front 1914-1916”, The Caucasus & Globalization Journal of Social, Political and Economic Studies, Volume 8, Issue 3-4, 2014.
- KARACAKAYA, Recep, Kaynakçalı Ermeni Meselesi Kronolojisi (1878-1923), Ankara, 2001.
- Osmanlı Belgelerinde Ermenilerin Sevk ve İskânı (1878-1920), Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 2007.
- Osmanlı Belgelerinde Ermeni-Rus İlişkileri (1907-1921), III, Ankara 2006.
- Osmanlı Belgelerine Göre Ermeni-Fransız İlişkileri I, (1879- 1918), Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 2002).
- PERİNÇEK, Mehmet, “Birinci Dünya Savaşı’nda Türkiye Ermenilerinin Rus Ordularına Katılımına Dair Yeni Belgeler”, Karadeniz, Sayı: 10, (9 Mayıs 2011).
- URAS, Esat, Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, Ankara, 1974.
- YILDIRIM, Bülent, “Balkanlarda Ermeni Komiteleri”, Sevk ve İskânın 100. Yılında Türk-Ermeni İlişkileri, İBB Kültür A.Ş. Yayınları, İstanbul, 2014.
- YILDIRIM, Bülent, Bulgaristan’daki Ermeni Komitelerinin Osmanlı Devleti Aleyhine Faaliyetleri (1890-1918), Ankara, 2014
Öz
Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı sırasında Ermenileri sevk ve iskân etmesinin en önemli sebeplerinden birisi, Ermeni komitecilerin İtilaf Devletleri, özellikle Rusya ordusuna her yönden yardımda bulunmalarıdır. Daha Osmanlı Devleti savaşa girmeden başlayan Ermen komitelerinin Rusya ile diyalogları, savaş sırasında Ermenilerin gönüllü birlikler halinde Osmanlı topraklarından, Avrupa ve ABD’den Kafkas cephesine katılmaları ile sonuçlanmıştır. XIX. yüzyıldan itibaren Balkan coğrafyasında teşkilatlanmaya başlayan Ermeni Taşnaksütyun ve Hınçak cemiyetleri, savaş sırasında özellikle Bulgaristan ve Romanya’da Rus diplomatlarının da yönlendirmeleri ile gönüllü kaydına başlayarak bunları Rus ordusuna göndermişlerdir. Komiteler böylece savaş sonunda Doğu Anadolu’da bağımsız bir Ermenistan’ın kurulması için çalıştıklarını açıklamışlardır. Bulgaristan ve Romanya’da bulunan Osmanlı Devleti elçileri komitelerin çalışmalarını yakından takip ederek gönüllü hareketi ile ilgili bilgileri İstanbul’a göndermişlerdir. Sofya, Bükreş, Rusçuk, Köstence, İbrail, Sünne ve Varna, Ermeni komitelerinin gönüllü toplama ve Rusya’ya sevk etme işinde en yoğun çalıştıkları şehirlerdir. Bu şehirlerdeki Osmanlı temsilcileri Ermenilerin gayri kanuni çalışmalarını önlemek için yerel yönetimler nezdinde teşebbüslerde bulunmuşlar ancak Ermenilerin gönüllü olarak Rus ordusuna katılmalarını önleyememişlerdir. Bu çalışmada Başbakanlık Osmanlı Arşivi belgeleri ve diğer kaynaklar ışığında Ermeni komitelerinin gönüllü olarak Rus ordusuna katılma süreçleri ve Balkanların bu süreçteki rolü ele alınmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi Belgeleri (BOA) Dahiliye Nezareti Şifre Kalemi (DH. ŞFR.) Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti 2. Şube Evrakı (DH. EUM. 2. Şb) Hariciye Nezareti Siyasi Kısım Belgeleri (HR. SYS.)
- Arşiv Belgeleriyle Ermeni Faaliyetleri (1914-1918), Cilt I-IV, Genelkurmay Başkanlığı ATASE Yayınları, Ankara, 2005-2006.
- AYDIN, Mithat, “Ermeni Komitacılığının Romanya Boyutu (1886-1916)”, Yeni Türkiye Ermeni Özel Sayısı, c. III, sayı: 62, Yıl: 2014, ss. 1809-1821.
- CHALABİAN, Antranig, General Andranik and the Armenian Revolutionary Movement, USA, 1988.
- DOĞAN, Şahin, Rus Kaynaklarına Göre Doğu Anadolu’daki Ermeni Faaliyetleri (1914–1918), Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilimdalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2007.
- Ermeni Komitelerinin Emelleri ve İhtilal Hareketleri Meşrutiyetten Önce ve Sonra, (Yayına haz. Mehmet Kanar), İstanbul, 2001.
- GÜRÜN, Kamuran, Ermeni Dosyası, İstanbul, 1988.
- HASANLI, Jamil, “Armenian Volunteers on the Сaucasian front 1914-1916”, The Caucasus & Globalization Journal of Social, Political and Economic Studies, Volume 8, Issue 3-4, 2014.
- KARACAKAYA, Recep, Kaynakçalı Ermeni Meselesi Kronolojisi (1878-1923), Ankara, 2001.
- Osmanlı Belgelerinde Ermenilerin Sevk ve İskânı (1878-1920), Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 2007.
- Osmanlı Belgelerinde Ermeni-Rus İlişkileri (1907-1921), III, Ankara 2006.
- Osmanlı Belgelerine Göre Ermeni-Fransız İlişkileri I, (1879- 1918), Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 2002).
- PERİNÇEK, Mehmet, “Birinci Dünya Savaşı’nda Türkiye Ermenilerinin Rus Ordularına Katılımına Dair Yeni Belgeler”, Karadeniz, Sayı: 10, (9 Mayıs 2011).
- URAS, Esat, Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, Ankara, 1974.
- YILDIRIM, Bülent, “Balkanlarda Ermeni Komiteleri”, Sevk ve İskânın 100. Yılında Türk-Ermeni İlişkileri, İBB Kültür A.Ş. Yayınları, İstanbul, 2014.
- YILDIRIM, Bülent, Bulgaristan’daki Ermeni Komitelerinin Osmanlı Devleti Aleyhine Faaliyetleri (1890-1918), Ankara, 2014
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 9 Ekim 2015 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2015 Cilt: 13 Sayı: 3 |