TÜRKİYE’DE ENERJİ TÜKETİMİ, EKONOMİK BÜYÜME ve CARİ İŞLEMLER AÇIĞI İLİŞKİSİNİN YAPISAL KIRILMALAR ALTINDA

Yıl 2018, Cilt: 16 Sayı: 4, 141 - 160, 30.12.2018

C.erdem Hepaktan

Öz

Sanayi
devriminin sonucu olarak, üretimde makinalar kullanılmaya başlanmıştır.
Üretimde işgücü yerine makinaların tercih edilmesi ile birlikte, seri üretime
geçildi. Bu durumun sonucu olarak daha hızlı ve daha fazla üretim
gerçekleştirilmiştir. Üretimin hızlı artması beraberinde sanayileşmeyi
getirmiştir. Sanayileşme sonucu insanlar yerleşik hayata geçmiş, kentleşme
süreci hızlanmıştır. Bu durum enerjiye olan talebi arttırmıştır. Ayrıca,
hammadde ve enerji kaynaklarına olan talepte artış gözlenmiştir. Sanayileşme
sürecinde yaşanan refah artışı ile birlikte, üretim faaliyetlerinin artması,
tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de enerjiye olan talepte (düşük cümle) artış
göstermiştir. Bu artışla ilgili olarak yapılan ulusal ve uluslararası
literatürdeki çalışmalarda, genellikle toplam enerji tüketimi, cari işlemler
açığı ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki ele alınmaktadır.

Çalışmada, literatürdeki
diğer çalışmalardan farklı olarak, Türkiye’nin 1990-2017 döneminde enerji tüketimi, GSYİH’sı ve cari işlemler
açığı arasındaki ilişki, yapısal kırılma testleri ile analiz edilmektedir.
Çalışmanın ekonometrik analiz kısmında, ilk
olarak birim kök testleri uygulanmış ve serilerin birinci farklarında durağan
oldukları gözlenmiştir. Daha sonra ise uygulanan Gregory-Hansen eşbütünleşme
analizi ile seriler arasında uzun dönemde bir ilişki olmadığı sonucuna
ulaşılmıştır. Değişkenler arasındaki nedensellik ilişkisi ise, Toda-Yamamoto
Nedensellik analizi aracılığıyla incelenmiştir. Sonuç olarak, enerji tüketimi
ve cari işlemler açığından, GSYİH’ya doğru tek yönlü bir ilişki tespit
edilmiştir. Ayrıca, enerji tüketimi ile cari işlemler açığı arasında çift yönlü
bir nedensellik ilişkisine rastlanmıştır

Anahtar Kelimeler

Enerji Tüketimi, GSYİH

Kaynakça

• ALTINTAŞ, H.(2013), “Türkiye’de Birincil Enerji Tüketimi, Karbondioksit Emisyonu ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Eşbütünleşme ve Nedensellik Analizi”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İibf Dergisi, 8(1), 263-294. APERGIS, N., ve PAYNE, J. E. (2010), “Renewable Energy Consumption and Economic Growth: Evidence from A Panel of OECD Countries”, Energy Policy, 38(1), 656–660. ASAFU-ADJAYE, J. (2000). The relationship between energy consumption, energy prices and economic growth: Time series evidence from Asian developing countries. Energy Economics 22(6), 615–625. DEMİRBAŞ, M., TÜRKAY, H. VE TÜRKOĞLU, M. (2009). “Petrol Fiyatlarındaki Gelişmelerin Türkiye’nin Cari Açığı Üzerine Etkisinin Analizi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(3), 289-299. DEMİR, M. (2013), “Enerji İthalatı Cari Açık İlişkisi, Var Analizi ile Türkiye Üzerine Bir İnceleme”, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 5(9), 2-27. ERDOĞAN, S. ve GÜRBÜZ,S, (2014), “Türkiye'de Enerji Tüketimi Ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Yapısal Kırılmalı Zaman Serisi Analizi”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Sayı: 32, 2014, ss. 79-87. GREGORY, A, W. ve HANSEN B, E. (1996), “Residual-based tests for cointegration in models with regime shifts”, Journal of Econometrics, 70(1): 99-126. GUJARATİ, D. (2004). Basic Econometrics, Fourth Edition, McGraw Hill Companies. New York. HONDROYİANNİS, G. S., LOKOS, S. ve PAPAPETROU E., (2002), “Energy Consumption and Economic Growth: Assessing The Evidence from Greece”, Energy Economics, 24, 319-336. HOU, Q, (2009). The Relationshipship between Energy Consumption Growths and Economic Growth in China. International Journal of Economics and Finance, 1(2), 232-237. JAAFAR, M, SOHAG, K., ABDULLAH, S.M., ve BEGUM, R.A. (2015). CO2 emissions, energy consumption, economic and population growth in Malaysia. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 41, 594-601. KORKMAZ, Ö. ve DEVELİ, A. (2012) “Türkiye’de Birincil Enerji Kullanımı, Üretimi ve Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYİH) Arasındaki İlişki”, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 27(2), ss.1-25. LEE, C. (2005). Energy Consumption and GDP in Developing Countries: A Co-integrated Panel Analysis. Energy Economics 27: 415-427. LİSE, W. ve MONTFORT K. V. (2007), “Energy Consumption and GDP in Turkey: Is There A Co-Integration Relationship?”, Energy Economics, 27, 1166-1178. LUTKEPOHL, H. ve KRATZİG, M. (2004). Applied Time Series Econometrics. Cambridge: Cambridge University Press. MADDİSON, D, ve REHDANZ, K. (2008). Carbon Emissions and Economic Growth: Homogeneous Causality in Heterogeneous Panels, Working Paper No. 1437, Kiel Institute for the World Economy. PAUL, S. ve R. N. BHATTACHARYA (2004), “Causality Between Energy Consumption and Economic Growth in India: A Note on Conflicting Results”, Energy Economics, 26, 977-983. RAO, B. ve KUMAR S. (2007), “Structural Breaks, Demand for Money and Monetary Policy in Fiji”, Pacific Economic Bulletin, Vol: 22, No: 2; 53-62. RİCHMOND, A.K. ve KAUFMANN R.K. (2006), Energy prices and turning points in the relationship between income and energy use/carbon emissions, The Energy Journal, 27(4)157-180. SALAHUDDİN M., ve GOW J., (2014), “Economic growth, energy consumption and CO2emissions in Gulf Cooperation Council countries”, Energy, c.73, ss.44-58 SARI, R., SOYTAŞ, U. ve ÖZDEMİR Ö. (2001), “Energy Consumption and GDP Relations in Turkey: A Cointegration and Vector Error Correction Analysis, Economics and Business in Transition Facilitating Competitiveness and Change in the Global Environment Proceedings”, Global Business and Tecnology, 838-844. ŞENGÜL, S, ve TUNCER, İ, (2006), “Türkiye’de Enerji Tüketimi ve Ekonomik Büyüme: 1960-2000”, İktisat İşletme ve Finans, Vol.21, No.242, 69-80 SHAARI, M, S., HUSSEİN N, E. ve RASHİD, INTAN M. A. “The Relationship between Energy Use, Economic Growth, and CO2 Emission in Malaysia”, Economics, Management and Financial Markets, 2014, Vol.9, No.2, ss.41-53. SOYTAŞ, U, SARİ, R ve ÖZDEMİR, Ö., (2001) “Energy Consumption and Gdp Relation in Turkey: A Cointegration and Vector Error Correction Analysis”, Economies and Business in Transition: Facilitating Competitiveness and Change in the Global Environment Proceedings, ss.838- 844. ŞENTÜRK, M. ve AKBAŞ Y. E, (2014), “İşsizlik-Enflasyon ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Karşılıklı İlişkinin Değerlendirilmesi: Türkiye Örneği” Journal of Yasar University, 9(34) 5820-5832. TANG, C. F. (2008), A re-examination of the relationship between electricity consumption and economic growth in Malaysia. Energy Policy, 36(8), 3077– 3085. TELATAR, O, M. ve TERZİ, H, (2009), “Türkiye’de Ekonomik Büyüme ve Cari İşlemler Dengesi İlişkisi”, Atatürk Üniversitesi İİBF Dergisi, 2(23), 119-134. TODA, H.Y. ve YAMAMOTO, T. (1995). Statistical İnferences in Vector Autoregressions with Possibly İntegrated Processes, Journal of Econometrics, Volume:66, 225-50. TSANİ, Z. S. (2010), “Energy Consumption and Economic Growth: A Causality Analysis for Greece”, Energy Economics, 32(3), 582-590. USTA, C. (2016), Türkiye’de Enerji Tüketimi Ekonomik Büyüme İlişkisinin Bölgesel Analizi, Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 2 (2), 181-201. UYSAL, D , YILMAZ, K , TAŞ, T . (2015). Enerji İthalatı ve Cari Açık İlişkisi: Türkiye Örneği. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (1), 63-78. WANG, S.S., ZHOU, D.Q., ZHOU, P., WANG, Q.W. (2011), CO2 emissions, energy consumption and economic growth in China: A panel data analysis. Energy Policy, 39(9), 4870-4875. YANAR, R, ve KERİMOĞLU, G, (2011), “Türkiye’de Enerji Tüketimi, Ekonomik Büyüme ve Cari Açık İlişkisi”, Ekonomi Bilimleri Dergisi, 3 (2), 191- 201. YARDIMCIOĞLU, F, ve BEŞEL F, (2013), ”İşsizlik–Petrol Fiyatları İlişkisi: Yapısal Kırılmalar Altında Türkiye Örneği (1980-2012).” Electronic Turkish Studies Cilt: 8. Sayı:8, ss. 2197-2211. YAZDİ S. K., MASTORAKİS N. (2014), “Renewable, CO2 emissions , Trade Openness, and Economic growth in Iran”, Latest Trend in Energy, Enviroment and Development, c.25, ss.360-370. YILANCI, V. ve ÖZCAN, B. (2010), “Yapısal Kırılmalar Altında Türkiye için Savunma Harcamaları ile GSMH Arasındaki İlişkinin Analizi”, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 11(1): 21-33. ZHANG, C, ve XU, J, (2012), “Retesting The Causality between Energy Consumption and GDP in China: Evidence from Sectoral and Regional Analyses Using Dynamic Panel Data”, Energy Economics, 34 (6), 1782-1789. ZHİXİN, Z, ve XİN, R, (2011), “Causal Relationships between Energy Consumption and Economic Growth”, Energy Procedia, 5(3), 2065-2071. ZİVOT, E. ve ANDREWS, D. (1992), Further evidence of great crash, the oil price shock and unit root hypothesis, Journal of Business and Economic Statistics, 10(3), 251-270.