TÜRK-İSLÂM DÜŞÜNCESİNİN SİYASAL TEMSİLİ: GELENEK, SAĞ SİYASET VE GÜNCEL YÖNELİMLER

Yıl 2019, Cilt: 17 Sayı: 3, 452 - 468, 27.09.2019

Muhammet Ertoy

https://doi.org/10.18026/cbayarsos.598272

Öz

Türk-İslam düşüncesi, din-devlet
özdeşliğine dayalı geleneğin kurucu unsurudur ve bu niteliğini yaşanan çeşitli
siyasal, ekonomik ve toplumsal krizlere rağmen sürdürebilmiştir.  Modernleşme döneminde geleneksel egemenlik ve
mülkiyet sisteminde yaşanan değişimler de onu bu işlevinden alıkoyamamıştır.
Türk-İslam düşüncesi modernleşme döneminde de mülkün ve nizamın korunmasına ve
yeniden inşasına yönelik reformlara düşünsel kaynak ve meşruiyet sağlamaya
devam etmiştir. Bu makalede belli bir din anlayışı ile bazı siyasal kabullerin
bütünleşmesi şeklinde tanımlayabileceğimiz Türk-İslam düşüncesinin tarihsel
sürekliliği ve toplumsal bütünlüğü temin etmek üzere geliştirdiği araçlar ele
alınmaktadır. Bu düşünsel ve pratik araçların siyasal söylem ve eylemleri
etkileme ve dönüştürme kapasitesi sağ siyaset bağlamında gündeme
getirilmektedir. Türk-İslam düşüncesinin kurucu unsurlarının birer düşünsel
kaynak ve meşruiyet aracı olarak sağ söylemler ve politik programlarca temsil
ediliyor oluşu, konunun bu çerçevede tartışılmasına imkân tanımaktadır. Konunun
bu makalede yapılmaya çalışıldığı gibi tarihsel bir bağlamda ve din-toplumsal
değişme münasebeti çerçevesinde değerlendirilmesi önemlidir.  Böyle bir bakış açısı hem mevcut siyasal
süreçlerin doğru anlaşılmasına hem de güncelin sınırlarını aşan bir fikrî
çabaya zemin teşkil edebilecektir.

Anahtar Kelimeler

Din, Sosyoloji, Türk-İslam Düşüncesi, Muhafazakârlık, Sağ Siyaset

Kaynakça

• AKGÜL, Mehmet (1999),Türk Modernleşmesi ve Din, Çizgi Kitabevi, Konya.AYVAZOĞLU, Beşir (1991), “Türkiye’de sağcı olmak”, Türkiye Günlüğü,16, 32-43.BERGER, Peter Ludwig (2000), Kutsal Şemsiye, (çev.) A. Coşkun, Rağbet Yayıncılık, İstanbul. BORA, Tanıl (2003), Türk Sağının Üç Hali Milliyetçilik, Muhafazakârlık, İslâmcılık, Birikim Yayınları, İstanbul. Bora, Tanıl ve Burak Onaran (2003), “Nostalji ve muhafazakârlık, mazi cenneti”, (ed.) A. Çiğdem, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Muhafazakarlık, (234-260), İletişim Yayınları, İstanbul. COŞAR, Simten (2003), “Milliyetçi liberalizmden liberal milliyetçiliğe”, (ed.) T. Bora, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Milliyetçilik, (718-730), İletişim Yayınları, İstanbul.GIDDENS, Anthony (2005), Ulus-Devlet ve Şiddet, (çev.) C. Atay, Devin Yayınları, İstanbul. GÖRGÜN, Tahsin (2000), “Osmanlı’da nizâm-ı alem fikri ve kaynakları üzerine bazı notlar”, İslâmî Araştırmalar Dergisi,13(2), 180-188.GÜNDÜZ, Mustafa (2007), II. Meşrutiyetin Klasik Paradigmaları, İctihad, Sebilü’r-reşad ve Türk Yurdu’nda Toplumsal Tezler, Lotus Kitap, Ankara. GÜNGÖR, Erol (2005), İslâmın Bugünkü Meseleleri, Ötüken Neşriyat, İstanbul. HADDEN, Jeffery K. (2002), “Sekülerizmden dönüş”, Sekülerizm Sorgulanıyor, (haz.) A. Köse (123-159), Ufuk Kitapları, İstanbul. HAYEK, Friedrich A. (1997), Hukuk, Yasama ve Özgürlük: Özgür Bir Toplumun Siyasi Düzeni, (çev.) M. Öz, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul. HOBSBAWM, Eric (1993), 1780’den Günümüze Milletler ve Milliyetçilik: Program Mit ve Gerçeklik, (çev.) O. Akınhay, Ayrıntı Yayınları, İstanbul. İREM, Nazım (2003), “Cumhuriyet modernleşmesinin sınırları ve bir sınır dili olarak muhafazakâr modernite”, Muhafazakâr Düşünce, 5(18), 12-32.İREM, Nazım (2011), “Türk muhafazakâr modernleşmesinin sınırları: kültürcü özgünlük ve eksik liberalizm”, Doğu Batı, 58, 27-36.KARA, İsmail (2003), Din ile Modernleşme Arasında Çağdaş Türk Düşüncesinin Meseleleri, Dergâh Yayıncılık, İstanbul.KİRMAN, Mehmet Ali (2008), “Sekülerleşme perspektifinden dinî ve seküler fundamentalizmler”, Journal of International Social Research, 1(2), 274-291.NISBET, Robert (1997), “Muhafazakarlık”, Sosyolojik Çözümlemenin Tarihi, (haz.) M. Tunçay ve A. Uğur (93-127), Ayraç Yayıncılık, Ankara. MARDİN, Şerif (2000), “Modern Türkiye’de din ve siyaset”, (çev.) M. Erdoğan, Türkiyede Din ve Siyaset, Makaleler 3, (114-145), İletişim Yayınları, İstanbul.MARDİN, Şerif (2001), “Türkiye’de muhalefet ve kontrol”, (çev.) M. Özden, Türk Modernleşmesi Makaleler 4, (177-194), İletişim Yayınları, İstanbul.MARDİN, Şerif (2005), “Operasyonel kodlarda süreklilik, kırılma ve yeniden inşa: dün ve bugün Türk İslâmî istisnacılığı”, Doğu Batı, 31, 29-52.MERT, Nuray (2003), “Muahafazakârlık ve laiklik”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Muhafazakarlık, (ed.) A. Çiğdem, (314-345), İletişim Yayınları, İstanbul.MERT, Nuray (2005), Türkiye İslamcılığına bir bakış”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık, (ed.) Y. Aktay, (411-419), İletişim Yayınları, İstanbul.OCAK, Ahmet Yaşar (1999), Türkler, Türkiye ve İslâm, İletişim Yayınları, İstanbul. OCAK, Ahmet Yaşar (2010), Türkiye Sosyal Tarihinde İslâm’ın Macerası, Makaleler-İncelemeler, Timaş Yayınları, İstanbul. ÖĞÜN, Süleyman Seyfi (2003), “Türk muhafazakârlığının kültürel politik kökleri”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Muhafazakarlık, (ed.) A. Çiğdem, (539-583), İletişim Yayınları, İstanbul.ÖZİPEK, Bekir Berat (2011), Muhafazakarlık: Akıl, Toplum ve Siyaset, Timaş Yayınları, İstanbul.SARIBAY, Ali Yaşar (2000), Kamusal Alan, Diyalojik Demokrasi, Sivil Itiraz, Alfa Yayınları, İstanbul.SHILS, Edward (2002), “Merkez ve çevre”, Türkiye Günlüğü, 70: 86-96.SHILS, Edward (2003), “Gelenek”, Doğu Batı, 7(25), 101-131.TURAN, Osman, (2003), Türk Cihan Hakimiyeti Mefkûresi Tarihi, Ötüken Neşriyat, İstanbul. VERGİN, Nur (1991), “Din ve muhalif olmak: bir halk dini olarak alevilik”, Türkiye Günlüğü, 17, 11-21.VERGİN, Nur (2000), Din, Toplum ve Siyasal Sistem, Bağlam Yayıncılık, İstanbul. YILDIRIM, Yılmaz (2017), Osmanlı Modernleşmesi ve Sivil Toplum, Tezkire Yayınları, İstanbul. YILDIZ, Ahmet (2002), “Kemalist milliyetçilik”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Kemalizm, (ed.) A. İnsel, (210-234), İletişim Yayınları, İstanbul.