Eskiçağ Yakın Doğu ve Hellen Toplumlarında “Gök Tanrısı” İnancı

Yıl 2021, İstiklal Marşı 100. Yıl Armağan Sayısı, 1 - 18, 19.05.2021

Onur Günday

https://doi.org/10.18026/cbayarsos.548699

Öz

En ilkel insan toplumlarında tanrı(ça)lar genellikle gökte düşünülmüş, kendi kavrayışları ve hayal güçleri ölçüsünde farklı toplumlar bu tanrılara farklı isimler ve fonksiyonlar yüklemiştir. Çok geçmeden oluşmaya başlayan ilk inanç sistemlerinde, gökyüzü ve doğa tanrıları insanların inanç dünyasında en önemli yerleri işgal etmeye başlamış, birçok faklı nedenle gökyüzünün kutsallığı düşüncesi Sümer, Babil, Hurri, Hitit ve Hellenler gibi ilk medeni toplumların mitolojik unsurlarında ve efsanelerinde yer bulmuştur. İlk örneklerini Sümer'de gördüğümüz gök tanrılarına ilişkin bu efsaneler ve inançlar, asırlarca süren toplumsal etkileşimler sonucunda bütün Yakın Doğu coğrafyasına yayılmıştır. Anu, Teşup ve Zeus gibi gök tanrıları bölge toplumlarının geliştirmiş olduğu pantheonlarda genellikle baş tanrılar olarak tapınım görmüşlerdir.

Anahtar Kelimeler

Anu, Teşup, Uranos, Kumarbi, Zeus, Olympos

"The Sky God" Belief In The Ancient Near East And Hellen Societies

Öz

The gods was thought by ancient societies in the sky, different societies gave different names and functions to these gods according to their own insights and imagination. In the first belief systems that began to form very soon, the gods of the sky and nature began to occupy the most important places in the world of faith, and for many different reasons, the idea of the sacredness of the sky was found in the mythological elements and legends of the first civilised societies like Sumer, Babylonia, Hurrians and Hellenes. These myths and beliefs about the celestial gods, which first examples were seen in Sumerians, spread throughout the Near East geography as a result of centuries of social interactions. The gods such as Anu, Teshup and Zeus were worshiped as chief gods generally in the pantheons which were developed by the societies of the region.

Anahtar Kelimeler

Anu, Teshup, Kumarbi, Sky God

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• AKMAN, Eyüp (2012), "Türk Mitolojisi ve Halk Şiirinde "Sarı/Kızıl Öküz" İnancı", Türkiyat Mecmuası, C. 22/Bahar, ss. 1-16.
• AKURGAL, Ekrem, (2000), EGE: Batı Uygarlığının Doğduğu Yer, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayını, İzmir.
• AKTAN, Gülser (2018), "Çatalhöyük'te Çıkarılan Boğa Boynuzlarını Anlamlandırmada, Antik Dönem Mitolojilerindeki Boğa Figürü", idil, Cilt: 7, Sayı: 50, ss. 1221-1228.
• ANABOLU, M.Usman, “Zeus Labraundos ve Apollon Lairbenos’un Simgesi Olarak Labrys”, Arkeoloji Dergisi, V.3.
• BEKKİ, Salahaddin (2007), Maaday Kara Destanı, Manas Yayınları, Elazığ.
• CAQUET, Andre; Sznycer, Maurice, (1980), Ugaritic Religion, Iconography of Religions, Section XV: Mesopotamia and the Near East, Brill, Leiden, Netherlands.
• CAN, Alper (2011), Eskiçağ Rehberi, Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• CLAY, Albert Tobias, The Origin of Biblical Traditions: Hebrew Legends in Babylonia and Israel, Eugene, Oregon: Wipf & Stock Publishers, 2006.
• ÇIĞ, Muazzez İlmiye (2001), Gılgameş, Kaynak Yayınları, İstanbul.
• ÇIĞ, Muazzez İlmiye (2015), Uygarlığın Kökeni Sümerler-1, Kaynak Yayınları, İstanbul.
• ERHAT, Azra (2007), Mitoloji Sözlüğü, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• ERHAT, Azra (1991), Hesiodos Eseri ve Kaynakları, TTK, Ankara.
• ELIADE, Mircea (2003), Dinler Tarihine Giriş, (çev.) Lale Aslan Özcan, Kabalcı Yayınları, İstanbul.
• ELIADE, Mircea (2005), Dinler Tarihi, İnançlar ve İbadetlerin Morfolojisi, (çev.) Mustafa Ünal, Serhat Kitapevi, Konya.
• ELIADE, Mircea (2003), Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi, çev. Ali Berktay, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• FRIEDELL, Egon (2004), Antik Yunan’ın Kültür Tarihi, (çev.) Necati Aça, Dost Kitabevi, Ankara.
• GÜTERBOCK, H.G. (1945), Kumarbi Efsanesi ( çev.) Sedat Alp, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• HOLLIS, Susan Tower (1987), "Women of Ancient Egypt and the Sky Goddes Nut", The Journal of American Folklore, Vol. 100, No. 398, Folklore and Feminism, ss. 496-503.
• HOMEROS, İlyada (2004), (çev.) Azra Erhat-A.Kadir, TTK, İstanbul 2004.
• HOOKE, S.H. (1993), Ortadoğu Mitolojisi , İmge Kitabevi, (çev.) Alaaddin Şenel, Ankara.
• KILIÇ, Yusuf – UNCU, Ebru (2011), "Eski Mezopotamya İnanç Sisteminin Yunanlılara Etkisi (İstar-Aphrodite Örneği)", History Studies, S: 3/1.
• KRAMER, S.N. (1998), Tarih Sümer’de Başlar, (çev.) Muazzez İlmiye Çığ, TTK, Ankara.
• LAZARİDİS, Nikolaos, "Amun-Ra, lord of the sky: A daity for travellers of the western desert", British Museum Studies in Ancient Egypt and Sudan, Vol: 22, ss. 43–60.
• MANSEL, Arif Müfit (1995), Ege ve Yunan Tarihi, TTK, Ankara.
• NADALİ, Davide ve Andrea Polcaro (2016), "The Sky From The High Terrace: Study On The Orientation Of The Ziqqurat In Ancient Mesopotamia", Mediterranean Archeology and Archeometry, Vol. 16, No: 4, ss. 103-108.
• OLGUN, Hakan, "Ugarit Metinleri Çerçevesinde Baal Tapıcılığı ve İsrailoğullarına Etkisi", Milel ve Nihal, İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi, Cilt: 11, Sayı: 2, 2014, ss. 7-34.
• SEYİDOĞLU, Bilge (2005), Mitoloji Üzerine Araştırmalar Metinler ve Tahliller, Dergah Yayınları, İstanbul.
• THEODOSSİOU, Efstatios, Vassilios N. Manimanis, Milan. S. Dimitrijevic, Petros Mantarakis (2011),"Gaia, Helios, Selene and Ouranos: the three principaal celestial bodies and the sky in the ancient Greek cosmogony", Bulgarian Astronomical Journal, Vol: 16, ss. 90-108.