Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Eleştirel Düşünme Becerisinin Yeri

Yıl 2023, Cilt: 21 Sayı: 3, 147 - 166, 28.09.2023

Aslı Avcı Akçalı , Özgür Baş

https://doi.org/10.18026/cbayarsos.1249800

Öz

Bu çalışmanın temel amacı eleştirel düşünme becerisinin ortaokul sosyal bilgiler ders kitaplarında ne düzeyde yer aldığını tespit etmektir. Bu yolla ders kitaplarının niteliğinin iyileştirilmesine yönelik çıkarımlar yapılarak öneriler sunulabilmesi hedeflenmiştir. Araştırmada nitel araştırma desenlerinden durum çalışması kullanılmıştır. Araştırma verileri araştırmacının geliştirmiş olduğu doküman inceleme formu kullanarak toplanmış, betimsel analiz yöntemine dayalı olarak analiz edilmiştir. Araştırmanın çalışma materyalini 2021-2022 eğitim öğretim yılında kullanılmakta olan ve Millî Eğitim Bakanlığı tarafından hazırlanan 5., 6. ve 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitapları oluşturmaktadır. Kitapların üniteler içi etkinlikler ile ölçme-değerlendirme bölümleri ayrı olarak değerlendirilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre ders kitaplarının eleştirel düşünme becerisine dair içeriği hem sınıf seviyesine göre hem de ünite içi etkinlikler ve ölçme-değerlendirme bölümleri arasında farklılık göstermektedir. Eleştirel düşünme etkinliklerinin öğrenme alanlarına göre dağılımı açısından da önemli oransal farklılıkların bulunduğu görülmüştür. Ayrıca ünite içi ve ölçme-değerlendirme bölümlerinde eleştirel düşünme alt becerilerinin desteklenme oranlarında dengesizlikler görülmüş, bazı alt becerilerle ilgili hiçbir içeriğin bulunmadığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

sosyal bilgiler, üst düzey düşünme, eleştirel düşünme, ders kitabı

The Place of Critical Thinking Skill in Social Studies Textbooks

Öz

The main purpose of this study is to determine the level of critical thinking skills in social studies textbooks. In this way, it is aimed to present suggestions by making inferences for the improvement of the quality of the textbooks. The case study design, one of the qualitative research designs, was used in the research. The data were collected using the document review form prepared by the researcher and the descriptive analysis method was used to analyze the data. The study material of the research consists of the 5th, 6th and 7th-grade social studies textbooks used in the 2021-2022 academic year which were prepared by the Ministry of National Education. Activities within the units and assessment-evaluation sections of the examined textbooks were examined separately. According to the results of the research, the content of the textbooks on critical thinking skills differs both according to the grade level and between the unit activities and assessment-evaluation sections. It has been observed that there are significant proportional differences in terms of the distribution of critical thinking activities according to themes. In addition, imbalances were detected in the distribution of the content for critical thinking sub-skills in the textbooks.

Anahtar Kelimeler

social studies, high order thinking, critical thinking, textbooks

Kaynakça

• Aktan, O., & Padem, S. (2013). İlköğretim 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitabında kullanılan okuma metinlerinde yer alan değerler. Asya Öğretim Dergisi, 1(2), 44-55. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/17635
• Alakaş, Y. (2019). Sosyal bilgiler 5. sınıf ders kitaplarının öğretmen görüşleri açısından değerlendirilmesi: Afyonkarahisar örneği (Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon). Erişim adresi: http://tez2.yok.gov.tr/
• Aldağ, H. (2005). Düşünme aracı olarak metinsel ve metinsel-grafiksel tartışma yazılımının tartışma becerilerinin geliştirilmesine etkisi (Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana). Erişim adresi: http://tez2.yok.gov.tr/