Derleme
BibTex RIS Kaynak Göster

Historical Development and Etymology of Spouted Ceramic Vessels with Handle

Yıl 2025, Cilt: 23 Sayı: 3, 137 - 167, 30.09.2025

Öz

Ceramic vessels, which were included in the daily life of people about 8000 years ago, have demonstrated a continuous development and change in line with the needs. Throughout the historical process, these developments have led to the enrichment of vessel forms. One of these is the handled and spouted vessels in which liquids were placed. These closed-form vessels, which we call ewer today, have been shaped by the tastes of different cultures in various periods. In this article, it aims to show how the first ewer forms have come to the present day through a developmental process. The boundaries of the study are defined by an example which is accepted as the first ewer and basin set and dated to the Fourth Dynasty of Ancient Egypt (2613-2494 BC). Starting from this first accepted example, the historical journey of spouted vessels with handles for nearly 5000 years has been examined in a chronological chart. In addition, within the scope of the subject, the forms and functions of the ewers were mentioned and the terminological problems regarding the nomenclature were also addressed. Furthermore, the origin of the word “ewer” (ibrik) was examined, and it was determined that it comes from “ıwrık” or “evirik” in Karakhanid Turkish. In this study, which also mentions the similar characteristics of ewers produced in different periods, it is seen that each center applies its own design principles independently of each other in İznik, Kütahya and Çanakkale, which are the famous ceramic production centers of the Ottoman Period.

Kaynakça

  • Acara, M. (1998). Bizans ortodoks kilisesinde litürji ve litürjik eserler. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 15(1), 183-201.
  • Akkoyunlu, Z. (2010). Divânu Lugâti 't-Türk'te evirik (ibrik). Motif Akademi Halk Bilim Dergisi, 3(6), 176-179. Akkurnaz, F. B. (2016). Eski Yunan ve Roma kapları ve işlevleri (Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın). Erişim adresi: http://tez2.yok.gov.tr/
  • Altıer, S. (2019). Osmanlı sanatı’nda ibrik tasvirleri ve ikonografisi. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 17(26), 149-202. DOI: 10.17518/canakkalearastirmalari.585358
  • Altınkılıç, A. E. (2018). Karacasu çömlekçiliği. JSHSR, 5(29), 3492-3505. DOI: https://doi.org/10.26450/jshsr.744

Kulplu Emzikli Seramik Kapların Tarihsel Gelişimi ve Etimolojisi

Yıl 2025, Cilt: 23 Sayı: 3, 137 - 167, 30.09.2025

Öz

İnsanın gündelik yaşantısına yaklaşık 8000 yıl önce dahil olan seramik kaplar, ihtiyaçlar doğrultusunda sürekli bir gelişim ve değişim göstermiştir. Tarihsel süreçte yaşanan bu gelişimler ise kap biçimlerinin zenginleşmesine neden olmuştur. Bunlardan biri de sıvıların konulduğu kulplu ve emzikli kaplardır. Günümüzde ibrik olarak adlandırdığımız bu kapalı formlu kaplar, çeşitli dönemlerde farklı kültürlerin beğenileriyle şekillenmiştir. Makalede, ilk ibrik biçimlerinin nasıl bir gelişim sürecinden geçerek günümüze geldiği gösterilmek istenmiştir. Çalışmanın sınırlarını ise ilk ibrik-leğen takımı olarak kabul edilen ve Antik Mısır’ın Dördüncü Hanedanlık Dönemi’ne (M.Ö. 2613-2494) tarihlendirilen bir örnek belirlemiştir. Kabul gören bu ilk örnekten itibaren kulplu emzikli kapların 5000 yıla yakın tarihsel yolculuğu kronolojik bir çizelgede incelenmiştir. Ayrıca konu kapsamında, ibriklerin form ve işlevlerine değinilerek isimlendirme konusundaki terminolojik problemlere de değinilmiştir. Bunun yanı sıra ibrik kelimesinin kökenine bakılmış ve Karahanlı Türkçesi’ndeki “ıwrık” veya “evirik”ten geldiği tespit edilmiştir. Farklı dönemlerde üretilen ibriklerin benzer özelliklerine de değinilen bu çalışmada, Osmanlı Dönemi’nin ünlü seramik üretim merkezleri olan İznik, Kütahya ve Çanakkale’de birbirinden bağımsız, her merkezin kendine özgü tasarım ilkelerini uyguladığı görülmüştür.

Kaynakça

  • Acara, M. (1998). Bizans ortodoks kilisesinde litürji ve litürjik eserler. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 15(1), 183-201.
  • Akkoyunlu, Z. (2010). Divânu Lugâti 't-Türk'te evirik (ibrik). Motif Akademi Halk Bilim Dergisi, 3(6), 176-179. Akkurnaz, F. B. (2016). Eski Yunan ve Roma kapları ve işlevleri (Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın). Erişim adresi: http://tez2.yok.gov.tr/
  • Altıer, S. (2019). Osmanlı sanatı’nda ibrik tasvirleri ve ikonografisi. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 17(26), 149-202. DOI: 10.17518/canakkalearastirmalari.585358
  • Altınkılıç, A. E. (2018). Karacasu çömlekçiliği. JSHSR, 5(29), 3492-3505. DOI: https://doi.org/10.26450/jshsr.744
Toplam 4 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Arkeolojide Seramik
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Begüm Buğdaycı 0000-0002-0784-0913

Yayımlanma Tarihi 30 Eylül 2025
Gönderilme Tarihi 6 Ocak 2025
Kabul Tarihi 27 Şubat 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Cilt: 23 Sayı: 3

Kaynak Göster

APA Buğdaycı, B. (2025). Kulplu Emzikli Seramik Kapların Tarihsel Gelişimi ve Etimolojisi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(3), 137-167. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.1614280