Kadavra Donörden Organ Nakli Oranlarını Arttırmada Hemşirenin Sorumlukları: Sahada Neler Yapabiliriz?

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 3, 558 - 565, 30.09.2021

Tuğba Nur Öden Fatma Demir Korkmaz

https://doi.org/10.34087/cbusbed.889801

Cited By: 2

Öz

Solid organ nakli, son dönem organ yetmezliklerinde hayat kurtarıcı bir tedavi yöntemidir. Her ne kadar teknoloji, cerrahi ve immünolojik alanlarda büyük gelişmeler yaşanmış olsa da kadavradan organ temini hala büyük bir sorun teşkil etmeye devam etmektedir. Türkiye, canlı donörden yapılan nakillerde dünyada ilk sıralarda olmasına rağmen kadavra donörden organ naklinde aynı başarıyı elde edememiştir. Önümüzdeki yıllarda amaç, kadavradan yapılan organ nakil sayılarının arttırılması olmalıdır. Kadavra donörden organ nakillerinin arttırılmasında toplumun bilgi ve tutumunun rolü kadar sağlık profesyonellerinin de rolü önem taşımaktadır. Ulusal ve uluslararası literatürde sağlık profesyonellerinin organ bağışına yönelik bilgi, tutum ve farkındalıkları incelendiğinde, organ bağışını arttırmada bilgi sahibi olmanın ve eğitim programlarının önemi ortaya çıkmaktadır. Organ bağış sürecinde aktif görev alan hemşireler, toplum farkındalığını arttıracak uygulamaların yanı sıra hastane ortamında da kadavra donör oranlarının artmasına katkıda bulunabilirler. Bu makalede, organ nakli sürecinin her adımında yer alan hemşirelerin olası donör saptanmasında, bakımında, koordinasyonunda ve donör ailesine yaklaşımda organ nakli sürecine sağlayabilecekleri olumlu katkılar ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

beyin ölümü, doku ve organ tedariği, hemşirelik bakımı, palyatif bakım

Nurses' Responsibilities in Increasing Organ Transplantation Rates from Deceased Donor: What Can We Do in the Hospital Area?

Öz

Kaynakça

• Black, C.K, Termaini, K.M, Aguirre, O, Hawksworth, J.S, Sosin M, Solid organ transplantation in the 21st century, Annals of Translational Medicine, 2018, 6(20), 409.
• Gruessner, RWG, Gruessner, AC, Solid-organ transplants from living donors: Cumulative United States experience on 140.156 living donor transplants over 28 years, Transplantation Proceedings, 2018, 50(10), 3025-35.
• U.S. Government Information on Organ Donation and Transplantation, Organ donation statistics, https://www.organdonor.gov/statistics-stories/statistics.html. (accessed 13.12.2020)
• Türkiye Organ Nakli İstatistikleri, Nakiller, https://organkds.saglik.gov.tr/dss/PUBLIC/Transplant_Solid_Organ.aspx, 2019 (accessed 15.12.2020).
• T.C. Sağlık Bakanlığı Organ ve Doku Nakli Hizmetleri Daire Başkanlığı, Organ nakli bekleyen hastalar, https://organkds.saglik.gov.tr/KamuyaAcikRapor.aspx?q=ORGANNAKLI, 2019 (accessed 15.12.2020).
• Bezinover, D, Saner, F, Organ transplantation in the modern era, BMC Anesthesiology, 2019, 19 (1), 32. https://doi.org/10.1186/s12871-019-0704-z.
• U.S. Department of Health &Human Services, Donors recovered in the U.S. by donor type, https://optn.transplant.hrsa.gov/data/view-data-reports/national-data/#, 2019, (accessed 20.12.2020).
• EuroTransplant, Transplant in 2019, by country, by donor type, by organ type, https://statistics.eurotransplant.org/index.php?search_type=transplants+%28deceased+donor%29&search_organ=&search_region=by+country&search_period=2019&search_characteristic=&search_text=, (accessed 20.12.2020).
• Newsletter Transplant, International figures on donation and transplantation, http://www.transplant-observatory.org/wp-content/uploads/2020/10/NEWSLETTER-2020_baja-2.pdf, 2019 (accessed 02.01.2021).
• Martin-Loeches, I, Sandiumenge, A, Charpentier, J, Kellum, J.A, Gaffney, A.M, Procaccio, F, Westphal, G.A, Management of donation after brain death (DBD) in the ICU: the potential donor is ıdentified, what's next?”, Intensive Care Medicine, 2019, 45 (3), 322-30.
• O'Leary, G.M, Deceased donor organ donation: The critical care nurse's role, Nursing Critical Care, 2018, 13 (4), 27-32.
• Türk Nöroloji Derneği, Beyin Ölümü Tanı Kılavuzu, Türk Nöroloji Dergisi, 2014, 20(3), 101-4.
• Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Aşılanması ve Nakli Hakkında Kanun, Bölüm 3-Ölüden Doku ve Organ Alınması, 16655, 03/06/1979.
• Jawoniyi, O.O, Gormley, K, How critical care nurses' roles and education affect organ donation, British Journal of Nursing, 2015, 24 (13), 698-700.
• Olson, DW, Nervous system. In: Lewis, SL, Dirksen, SR, Heitkemper, MM, Bucher, L, Harding, M (ed) Medical surgical nursing assesment and management clinical problems, 9th ed Elseiver, USA, 2014, pp1335-56.
• Akbaş, T, Kurtpınar, Z, Şenadım, S, Çoban, E, Özkubat, V, Bayrak, SK, Ateş Güllü, H, Mutluay B, Soysal, A, Baybaş, S, Ataklı, D, Nöroloji yoğun bakım ünitesinde beyin ölümü tanısı konulan olguların incelenmesi, Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2018, 9(3), 309-13.
• Karasu, D, Yılmaz, C, Karaduman, I, Pekel, NB, Beyin ölümü olgularının retrospektif analizi, Yoğun Bakım Dergisi, 2015, 6, 23-6.
• Andsoy, I.I, Gül, A. Hemşirelerin beyin ölümü ve bitkisel hayat konusundaki bilgi ve düşünceleri. Bakırköy Tıp Dergisi, 2018, 14, 1-7.
• Anwar, A, Lee, JM. Medical management of brain-dead organ donors. Acute and Critical Care, 2019, 34(1), 14–29.
• Wood, K.E, Becker, B.N, McCartney, J.G, D'Alessandro, A.M, Coursin, D.B, Care of the potential organ donor, New England Journal of Medicine, 2004, 351 (26), 2730-2739.
• Pandit, R.A, Zirpe, K.G, Gurav, S.K, Kulkarni, A.P, Karnath, S, Govil, D., Abhram, B, Mehta, Y, Gupta, A, Hegde, A, Patil, V, Bhatacharya, P, Dixit, S, Samavedan, S, Todi, S, Management of potential organ donor: Indian society of critical care medicine: position statement, Indian Journal of Critical Care Medicine, 2017, 21 (5), 303–16.
• Yılmaz Ulusoy, T, Donör bakımı. In:Çevik C, Özyürek P (Eds.) Organ nakli hemşireliği, Nobel Tıp Kitabevi, İstanbul, 2017, pp 69-73.
• Magalhães, A.L.P, Erdmann, A.L, Sousa, F.G.M.D, Lanzoni, G.M.D.M, Silva, E.L.D, Mello, A.L.S.F.D, Meaning of nursing care to brain dead potential organ donors, Revista Gaúcha de Enfermagem, 2018, 39, 1-9.
• de Paula Cavalcante, L, Ramos, I.C, Araújo, M.Â.M, dos Santos Alves, M.D, Braga, V.A.B, Nursing care to patients in brain death and potential organ donors. Açta Paulista de Enfermagem, 2014, 27 (6), 567.
• The Hospice and Palliative Nurses Association (HPNA)a, The role of palliative care in donation for transplantation. Journal of Hospice & Pallative Nursing, 2019, 21(6), 16-18.
• The Hospice and Palliative Nurses Association (HPNA)b, Role of palliative care nursing in organ and tissue donation Journal of Hospice & Pallative Nursing, 2009, 11(2), 127–28.
• Myatra, S.N, Salins, N, Iyer, S, Macaden, S.C, Divatia, J.V, Muckaden, M, Kulkarni, P, Simha, S, Mani, RK, End-of-life care policy: an ıntegrated care plan for the dying: a joint position statement of the Indian Society of Critical Care Medicine (ISCCM) and the Indian Association of Palliative Care (IAPC). Indian Journal of Critical Care Medicine, 2014, 18(9), 615-35.
• Sque, M, Long, T, Payne, S, Organ donation: key factors ınfluencing families' decision-making. Transplantation Proceedings, 2005, 37(2), 543-6.
• Xie, J.F, Wang, C.Y, He, G.P, Ming, Y, Wan, Q.Q, Liu, J, Gong, L.N, Liu, LF. Attitude and impact factors toward organ transplantation and donation among transplantation nurses in China. Transplantation Proceedings, 49 (6), 1226-31.
• Keçecioğlu Bilal, N, Organ nakli koordinatörlüğü, Türkiye Klinikleri Genel Cerrahi- Özel Konular Dergisi, 2013, 6 (1), 173-7.
• Organ ve Doku Nakli Hizmetleri Yönetmeliği, Dördüncü bölüm-Organ ve doku nakli koordinatörlüğü ve UKS görevlileri. 24066, 01/06/2000.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Alanı Sertifikalı Eğitim Standartları, Organ ve Doku Nakli Koordinatörlüğü. SASES-30, 17/11/2015. https://dosyamerkez.saglik.gov.tr/Eklenti/30720,saglik-alani-sertifikali-egitim-standartlaripdf.pdf?0. (accessed 22.01.2021).
• Harmancı, AK, Gül, Y, Özbek, I, Gülkaya E, Caner A. Nurses' locations as organ transplantation coordinators in the turkey national coordination system, Transplantation Proceedings, 2011, 43 (3), 769-72.
• Sikora, A, Czerwiński, J, Danek, T, Lisik, W. Activity of hospital transplant coordinators in Malopolskie province (Poland). Transplantation Proceedings, 2014, 46(8), 2476.
• Brown, CV, Foulkrod, KH, Dworaczyk, S, Barriers to obtaining family consent for potential organ donors, Journal of Trauma and Acute Care Surgery, 2010, 68 (2), 447-51.
• Güzeldağ, S, Koca, U, Ergör, OA, Akan, M, Erişkin beyin ölümü olgularının retrospektif analizi, Türkiye Klinikleri Tıp Bilimleri Dergisi, 2013, 34 (1), 47-52.
• Atik, B, Kılınç, G, Atsal, AÖ, Çöken, F, Yarar, V, Our brain death and organ donation experience: Over 12 years, Transplantation Proceedings, 2019, 51(7), 2183-2185.
• Salim, A, Brown, C, Inaba, K, Mascarenhas, A, Hadjizacharia, P, Rhee, P, Belzberg, H, Demetriades, D, Improving consent rates for organ donation: the effect of an inhouse coordinator program. Journal of Trauma and Acute Care Surgery, 2007, 62(6), 1411-4.
• Ebadat, A, Brown, CV, Ali, S, Guitierrez, T, Elliot, E, Dworaczyk, S, Kadric C, Coopwood, B, Improving organ donation rates by modifying the family approach process, Journal of Trauma and Acute Care Surgery, 2014, 76(6), 1473-5.
• Czerwiński, J, Danek, T, Trujnara, M, Parulski, A, Danielewicz, R, System of donor hospital transplant coordinators maintained and financed by national transplant organization improves donation rates, but it is effective only in one half of hospitals. Transplantation Proceedings, 2014, 46 (8), 2501-4.
• Miller, J, Currie, S, O’Carrole, R.E, What if i'm not dead?- Myth-busting and organ donation. British Journal of Health Psychology, 2019, 24(1), 141-48.
• Kıraklı, C, Uçar, Z.Z, Anıl, A.B, Özbek, İ, Yoğun bakımda beyin ölümü kesin tanı süresinin kısalmasının organ bağış oranlarına etkisi. Yoğun Bakım Dergisi, 2011, 1, 8-11.
• Umana, E, Grant, O, Curran, E, May, P, Mohamed, A, O’Donnell, J, Attitudes and knowledge of healthcare professionals regarding organ donation, Irish Medical Journal, 2018, 111(10), 838.
• Damar, H.T, Ordin, Y.S, Top, F.Ü, Factors affecting attitudes toward organ donation in health care professionals, Transplantation Proceedings, 2019, 51(7), 2167-70.
• Uzuntarla, Y, Knowledge and attitudes of health personnel about organ donation: a tertiary hospital example, Turkey. Transplantation Proceedings, 2018, 50(10), 2953-60.
• Siddiqui, O.T, Nizami, S, Raza, E, Ali, MU, Bikak, M, Siddiqui, S, Khan, SH, Mustafa, MA, Khan, S, Fatmi, Z, Deceased-donor organ transplantation: knowledge and attitudes among health care professionals managing critically ill patients in Karachi, Experimental and Clinical Transplantation, 2012,10(6), 544-50.
• Hu D, Huang H, Knowledge, attitudes, and willingness toward organ donation among health professionals in China. Transplantation, 2015, 99(7), 1379-85.
• Lin, L.M, Lin, C.C, Lam, H.D, Chen, C.L, Increasing the participation of intensive care unit nurses to promote deceased donor organ donation, Transplantation Proceedings, 2010, 42(3), 716-18.