The Relationship of The Effect of COVID-19 on Mental Health with Cyberchondria and Vaccine Hesitation: A Health-Themed University Sample

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 1, 63 - 71, 26.03.2025

Sercan Mansuroğlu , Seda Tek Sevindik

https://doi.org/10.34087/cbusbed.1544676

Öz

Aim; Health students are individuals who have chosen a health-related profession and will be at the forefront of health services after graduation. In addition, since students studying in health-related departments have more knowledge about health compared to the general population, this may cause them to be more mentally affected by the coronavirus pandemic. With this study, intended to determine the impact of the Covid-19 pandemic on the mental health of health students and the correlation between cyberchondria and vaccine instability.
Method; This descriptive and correlational study consisted of 421 students studying at a thematic health university in Türkiye. The data were collected online using the Personal Information Form, Evaluation of Mental and Psychosomatic Effects of the Covid-19 Pandemic Scale, Cyberchondria Severity Scale Short Form, and the Vaccine Hesitancy Scale in Pandemics.
Results; Significant differences were found between the participants' gender, educational unit, internet usage time, health-related search platform, vaccination status and vaccine dose received variables and scale averages. There was a moderate positive correlation between the impact of the Covid-19 pandemic on mental health and cyberchondria, and a negative and weak correlation between vaccine hesitancy. The rate of explaining the impact of the Covid-19 pandemic on participants' mental health on the severity of cyberchondria was R2=0.389 and the rate of explaining vaccine hesitancy was R2=0.010.
Conclusion; It was concluded that the impact of the Covid-19 pandemic on mental health was associated with and predictive of health students' cyberchondria and vaccine hesitancy levels.

Anahtar Kelimeler

Covid-19, Pandemic, Mental Health, Cyberchondria, Vaccine Hesitation

Etik Beyan

Written permissions were obtained from the ethics committee of the Kütahya Health Sciences University (number 2022/06-24 on 25/05/2022).

Destekleyen Kurum

This research received no funding.

Teşekkür

We would like to thank the health students who participated in the study.

COVID-19'UN RUH SAĞLIĞI ÜZERİNDEKİ ETKİSİNİN SİBERKONDRİ VE AŞI TEREDDÜTÜ İLE İLİŞKİSİ: SAĞLIK TEMALI BİR ÜNİVERSİTE ÖRNEĞİ

Öz

Giriş ve Amaç: Sağlık öğrencileri, sağlıkla ilgili bir meslek seçmiş ve mezun olduktan sonra sağlık hizmetlerinde ön planda olacak bireylerdir. Ayrıca sağlıkla ilgili bölümlerde okuyan öğrencilerin sağlıkla ilgili bilgileri genel nüfusa göre daha fazla olduğu için bu durum onların koronavirüs pandemisinden ruhsal anlamda daha fazla etkilenmelerine yol açabilir. Bu çalışma ile Covid-19 pandemisinin sağlık öğrencilerinin ruh sağlığı üzerindeki etkisi ile siberkondri ve aşı tereddütü arasındaki ilişkiselliğin tespiti amaçlandı.
Gereç ve Yöntemler: Tanımlayıcı ve ilişkisel tipte yapılan mevcut çalışma, Türkiye'de tematik bir sağlık üniversitesinde öğrenim gören 421 öğrenciden oluşmaktadır. Çalışmanın verileri, Kişisel Bilgi Formu, Covid-19 Pandemisinin Ruhsal ve Psikosomatik Etkilerini Değerlendirme Ölçeği, Siberkondri Ciddiyet Ölçeği Kısa Formu ve Pandemilerde Aşı Tereddütü Ölçeği kullanılarak çevrimiçi olarak toplanmıştır.
Bulgular: Katılımcıların cinsiyet, eğitim birimi, internet kullanım süresi, sağlıkla ilgili arama yapılan platform, aşılanma durumu ve aşı dozu değişkenleri ile ölçek ortalamaları arasında anlamlı farklar bulunmuştur. Covid-19 pandemisinin ruh sağlığı üzerindeki etkisi ile siberkondri arasında orta düzeyde pozitif korelasyon, aşı tereddütü arasında ise negatif ve zayıf korelasyon tespit edilmiştir. Covid-19 pandemisinin katılımcıların ruh sağlığı üzerindeki etkisinin siberkondri ciddiyetini açıklama oranı R2=0.389 ve aşı tereddütünü ise açıklama oranı R2=0.010 olarak hesaplanmıştır.
Sonuç: Covid-19 pandemisinin ruhsal sağlık üzerinde yarattığı etkinin sağlık öğrencilerinin siberkondri ve aşı tereddütü düzeyleri ile ilişkili ve yordayıcı olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Covid-19, Pandemi, Ruh Sağlığı, Siberkondri, Aşı Tereddütü

Kaynakça

• 1. Yazıcı H, Altun F, Tosun C, Özdemir M. Covid-19 salgınının ilk aylarında gözlenen psikolojik problemler ve ruh sağlığı uzmanlarının bu problemlere çevrimiçi (online) yollarla müdahale etmeye ilişkin deneyimleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2021;25(4):1460-1484. doi:10.53487/ataunisosbil.900363
• 2. Çamcı G. COVID-19 ve ruh sağlığı. Jaren. 2021;7(1):41-48. doi:10.55646/jaren.2021.00922
• 3. Tuğut F, Tuğut N, Yeşildağ Çelik B. Sağlık alanında okuyan öğrencilerin Covid-19 pandemi sürecinde durumluk süreklilik kaygı, algılanan stres ve depresyon düzeylerinin belirlenmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 2021;6(2):136-144. doi:10.51754/cusbed.889349
• 4. Şarlak D, Aslantaş Y. Covid-19 korkusu ve sağlık anksiyetesinin duygusal yeme davranışı üzerine etkisi. Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi. 2023;6(7):849-875. doi:10.26677/TR1010.2023.1253
• 5. Doğanyiğit PB, Keçeligil HT. Covid-19 pandemi sürecinde bireylerin sağlık kaygılarının siberkondri üzerindeki etkisi. Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 2022;9(3):355-362. doi:10.34087/cbusbed.1021471
• 6. Abdelsattar M, Derar E, Salem ASM, Al-Mujaim F. Cyberchondria severity, health anxiety, and health locus of control: the mediation role of Covid-19 anxiety. J Psychiatr. 2021;22(2):1-11. Available from: https://www.aseanjournalofpsychiatry.org/articles/cyberchondria-severity-health-anxiety-and-healthlocus-of-control-the-mediation-role-of-covid19anxiety-69094.html
• 7. Özyıldız KH, Alkan A. Akademisyenlerin sağlık anksiyeteleri ile siberkondri düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesine yönelik bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi. 2022;13(33):309-324. doi:10.21076/vizyoner.903964
• 8. Taşkın Ö. Çalışma hayatında Covid-19 korkusu ve kaygısı. Selçuk Sağlık Dergisi. 2022;3(3):284-299. doi:10.54409/hod.1156649
• 9. Yıldız Z, Gencer E, Gezegen NF. Covid 19 pandemi sürecinde geliştirilen aşılara karşı bireylerin tutumlarının değerlendirilmesi üzerine uygulamalı bir çalışma. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi. 2021;12(3):877-889. doi:10.36362/gumus.908755
• 10. Tekin Z, Keser İK. Sağlık çalışanları arasında Covid-19 aşılama tereddüdünün ölçümlenmesi. Hastane Öncesi Dergisi. 2023;8(1):61-86. doi:10.54409/hod.1275787
• 11. Jungmann SM, Witthöft M. Health anxiety, cyberchondria, and coping in the current COVID-19 pandemic: which factors are related to coronavirus anxiety? J Anxiety Disord. 2020;73:102239. doi:10.1016/j.janxdis.2020.102239
• 12. Zeybek Z, Bozkurt Y, Aşkın R. Covid-19 pandemisi: psikolojik etkileri ve terapötik müdahaleler. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2020;19(37):304-318. Available from: https://dergipark.org.tr/tr/pub/iticusbe/issue/55168/753233
• 13. Etesamınıa S, Bağcı Derinpınar K. Aşı tereddütlerinde sosyal medyanın rolü. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi. 2021;7(2):377-390. Available from: https://dergipark.org.tr/tr/pub/usaysad/issue/64697/988583
• 14. Çakır Kardeş V. Pandemi süreci ve sonrası ruhsal ve davranışsal değerlendirme. Türkiye Diyabet ve Obezite Dergisi. 2020;4(2):160-169. doi:10.25048/tudod.754693
• 15. Anıl F. Türkiye’de sağlık öğrencisi olmak. H.Ü. Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi. 2016;3(1):193-207. Available from: https://dergipark.org.tr/tr/pub/husbfd/issue/28056
• 16. Demirhan H, Eke E. Sağlık bilgisi arama davranışı açısından dijitalleşmenin etkileri: siberkondri hastalığı üzerine bir inceleme. Int J Health Sociol. 2021;1(1):1-18. Available from: https://ijheso.com/?mod=makale_tr_ozet&makale_id=49395
• 17. Yılmaz D. Sağlık Bilimleri Fakültesi öğrencilerinin aşı reddi hakkındaki düşünceleri ve aşılara ilişkin tutumları. Ordu Üniversitesi Hemşirelik Çalışmaları Dergisi. 2022;5(3):347-354. doi:10.38108/ouhcd.1030442
• 18. Yazıcıoğlu Y, Erdoğan S. SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Detay Yayıncılık; 2004.
• 19. Kaya S, Kırlıoğlu M, Toptaş T. Covid-19 pandemisinin ruhsal ve psikosomatik etkilerini değerlendirme ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Toplum ve Sosyal Hizmet. 2021;32(2):525-541. doi:10.33417/tsh.865144
• 20. McElroy E, Shevlin M. The development and initial validation of the cyberchondria severity scale (CSS). J Anxiety Disord. 2014;28(2):259-265. doi:10.1016/j.janxdis.2013.12.007
• 21. Tuğtekin U, Barut Tuğtekin E. Siberkondri Ciddiyet Ölçeği’nin kısa formunun Türkçeye uyarlanması ve öğretmen adaylarının aşırı çevrim içi bilgi arama davranışları. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2021;9(6):1747-1762. doi:10.18506/anemon.963253
• 22. Larson HJ, Jarrett C, Schulz WS, et al. Measuring vaccine hesitancy: The development of a survey tool. Vaccine. 2015;33(34):4165-4175. doi:10.1016/j.vaccine.2015.04.037
• 23. Çapar H, Çınar F. Vaccine hesitancy scale in pandemics: Turkish validity and reliability study. Gevher Nesibe J Med Health Sci. 2022;6(12):40-45. doi:10.46648/gnj.198
• 24. Tabachnick BG, Fidell LS. Using Multivariate Statistics. 6th ed. Pearson; 2013.
• 25. Özdamar K.,Paket Programlar ile İstatistiksel Veri Analizi, Bölüm 20 Uyum, Uyuşum, İlişki ve Birliktelik Testleri, sayfa: 443-452, 8. Baskı, 2011.
• 26. Arabacı Z, Ulaş Karaahmetoğlu G. Hemşirelik öğrencilerinin COVID-19 algıları, kaçınma ve aşı tutumları: Türkiye örneği. Etkili Hemşirelik Dergisi. 2024;17(1):111-122. doi:10.46483/deuhfed.1104030
• 27. Zolotareva A, Khegay A, Voevodina E, et al. Somatic burden in Russia during the COVID-19 pandemic. PLoS One. 2023;18(3). doi:10.1371/journal.pone.0282345
• 28. Lenger M, Maget A, Dalkner N, et al. Feeling informed and safe are important factors in the psychosomatic health of frontline workers in the health sector during the COVID-19 pandemic in Austria. Int J Environ Res Public Health. 2023;20(2):1533. doi:10.3390/ijerph20021533
• 29. Giudice V, Iannaccone T, Faiella F, et al. Gender differences in the impact of COVID-19 pandemic on mental health of Italian academic workers. J Pers Med. 2022;12(4):613. doi:10.3390/jpm12040613
• 30. Yi J, Kang L, Li J, Gu J. A key factor for psychosomatic burden of frontline medical staff: Occupational pressure during the COVID-19 pandemic in China. Front Psychiatry. 2021;11:590101. doi:10.3389/fpsyt.2020.590101
• 31. Ausín B, González-Sanguino C, Castellanos MÁ, Muñoz M. Gender-related differences in the psychological impact of confinement as a consequence of COVID-19 in Spain. J Gend Stud. 2021;30(1):29-38. doi:10.1080/09589236.2020.1799768
• 32. Guerrini CJ, Schneider SC, Guzick AG, et al. Psychological distress among the U.S. general population during the COVID-19 pandemic. Front Psychiatry. 2021;12:642918. doi:10.3389/fpsyt.2021.642918
• 33. Gülnar B, Acar N. Salgın hastalıklar döneminde sosyal medyanın korku algısında meydana getirdiği değişimin incelenmesi: Covid-19. Nitel Sosyal Bilimler. 2021;3(1):140-163. doi:10.47105/nsb.904351
• 34. Chao M, Xue D, Liu T, Yang H, Hall BJ. Media use and acute psychological outcomes during COVID-19 outbreak in China. J Anxiety Disord. 2020;74:102248. doi:10.1016/j.janxdis.2020.102248
• 35. Saha K, Torous J, Caine ED, De Choudhury M. Psychosocial effects of the COVID-19 pandemic: Large-scale quasi-experimental study on social media. J Med Internet Res. 2020;22(11). doi:10.2196/22600
• 36. Lin CY, Broström A, Griffiths MD, Pakpour AH. Investigating mediated effects of fear of COVID-19 and COVID-19 misunderstanding in the association between problematic social media use, psychological distress, and insomnia. Internet Interv. 2020;21:100345. doi:10.1016/j.invent.2020.100345
• 37. Tuna DC, Marakoğlu K, Körez MK. Üniversite öğrencilerinin siberkondri ve anksiyete düzeyleri ve ilişkili faktörler: Kesitsel bir çalışma. Turk Aile Hek Derg. 2023;27(2):36-44. doi:10.54308/tahd.2023.96158
• 38. Batı AH, Mandıracıoğlu A, Govsa F, Çam O. Health anxiety and cyberchondria among Ege University health science students. Nurse Educ Today. 2018;71:169-173. doi:10.1016/j.nedt.2018.09.029
• 39. Tarhan N, Tutgun-ünal A, Ekinci Y. Yeni Kuşak Hastalığı Siberkondri: Yeni Medya Çağında Kuşakların Siberkondri Düzeyleri İle Sağlık Okuryazarlığı İlişkisi. OPUS International Journal of Society Researches, 2021;17(37), 4253-4297. doi:10.26466/opus.855959
• 40. Ertaş H, Kıraç R, Ünal S. Sağlık bilimleri fakültesi öğrencilerinin siberkondri düzeyleri ve ilişkili faktörlerin incelenmesi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi. 2020;15(23):1746-1764. doi:10.26466/opus.616396
• 41. Elciyar K, Taşçı D. Siberkondri Ciddiyet Ölçeği’nin Anadolu Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi öğrencilerine uygulanması. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi. 2017;2(4):57-70. doi:10.47105/nsb.904351
• 42. Göde A, Öztürk YE. Üniversite öğrencilerinin siberkondri düzeylerinin sağlık kaygısı üzerine etkisinin incelenmesi. Selçuk Sağlık Dergisi. 2023;4(Kongre Özel):1-17. doi:10.26466/opus.616396
• 43. Tarhan N, Tutgun-Ünal A, Ekinci Y. Yeni kuşak hastalığı siberkondri: Yeni medya çağında kuşakların siberkondri düzeyleri ile sağlık okuryazarlığı ilişkisi. OPUS Int J Soc Res. 2021;17(37):4253-4297. doi:10.26466/opus.855959
• 44. Çetin AO, Şaşmaz A, Kurtuluş D, et al. Sağlık öğrencilerinde aşı tereddüdü. Anadolu Klin. 2021;26(3):239-248. doi:10.21673/anadoluklin.831919
• 45. Dengiz KS, Hisar F. Hemşirelik öğrencilerinin COVID-19 aşısı yaptırmama nedenlerinin belirlenmesi: Nitel bir çalışma. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi. 2023;16(2):173-188. doi:10.46483/deuhfed.976519
• 46. Manning ML, Gerolamo AM, Marino MA, Hanson-Zalot ME, Pogorzelska-Maziarz M. COVID-19 vaccination readiness among nurse faculty and student nurses. Nurs Outlook. 2021;69(4):565-573. doi:10.1016/j.outlook.2021.01.019
• 47. Tuzcu Ö, Şahin H. Komplo teorileri bağlamında Covid-19 aşı kararsızlığı ve aşı karşıtlığı. Sosyoloji Dergisi. 2022;(43):95-123. Accessed from https://dergipark.org.tr/tr/pub/sosder/issue/70003/1091772
• 48. Klugar M, Riad A, Mekhemar M, et al. Side effects of mRNA-based and viral vector-based COVID-19 vaccines among German healthcare workers. Biology (Basel). 2021;10(8):752. doi:10.3390/biology10080752
• 49. Reznik A, Gritsenko V, Konstantinov V, Khamenka N, Isralowitz R. COVID-19 fear in Eastern Europe: Validation of the fear of COVID-19 scale. Int J Ment Health Addict. 2021;19(5):1903-1908. doi:10.1007/s11469-020-00283-3
• 50. Bahadır E. Çevrimiçi sağlık arama davranışı (siberkondri) üzerine bir gözden geçirme. Klinik Psikoloji Dergisi. 2021;5(1):79-85. doi:10.5455/kpd.26024438m000031
• 51. Bakioğlu F, Korkmaz O, Ercan H. Fear of COVID-19 and positivity: Mediating role of intolerance of uncertainty, depression, anxiety, and stress. Int J Ment Health Addict. 2021;19(6):2369-2382. doi:10.1007/s11469-020-00331-y
• 52. Yayak A, Top Ö, Karagöz İ. Depresyon, anksiyete ve stres düzeyleri ile aşıya yönelik tutumlar arasındaki ilişkilerin COVID-19 pandemi sürecinde incelenmesi. İmgelem. 2022;6(11):665-698. doi:10.53791/imgelem.1093898
• 53. Danenberg R, Shemesh S, Tzur Bitan D, et al. Attitudes of patients with severe mental illness towards COVID-19 vaccinations: A preliminary report from a public psychiatric hospital. J Psychiatr Res. 2021;143:16-20. doi:10.1016/j.jpsychires.2021.08.020
• 54. Dror AA, Eisenbach N, Taiber S, et al. Vaccine hesitancy: The next challenge in the fight against COVID-19. Eur J Epidemiol. 2020;35(8):775-779. doi:10.1007/s10654-020-00671-y