The Use of Analogies in the Children's Work Entitled Hayâl Dükkânı

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 128 - 153, 31.12.2022

Yasemin Baki

https://doi.org/10.47935/ceded.1139608

Öz

Children’s literature works are windows that are opened to the creative world of a child. These literary works are linguistic creations storied with creative thinking techniques, and they open new creative doors to the children within the framework of their reality. In this context, analogies are one of the effective techniques used in the development of children's creative thinking skills. Analogy is a type of reasoning method used to analyze the visible and invisible bonds of entities with each other. This research aimed to examine the use of analogies, one of the creative thinking techniques, and the contribution of these analogies to child development, in the work of Mevlâna İdris Zengin, one of the works of children’s literature, titled Hayâl Dükkânı (Dream Shop). The study used document analysis of the qualitative research methods, and the data were analyzed through descriptive analysis. As a result of the research, fantastic analogies were determined to have been used the most in this work, and symbolic analogies followed them. Although there were direct and personal analogies in the research, this ratio is lower than the rates of fantastic and symbolic analogies. It was also determined that the author designed this work as an analogy book that finds solutions to the problems of life with analogies.

Anahtar Kelimeler

Mevlâna İdris, Hayâl Dükkânı, analogy, creative thinking

Proje Numarası

yok

Hayâl Dükkânı Adlı Çocuk Yapıtında Analojilerin Kullanımı

Öz

Çocuk edebiyatı eserleri çocuğun yaratıcı dünyasına açılan pencerelerdir. Bu edebî eserler, yaratıcı düşünme teknikleriyle bezeli dilsel yaratılar olup çocuk gerçekliği çerçevesinde çocuğa yeni yaratım kapıları açmaktadır. Çocuklarda yaratıcı düşünme becerilerinin gelişiminde kullanılan etkili tekniklerden biri de analojilerdir. Analojiler, varlığın soyut yönlerini görünür kılmak için varlığın görünür düzlemde birbirleriyle olan bağlarının tespit edilerek görünenden görünmeyene doğru olan bağların çözümüne doğru götüren düşünce araçlarıdır. Bu araştırmada da çocuk edebiyatı eserlerinden Mevlâna İdris’in Hayâl Dükkânı adlı yapıtında yaratıcı düşünme tekniklerinden analojilerin kullanımı ve bu analojilerin çocuk gelişimine katkısının incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışma, nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesiyle gerçekleştirilmiş, veriler betimsel analiz yoluyla incelemiştir. Araştırma sonucunda bu yapıtta en çok fantastik analojilerin kullanıldığı bunu sembolik analojilerin takip ettiği belirlenmiştir. Yapıtta doğrudan ve kişisel analojilere de yer verilmekle birlikte bu oran fantastik ve sembolik analojilerin yanında daha düşük bir orana sahiptir. Yapıtta kullanılan analojilerden hareketle yazarın hayal gücünün gelişimine odaklandığı ve bu yolla yaratıcı düşünme becerisinin gelişimine katkı sağladığı söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Mevlâna İdris, Hayâl Dükkânı, analoji, yaratıcı düşünme, analogy, creative thinking

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• Açıkgöz, K. Ü. (2007). Aktif öğrenme. Biliş Yayıncılık.
• Akyüz, T. (2007). Fen eğitiminde analoji tekniği kullanımının öğrencilerin farklı taksonomik düzeylerdeki başarıları üzerine etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi.
• Anderson, T. & Milbrandt, M. K. (2002). Art for life. Authentic instruction in art. McGraw-Hill.
• Arıcı, F. (2018). İlkokul üçüncü sınıf fen bilimleri dersinde analoji kullanımının öğrencilerin kavramsal anlam oluşturma becerisine etkisinin farklı açılardan incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi.
• Atav, E., Erdem, E., Gücüm B., & Yılmaz A. (2004). Enzimler konusunun anlamlı öğrenilmesinde analojiler oluşturmanın etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 21-29.
• Aydın, B. (2020). Yaratıcı düşünmenin yaratıcı yazmaya etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi.
• Babayiğit, B., Hamzaj, Y. A., & Çardak, Ç. S. (2018). Yaratıcı düşünmeyi destekleyici bir bağlantıcı öğrenme etkinliği: Analoji duvarı. İlköğretim Online, 17(4), 2049-2074. Doi: 10.17051.
• Balkır, S. (2020). William Blake-Hayal gücü ve sonsuz beden. Journal of Arts, 3(1), 1-10. Doi: 10.31566.
• Bryce, T., & MacMillan, K. (2005). Encouraging conceptual change: The use of bridging analogies in the teaching of action–reaction forces and the at rest condition in physics. International Journal of Science Education, 27(6), 737-763. Doi: 10.1080/09500690500038132.
• Bıyıklı, N. E., & Gülen, L. A. (2018). Hayal gücü ve yaratıcılık kavramlarının tasarım sürecine etkisi. İdil Dergisi, 7(50), 1273-1277.
• Candar, H. (2009). Fen eğitiminde yaratıcı düşünme öğretim tekniklerinin öğrencilerin akademik başarı, tutum ve motivasyonlarına etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi.
• Ceran Aydın, S. (2010). Yaratıcı düşünme teknikleri ile geliştirilen fen etkinliklerinin öğrenci başarısı ve tutumuna etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi.
• Çelik, E. A. (2015). 7. sınıf sosyal bilgiler dersinde yaratıcı düşünme etkinliklerinin kullanımı (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Adnan Menderes Üniversitesi.
• Dagher, Z. R. (1995). Analysis of analogies used by science teachers. Journal of Research in Science Teaching, 32, 259-270.
• Davis, G. A., & Rimm, S. B. (2004). Education of the gifted and talented. Pearson Education.
• Demir, A. (2019). Çocuk edebiyatı ve yaratıcı düşünme. İdil Sanat ve Dil Dergisi, 8(60), 1011-1024.
• Demirci Güler, M. P. (2007). Fen öğretiminde kullanılan analojiler, analoji kullanımının öğrenci başarısı tutumu ve bilginin kalıcılığına etkisinin araştırılması (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi.
• Doğan, N. (2015). Yaratıcı düşünme ve yaratıcılık. (Ö. Demirel Ed.), Eğitimde yeni yönelimler içinde (s. 167-198). Pegem A Yayıncılık.
• Ercan, S. (2010). Fen öğretiminde yaratıcı düşünme tekniklerinden sinektik kullanımına yönelik bir eylem araştırması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi.
• Ergün, A., & Temizkan, M. (2022). Ortaokul Türkçe ders kitaplarının sinektik tekniği açısından incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 10(1), 157-176. Doi: 10.16916/aded.1021520.
• Ertirel, T (2019). Ortaöğretim 9. ve 10. sınıf kimya ders kitaplarında kullanılan analojilerin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi.
• Gentner, D. (2002). Analogy in scientific discovery: The case of Johannes Kepler. L. Magnani ve N. J. Nersessian (Ed.), Model-based reasoning: Science, technology, values içinde (s. 21-39). Mahwah, NJ: Erlbaum.
• Glynn, S., Russell, A., & Noah, D. (2005). Teaching science concepts to children: the role of analogies. [Online]: http://www.coe.uga.edu/edpsvch/facultv/glvnn/twa.htm. Erişim tarihi: 21.03.2022.
• Gordon, W. J. J. (1961). Synectics: The development of creative capacity. Harper and Brothers.
• Gülcan, B. K. (2021). Fen lisesi biyoloji ders kitaplarındaki metaforların, analojilerin ve teleolojilerin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Güler, M. (2015). Sınıf ve branş öğretmenlerinin yaratıcı drama yöntemini kullanmaya yönelik öz yeterlik algı düzeyleri ve görüşleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Amasya Üniversitesi.
• Güler, P., & Yağbasan, R. (2008). Fen ve teknoloji ders kitaplarında kullanılan analojilerin ve analojilere ilişkin sorunların betimlenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(6), 105-122.
• Harman, G., & Çökelez, A. (2017). Analojilerin fen eğitimindeki yeri ve önemi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 11(1), 340-363. Doi: 10.17522.
• Hunter, D. (2004). Teaching and using analogy in law. Journal of the Association of Legal Writing Directors, 2, 151-168.
• Kaplan, A. Ö., & Ercan, S. (2011). Yaratıcı düşünme tekniklerinden sinektik uygulamasına örnek bir araştırma: Çocuğun gözünde yaratıcılık. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(2), 765-793.
• Kaptan, F., & Arslan, B. (2002). Fen öğretiminde soru-cevap tekniği ile analoji tekniğinin karşılaştırılması. V. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, 16-18 Eylül, Ankara. 183-189.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Yayın Dağıtım.
• Kayhan. E. (2009). Sekizinci sınıf fen bilgisi dersi maddedeki değişim ve enerji ünitesinde analoji yöntemine dayalı öğretimin öğrencilerin akademik başarılarına ve kalıcılığa etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi.
• Kıran, Z., & Kıran, A. (2006). Dilbilime giriş. Seçkin Yayınları.
• Kırışoğlu, O. (1991). Sanatta eğitim: Görmek, anlamak, yaratmak. Eğitim Yayınları.
• Kobak, R. (2013). Ortaöğretim kimya ders kitaplarında yer alan analojilerin analog-hedef haritalama yapılarının incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Balıkesir Üniversitesi.
• Kuyubaşıoğlu, B. (2009). İlköğretim sosyal bilgiler dersinde yaratıcı düşünme becerilerinin kazandırılması ile ilgili öğretmen ve öğrenci görüşleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Mersin Üniversitesi.
• Kutlu, Ö. ve diğ. (2009). Öğrenci başarısının belirlenmesi: Performansa ve portfolyoya dayalı durum belirleme. Pegem Akademi Yayınları.
• Küçükturan, G., Öztürk, Ş., & Cihangir, S. (2000). Okulöncesi dönem 6 yaş grubu çocuklarına depremin oluşumu, deprem-fay ve yer ilişkisinin analoji tekniği ile öğretimi. IV. Fen Bilimleri Eğitimi Kongresi Bildirileri, Ankara.
• MEB. (2019). İlköğretim Türkçe dersi öğretim programı ve kılavuzu (1-8. Sınıflar). MEB Yayınları.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber. (Çev. Ed.: S. Turan), Nobel Yayıncılık.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. SAGE Publications.
• Özcan, E. (2019). Fen bilimleri öğretmen ve öğretmen adaylarının fen kavramlarına yönelik analoji kullanımları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kafkas Üniversitesi.
• O’leary, Z. (2004). The essential guide to doing research. SAGE Publications.
• Özden, Y. (2014). Öğrenme ve öğretme. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Özen, G. İ. (2012). İlköğretim ikinci kademe fen ve teknoloji ders kitaplarındaki analojilerin yeterliliklerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi.
• Özgürbüz, İ. (2013). Coğrafya ders kitaplarındaki analoji ve metaforların analizi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (Çev. Ed.: M. Bütün, S. B. Demir). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Rıza, E. T. (2000). Çocuklarda ve yetişkinlerde yaratıcılık nasıl uyarılır? Yaşadıkça Eğitim Dergisi, 68, 5-12.
• Sak, U. (2020). Yaratıcılık gelişimi ve eğitimi. Vizitek Yayınları.
• San, İ. (2004). Sanat ve eğitim: Yaratıcılık, temel sanat kuramları, sanat eleştirisi yaklaşımları. Ütopya Yayınevi.
• San, İ. (2020). Sanat ve eğitim. Ütopya Yayınevi.
• Saygılı, S. (2008). Analoji ile öğretim yönteminin 9. sınıf öğrencilerinin matematik başarılarına ve yaratıcı düşünmelerine etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Seligmann, E. R. (2007). Reaching students through synectics: a creative solution (Doctoral of dissertation). University Of Northern Colorado.
• Sever, S. (2010). Çocuk ve edebiyat. TUDEM Yayınları.
• Sönmez, V., & Alacapınar, F. G. (2013). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri. Anı Yayıncılık.
• Şahin, H. (2016). Okul öncesi fen eğitiminde analoji yöntemi ve analojinin okul öncesi eğitim programlarında yer alma düzeyi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(6), 48-61.
• Şahin, F., Mertoğlu, H., & Çömek, A., (2001). Öğrencilerin oluşturdukları analojilerin öğrenmeye etkisi. Yeni Bin Yılın Başında Türkiye’de Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumu, İstanbul.
• Şendur, G., Toprak, M., & Pekmez, E. İ. (2008). Buharlaşma ve kaynama konularındaki kavram yanılgılarının önlenmesinde analoji yönteminin etkisi. Ege Eğitim Dergisi, 2(9), 37-58.
• Şenpolat, Y., & Seven S. (2006). Fen bilgisi öğretiminde analoji kullanımının öğrenci başarısına ve derse yönelik tutumlarına etkisinin araştırılması. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(31), 94-101.
• Şirin, M. R. (2015). Kim çocuk edebiyatı yazarıdır? “Hangi dil? Pedagojik mi, estetik mi. Türk Dili Dergisi, 109(767-768), 149-164.
• Tarım, S. S. (2017). Asitler ve bazlar konusunda öğrencilerde var olan alternatif kavramların giderilmesinde kullanılan analoji ve kavramsal değişim metinlerinin kavramsal değişimi sağlamada etkililiğinin karşılaştırılması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi.
• Türk Dil Kurumu. (2011). Büyük Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ufuk, P. Ş. (2015). Dil Bilimsel açıdan benzetme ve Sait Faik Abasıyanık’ın hikâyelerindeki görünümleri. Türk Dili, 109(767-768).
• Uysal, M. (2013). Analojilerin kimyasal denge kavramlarının anlaşılması üzerine etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi.
• Ünveren, D. (2020). Türkçe öğretiminde hayal gücü ve yaratıcılık eğitimi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15(21), 378-404. Doi: 10.26466.
• Üstündağ, T. (2014). Yaratıcılığa yolculuk. Pegem Akademi Yayınları.
• Watkins, R., West Meiers, M., & Visser, Y. (2012). A guide to assessing needs: Essential tools for collecting information, making decisions, and achieving development results. The World Bank.
• WEF (World Economic Forum). (2015). New Vision for Education: Fostering Social and Emotional Learning through Technology. [Online]: https://www.weforum.org/reports/ new-vision-foreducation-fostering-social-and-emotional-learning-through-technology. Erişim Tarihi: 17. 01.2022.
• Yel, S., Taşdemir, A., & Yıldırım, K. (2011). Sosyal bilgiler öğretim strateji yöntem ve teknikleri (Ed. B. Tay ve A. Öcal). Sosyal Bilgiler Öğretimi içinde (s.42-97). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Yeşilyurt, E. (2020). Yaratıcılık ve yaratıcı düşünme: Tüm boyut ve paydaşlarıyla kapsayıcı bir derleme çalışması. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15(25), 3874-3915. Doi: 10.26466.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yurdakal, İ. H. (2018). Yaratıcı okuma çalışmalarının 4. sınıfta okuma ve yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmeye etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi.
• Zengin, M. İ. (2018). Hayal dükkânı. Vak Vak Yayınları.
• Zorluoğlu, S. L., & Sözbilir, M. (2016). İyonik ve kovalent bağlar konusunda uygulanan analoji tekniğinin öğrenci başarısına etkisi. Journal of Bayburt Education Faculty, 11(3), 84-99.