Okul Öncesi Sınıf Kitaplıklarında Bulunan Hikaye Kitaplarının Dilin Bileşenleri Açısından İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 255 - 278, 23.12.2024

Şenay Pedük , Asiye Masanoğlu , Bahar Dağ , Sultan Örenoğlu

https://doi.org/10.47935/ceded.1520632

Öz

Bu çalışma, 3-6 yaş okul öncesi eğitim kurumlarındaki sınıf kitaplıklarında bulunan hikâye kitaplarının dilin bileşenlerine ve betimsel özelliklerine göre incelenmesini amaçlamaktadır. Çalışmada, nitel araştırma deseninde doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. İncelenen dokümanlar 2023-2024 eğitim öğretim yılı içerisinde İstanbul, Çanakkale ve Edirne illerinde MEB’e bağlı 6 bağımsız anaokulunun kitap merkezlerinde yer alan 32 hikâye kitabından oluşmaktadır. Veri toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından oluşturulan yarı yapılandırılmış form kullanılmıştır. Form aracılığı ile elde edilen verilerin çözümlenmesinde içerik analizi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda incelenen çocuk kitaplarının tamamında (Dilin semantik ve sentaks bileşen özelliklerinden) kurallı cümlelerin bulunduğu, devrik cümlelere daha az rastlanıldığı, olumlu cümlelerin olumsuz cümlelerden daha fazla bulunduğu ve çocuk kitaplarının çoğunda soru ve ünlem cümlelerinin yer aldığı; (Pragmatik açıdan) sosyal açıdan destekleyici ifadelere yer verildiği ve (Semantik) sözcük dağarcığını geliştirici ifadelerin yer aldığı söylenebilir. Çocuk hikâyelerinde (Morfolojik açıdan) zengin bir biçimde sıfat, bağlaç ve fiil kullanımı görülmüştür. Araştırma kapsamında çeşitli önerilere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Okul öncesi, hikaye kitapları, dilin bileşenleri

Examination Of Story Books İn Preschool Classroom Libraries İn Terms Of Language Components

Öz

This study aims to examine the story books in preschool classroom libraries according to the components and descriptive features of the language. In the study, document analysis method was used in the qualitative research design. The study group consists of 32 story books in the book centers of 6 independent kindergartens affiliated with the Ministry of Education in the provinces of Istanbul, Çanakkale and Edirne in the 2023-2024 academic year. A checklist created by the researchers was used as a data collection tool. As a result of the research, it was found that in all the children's books examined (from the semantic and syntax component features of the language), there are straight sentences, inverted sentences are less common, positive sentences are more common than negative sentences, and most of the children's books contain question and exclamation sentences; It can be said that (pragmatically) socially supportive expressions are included and (Semantically) vocabulary enhancing expressions are included. A rich use of adjectives, conjunctions and verbs has been observed in children's stories (in terms of morphology). Various suggestions were included within the scope of the research.
Keywords: Preschool, story books, components of language.

Anahtar Kelimeler

Preschool, story books, components of language

Kaynakça

• Acar, Ü., Nalgan, S., & Ünsal, E. M. (2020). Pragmatik gelişim. E.M. Ünsal ve N.S. Saban Dülger (Ed.), Çocuğun Dil Serüveni içinde. Nobel Yayıncılık.
• Adak-Özdemir, A., Hıdır, F., & Özdemir Beceren, B. (2019). Examining the use of picture books in preschool education institutions. Journal of Language and Linguistic Studies, 15(2), 535-559. https://doi.org/10.17263/jlls.586235
• Akoğlu, G. (2021). B. Otta, F. Turan & G. Akoğlu (Çev. Ed.), Okul öncesi dönem çocuklarda dil gelişimi, Erken çocukluk eğitiminde dil gelişimi içinde (169-196). Nobel Yayıncılık.
• Akyıldız, T. (2019). Erken çocukluk dönemindeki çocuklarda öykü anlatımına göre dil gelişimlerinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hasan Kalyoncu Üniversitesi.
• Alışkan, E. E., & Güneyli, A. (2016). Okul öncesi öğretmenlerinin Türkçe dil etkinliklerine ilişkin görüşleri: Lefkoşa örneği. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 4(3), 348- 371. Erişim Adresi: http://www.anadiliegitimi.com/download/article-file/226758
• Bal, H. (2021). Nitel araştırma yöntem ve teknikleri. Sentez Yayıncılık.
• Bildiren, A. (2017). Developmental characteristics of gifted children aged 0–6 years: parental observations.Early Child Development and Care. 997-1011. https://doi.org/10.1080/03004430.2017.1389919
• Cengiz,Ş., & Duran,E. (2017). Analysis of values on preschool period children story and tale books. Education and Science. 42(191), 205-233. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2017.6945.
• Corbin, J., & Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. Sage.
• Çeçen, M. A., & Aydemir, F. (2011). Okul öncesi hikâye kitaplarının okunabilirlik açısından incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 185-194.
• Çelik, M., & Kök, M. (2007). Okul öncesi eğitim kurumlarında eğitim ortamı ve donanımının önemi. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi. (15), 158-170.
• Çiçek, A. (2002). 0-6 yaş grubu çocuklarda dil gelişimi. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi. 4(1).
• Darga, H., Öztürk, F. Z., & Öztürk, T. (2021). Çizgi filmlerin çocukların dil ve sosyal gelişim alanlarına etkisine yönelik ebeveyn görüşlerinin incelenmesi. International Primary Education Research Journal, 5(1), 59-77. Http://dx.doi.org/10.38089/iperj.2021.46
• Dağabakan Öztürk, F., & Dağabakan, D. (2007). Dil ve çocukta dil gelişim kuramları. Milli Eğitim. 36(174), 155-161.
• Delikan S. (2023). Otizm spektrum bozukluğu olan ve normal gelişim gösteren çocuklarda, pragmatik dil becerilerinin ve dil gelişimlerinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kapadokya Üniversitesi.
• Demircan, C. (2006). Tübitak çocuk kitaplığı dizisindeki kitapların dış yapısal ve iç yapısal olarak incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 12-27.
• Dickinson D. K., McCabe A., Anastasopoulos L., Peisner-Feinberg E. S., & Poe M. D., The comprehensive language approach to early literacy: the interrelationships among vocabulary, phonological sensitivity, and print knowledge among preschool-aged children. Journal of Educational Psychology. 95(3), 465–481. https://doi.org/10.1037/0022-0663.95.3.465.
• Dükar, B. N. (2021). Semantik gelişim. E.F. Ünsal ve N. Saban-Dülger (Ed.), Çocuğun dil serüveni 0-6 yaşta iletişim ve dil becerileri (2. Baskı) içinde (289-331). Nobel Yayıncılık.
• Erdoğan, F. (1999). Türkiye’de 1996-1998 yıllarında yayımlanmış telif çocuk kitaplarının içerik analizi [Yayımlanmamış doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Erdoğan, T., Altınkaynak, Ş. Ö., & Erdoğan, Ö. (2013). Okul öncesi öğretmenlerinin okuma yazmaya hazırlığa yönelik yaptıkları çalışmaların incelenmesi. İlköğretim Online, 12(4) 1188-1199. Erişim adresi: http://dergipark.gov.tr/ilkonline/issue/8583/106617
• Erdoğan Şahenk, G. (2024) 0-6 Yaş döneminde hikâye kitabı seçimleri nasıl olmalıdır? https://www.gozdeerdogan.com.tr/ Erişim: 10.05. 2024
• Gönen, M., Karakuş, H., Uysal, H., Kehci, A., Ulutaş, Z., & Kahve, Ö. (2016). Resimli çocuk kitaplarının içerik ve resimleme özelliklerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(4), 724-735.
• Güler, A., Halıcıoğlu, M.B., & Taşğın, S. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.
• Haden, C. A., Reese, E., & Fivush, R. (1996). Mothers' extra-textual comments during storybook reading: Stylistic differences over time and across texts. Discourse Processes, 21, 135-169.
• Hart, B., & Risley, T. R. (1995). Meaningful differences in the everyday experience of young American children. Paul H. Brookes.
• Hsieh, H. F., & Shannon, S. E. (2005). Three approaches to qualitative content analysis. Qualitative health research, 15(9), 1277-1288.
• Işıkoğlu Erdoğan, N. I., Atan, A., Asar, H., Mumcular, F., Yüce, A., Kıraç, M., & Kilimlioğlu, Ç. (2016). Ebeveyn ve öğretmenlerin birlikte hikâye okuma etkinliklerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 15(1), 125-135. https://doi.org/10.17051/io.2016.05211
• Karoğlu, H., & Esen Çoban, I. (2019). Investigation of graduate theses on the language development in pre-school education in Turkey. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1), 11-18.
• Labuschagne, A. (2003). Qualitative research: Airy fairy or fundamental? The Qualitative Report, 8(1), 100-103.
• MEB (2013). Okul öncesi eğitim programı. Milli Eğitim Bakanlığı Temel Eğitim Genel Müdürlüğü. https://tegm.meb.gov.tr/ Erişim Tarihi: 20.04.2024
• Miles, M, B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded Sourcebook. (2nd ed). Sage.
• Neuman, L. W. (2014). Social research methods: qualitative and quantitative approaches. Pearson.
• Parpucu, N. (2016). Seslerin renkli dünyası programının okul öncesi çocukların fonolojik farkındalık becerileri üzerindeki etkisi. Eğitim ve Bilim, 42(192), 233-261.
• Pergar, M. & Hadela, J. (2020). Raising awareness of the importance of reading to early childhood and preschool age children through lifelong education of parents. Croatian Journal of Education, 22, 101-113. https://doi.org/10.15516/cje.v22i0.3912
• Saban Dülger, N. S. (2020). Morfosentatik gelişim. E.M. Ünsal & N.S. Saban Dülger (Ed Çocuğun dil serüveni 0-6 yaşta iletişim ve dil becerileri (2. Baskı) içinde (343-390). Nobel Yayıncılık.
• Şimşek Z. C. (2017) Farklı kitap okuma tekniklerinin 48-66 ay grubu çocuklarının dil gelişimine olan etkileri [Yayımlanmamış doktora tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Taşdemir, M. (2005). Eğitsel bir materyal olarak çocuk hikâye ve romanlarının nitelik düzeyi. Milli Eğitim Dergisi, 33(168), 7-29
• Temel, F. Z., Bekir, H., & Yazıcı, Z. G. (2014). Erken çocuklukta dil edinimi. Vize Yayıncılık.
• Topbaş, S. (1994). "Sesbilim" ve "Sesbilgisi" terimleri üzerine. Dil Bilim Araştırmaları Dergisi. 310-322.
• Topbaş, S. (2007). Dil ve kavram gelişimi. Kök Yayıncılık.
• Topbaş, S. S. (2005b). Sesbilgisel gelişim. S.S. Topbas (Ed.), Dil ve Kavram Gelişimi içinde (61-90). Kök Yayıncılık.
• Topbaş, S., Maviş, I., & Başal, M. (1997). Acquisition of bound morphemes: Nominal case. morphology in Turkish. In K. Imer, & N. E. Uzun (Eds.), Proceedings of the VIIIth International Conference on Turkish Linguistics. 8, 22-36.
• Treiman R., Rosales N., & Kessler, B. (2016) Characteristics of print in books for preschool children, Writing Systems Research. 8(1), 120-132. https://doi.org/10.1080/17586801.2015.1074058
• Turan, F. & Gündüz, S. (2024). Yetersizliği olan bireylerin dil ve iletişim becerilerinin desteklenmesi. F.Acarlar & Ö. Diken (Ed.), İletişim ve dil gelişimi içinde (59-74). Pegem Akademi.
• Tuncer M. (2016). Okul öncesi eğitim kurumlarında kullanılan resimli hikâye kitaplarının öğretmen görüşleri doğrultusunda incelenmesi (Elazığ ili örneği) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İnönü Üniversitesi.
• Turan, S. (2020). Eğitimde araştırma yöntemleri. Nobel Yayınları.
• Veziroğlu, M., & Gönen, M. (2012). Resimli çocuk kitaplarının M. E. B. okul öncesi eğitim programındaki kazanımlara uygunluğunun incelenmesi. Eğitim ve Bilim. 37(163).
• Wach, E., & Ward, R. (2013). Learning about qualitative document analysis. IDS Practice Paper in Brief, 13, 1-11.
• Wasik, B, A., & Bond, M,A. (2001). Beyond the pages of a book: interactive book reading and language development in preschool classrooms. Journal of Educational Psychology. 93(2), 243-250.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (10. baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Young, T. A., Hadaway, N. L., & Ward, B. A. (2013). International children's trade books: Building blocks for character education. Childhood Education, 89(6), 379-386.