Pisidia Antiokheia ile Yalvaç’ın Kentsel Kimlik Bağlamında Etkileşiminin Araştırılması

Yıl 2025, Cilt: 13, 131 - 157, 24.06.2025

Hakan Alpaslan , Şefika Gülin Beyhan

https://doi.org/10.13113/CEDRUS.2025.08

Öz

Isparta ve çevresinin en büyük antik kentlerinden biri olan Pisidia Antiokheia, Yalvaç ilçesinde yer almakta ve yüzyıllar boyunca farklı uygarlıkların merkezinde bulunmuş önemli bir yerleşimdir. Bugünkü Yalvaç ilçesiyle iç içe geç¬miş durumda olan kent, Selçukluların bölgeye yerleşmesiyle birlikte terk edilmiş ve zamanla toprak tabakaları altında kalmıştır. Yalvaç ilçe merkezinde yer alan Devlethan Camisi, yeniden organize edilen Selçuklu kentinin ana merkezini oluşturmuş; kentin diğer yapıları ise bu cami etrafında, önem derecelerine göre zincirleme bir düzende yerlerini almıştır. Günümüz yer¬leşim deseninden de görülebileceği üzere, kamu yapılarının merkeze yerleştirilmesine özellikle dikkat edilmiştir. İnsan yaşamının birçok ala¬nında gözlemlenebilen etkileşim olgusu bu ça¬lış-manın temel çerçevesini oluşturmaktadır. Bu kapsamda, çevresel, toplumsal ve mekânsal bo¬yutların yanı sıra şehircilik ve kentleşme bağla¬mında da, antik Antiokheia kentinin izlerinin bugünkü Yalvaç yerleşiminde bulunup bulun¬madığı; bulunuyorsa bu izlerin nasıl ve ne ölçüde sürdürülebildiği araştırılmıştır. Çalış-mada, Antiokheia ile Yalvaç arasındaki benzer-lik ve farklılıklar önce ayrı ayrı ele alınmış, ar-dından karşılaştırmalı analiz yöntemiyle antik bir kent ile modern bir yerleşim arasındaki etkileşim ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Pisidia Antiokheia , Yalvaç , Kent , Kimlik , Kentsel Kimlik

An Investigation into the Interaction between Pisidia Antiochia and Yalvaç in Terms of Urban Identity

Öz

Pisidia Antiochia, one of the largest ancient cities in Isparta and its surroundings, is located in the district of Yalvaç and served for centuries as a major settlement at the center of various civilizations. Closely intertwined with today’s Yalvaç district, the ancient city was abandoned following the Seljuk settlement in the region and gradually became buried under layers of soil. The Devlethan Mosque, situated in the center of Yalvaç, formed the core of the newly organized Seljuk city; other buildings were positioned around the mosque in a chain-like arrangement based on their importance. As seen in the current urban layout, particular attention was paid to locating public buildings centrally in the urban planning. The phenomenon of interaction, observable in many areas of human life, forms the main framework of this study. Within this scope, the study investigates whether traces of ancient Antiochia can be found in today’s Yalvaç in terms of environmental, social, and spatial dimensions, as well as urbanism and urbanization, and if so, how and to what extent these traces have been preserved. The similarities and differences between Antiochia and Yalvaç were first evaluated individually and then analyzed comparatively to reveal the interaction between an ancient and a modern settlement.

Anahtar Kelimeler

Pisidia Antiochia , Yalvaç , Urban , Identity , Urban Identity

Kaynakça

• Akkan Ş. 2006, Isparta Yalvaç Kaş Mahallesi Geleneksel Konut Dokusu Koruma ve Geliştirme Önerisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisan Tezi, Gazi Üniversitesi. Ankara.
• Alpaslan H. 2019, Yalvaç Kent Kimliğinde Pisidia Antiokheia İzlerinin Aranması Üzerine Bir İnceleme. Yayımlanmamış Yüksek Lisan Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi. Isparta.
• Calder W.M. 1912, “Colonia Caesareia Antiochia”. JRS 2, 78-109.
• Coşkun Abuagla A. 2015, “Pisidia Apolloniası'ndan Via Sebaste'ye Ait Yeni Bir Mil Taşı”. TÜBA-AR 18, 175-179.
• Ertürk T. 1996, Şehir Kimliği Amasya Örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisan Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi. İstanbul.
• Gürsal G. C. 2009, Isparta İli Yalvaç İlçesi’nin Beşerî ve Ekonomik Coğrafyası. Yayımlanmamış Yüksek Lisan Tezi, Selçuk Üniversitesi. Konya.
• Güvenç B. 1993, Türk Kimliği. Ankara.
• Herring-Herrington L. 2011, “The Church of St. Paul and Religious Identities in 4th-Century Pisidian Antioch”. Ed. E. K. Gazda Building a new Rome, The Imperial Colony of Pisidian Antioch (25 BC-AD 700). Ann Arbor, MI, 109-130.
• Ilgın C.1997, İstanbul Konut Mimari Kimliğinin Konut Örüntülerine Bağlı Değişimi ve Kent Kimliği ile Etkileşimi. Yayımlanmamış Yüksek Lisan Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi. İstanbul.
• Karaman D. 1991, Dünden Bugüne Yalvaç Tarihi. Yayımlanmamış Yüksek Lisan Tezi, Kayseri Erciyes Üniversitesi. Kayseri.
• Karpuz H. 1997, “Yalvaç’ta Sivil Mimarlık Örnekleri”. I. Uluslararası Pisidia Antiokheia Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 2-4 Temmuz 1997, Yalvaç. İzmit, 212-232.
• Lynch K. 1981, A Theory of Good City Form. Cambridge.
• Levick B. 1967, Roman Colonies in Southern Asia Minor. Oxford.
• Mitchell S. 1993, Anatolia. Land, Men, and Gods in Asia Minor, Volume I: The Celts in Anatolia and the Impact of Roman Rule. Oxford.
• Mitchell S., Waelkens M., 1998, Pisidian Antioch. The Site and Its Monuments. London.
• Öncü F. 2013, Yalvaç’ın İnsan Birikimleri, Yalvaç’ın Somut Olmayan Kültürel Mirası. Ankara.
• Özcan A. 2008, Pisidia Bölgesinde Roma İmparatorluğu’nun Yapı Propagandası ve Politikası. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara.
• Özhanlı M. 2009, “Pisidia Antiokheia’da Ticari Mekanlar”. Eds. Yılmaz N., Yıldız H., & Er E. III. Ulusal Taş Sempozyumu, Geçmişten Geleceğe Ticaret Yapılarında “Taş”, Kasım 20-21, 2009. Antalya, 45-51.
• Özhanlı M. 2010, “Pisidia Antiokheia’sı 2009 Kazı Çalışmaları”. Anmed 2010-8, 81-85: Antalya.araştırmaları-I Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 5-6 Kasım 2012, Isparta, 155-175.
• Özhanlı M. 2013, “Pisidia Antiokheia Özelinde Roma Dönemi Kent Planlaması”. Eds. Hürmüzlü B, Fırat M. & Gerçek A, Pisidia Araştırmaları I: Sempozyum Bildiri Kitabı (05-06.11.2012). Isparta, 155-175.
• Özhanlı M. 2017, “Pisidia Antiokheia’sı Men Tapınağı ve Kutsal Alanı”. Aktüel Arkeoloji 60, 10-12.
• Özhanlı M. 2022, Pisidia'nın Başkenti- Paganizm ve Hıristiyanlığın Hac Merkezi Antiokheia. Capital of Pisidia- Pilgrimage Center of Paganism and Christianity. İstanbul.
• Özhanlı M. & Gökpunar S. 2024, “Antik Dönemde Pisidia Antiokheiası’nda Tarım ve Tarım Aletleri”. Höyük XIV, 199-230.
• Soygeniş S. 2009, Mimarlık Düşünmek, Düşlemek. İstanbul.
• Syme R. 1995, Anatolica: Studies in Strabo. Oxford.
• Taşlıalan M. 1997, “Pisidia Antiokheia’sının Tarihçesi”. I. Uluslararası Pisidia Antiokheia Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 2-4 Temmuz 1997 Yalvaç. İzmit, 9-33.
• Uzunaslan A. 2013, “Epigrafik ve Arkeolojik Araştırmalar Işığında Pisidia Antiokheia: Kent Tarihine İlişkin Yeni Gözlemler”. Eds. Hürmüzlü B., Fırat M., & Gerçek A, Pisidia Araştırmaları I: Sempozyum Bildiri Kitabı (05-06.11.2012). Isparta, 312-343.
• Ünügür S. M. 1996, İstanbul’un Değişen Kent Kimliği Üzerine. İstanbul.