Mithrapata ve Aruwãtijesı (Musa Dağı?) Definesi

Yıl 2019, Cilt: 7, 239 - 265, 30.06.2019

Ferhan Büyükyörük Ahmet Çelik

https://doi.org/10.13113/CEDRUS.201910

Öz

Musa
Dağı, Cıngırık Tepesi’nde Mithrapata ve Aru­wãtijesi’ye ait toplam 68 adet
gümüş sikkeden oluşan bir define bulunduğu belirtilmiştir. Bunun yanında define­nin
ana bölümünü teşkil eden Mithra­pata sikkeleri kendi içinde 5 gruba ayrılarak
incele­nmiştir. Güneydoğu Lik­ya’da bulunan bu define önemli bilgiler sunmakla
bir­likte bağlantılı olduğu düşünülen Yukarı Olympos Yerle­şimi’nin dynastik
dönem yerleşimi olabileceğini gün­deme getirmekte ve yerleşimin kuruluşu için
hâli­hazırda önerilen MÖ IV. yüzyıl tarihinden daha erkene gidebi­leceğini
önermeye imkân kılmaktadır. Definenin tarih­len­me­sinde öncelikle Mithrapata
ve Aruwãtijesi sikkele­rinin genel tarihine ek olarak, definenin bu­lunduğu be­lirtilen
alan ve yakın civarın mimari özel­likleri ile define­nin içinde bulunduğu ifade
edilen kylix­lerin durumu gözönüne alınmıştır. Bu ölçütler ışığında Mithrapata
ve Aruwãtijesi (Musa Dağı?) Definesi MÖ 390-370/360 yıllarına tarihlenebilir.

Anahtar Kelimeler

Mithrapata, Aruwãtijesi, Musa Dağı, Cıngırık Tepesi, • Likya, Dynast

Kaynakça

• Adak 2004 M. Adak, “Lokalisierung von Olympos und Korykos in Ostlykien”. Gephyra 1 (2004) 27-52.
• Akşit 1967 O. Akşit, Likya Tarihi. İstanbul 1967.
• Atak 1994 E. Atak, Antik Grek Sikkeler Kataloğu. İstanbul 1994.
• Atak 1999 E. Atak, Antik Grek Sikkeleri: Anadolu’da Antik Şehirler Trakya ve Küçükasya Darphaneleri. İstanbul 1999.
• Bloesch 1997 H. Bloesch, Grieschische Münzen in Winterthur 2. Winterthur 1997.
• Borchhardt 1999 J. Borchhardt, Limyra: Zemuri Taşları, Likya Bölgesi’nde Limyra Antik Kenti’nin Gizemli Sularında Yapılan Arkeolojik Araştırmalar. İstanbul 1999.
• Borchhardt et. al. 2003 J. Borchhardt, G. Neumann – K. Schulz, “Tuminehi/Tymnessos”. Adalya VI (2003) 21-89.
• Bothmer – Mertens 1982 D. Von Bothmer – J. R. Mertens, The Search for Alexander: Supplement to the Catalogue, The Metropolitan Museum of Art. New York 1982.
• Bulut 2004 S. Bulut, “Erken Dönem Likya Sikkelerinde Triskeles Motifi”. Adalya VII (2004) 15-68.
• CNG Auction-102 2016 Classical Numismatic Group 102. An Internet & Mail Bid Sale 2016.
• CNG Auction-103 2016 Classical Numismatic Group 103. An Internet & Mail Bid Sale 2016.
• CNG Auction-49 1999 Classical Numismatic Group 49. Pennysylvania-London 1999.
• CNG Auction-84 2010 Classical Numismatic Group 84. An Internet & Mail Bid Sale 2010.
• CNG Auction-99 2015 Classical Numismatic Group 99. An Internet & Mail Bid Sale 2015.
• Çevik 2015 N. Çevik, Likya Kitabı. İstanbul 2015.
• Doğan 2012 Y. Doğan, Dynastik Lykia: Sikkeler Işığında İdari Örgütlenme ve Tarihi Coğrafya. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi. Antalya 2012.
• Doğan 2015 Y. Doğan, “Dynastik Lykia: Sikkeler Işığında İdari Örgütlenme ve Tarihi Coğrafya”. Eds. T. Kahya, A. Özdizbay, N. Öner-Tünen – M. Wilson, Uluslararası Genç Bilimciler Buluşması II: Anadolu Akdenizi Sempozyumu 04-07 Kasım 2015, Sempozyum Bildirileri. Antalya (2015) 201-216.
• Fellows 1855 C. Fellows, Coins of Ancient Lycia: Before the Reign of Alexander. London 1855.
• Fried 2004 L. S. Fried, The Priest and the Great King: Temple-Palace Relations in Persian Empire. Indiana 2004.
• Gorecki 1999 J. Gorecki, “Sikke Basımı ve Sikke Buluntuları”. Limyra: Zemuri Taşları, Likya Bölgesi’nde Limyra Antik Kenti’nin Gizemli Sularında Yapılan Arkeolojik Araştırmalar. İstanbul (1999) 123-136.
• Head 1887 B. V. Head, Historia Numorum: A Manual of Greek Numismatics. Oxford 1887.
• Head 1911 B. V. Head, Historia Numorum: A Manual of Greek Numismatics: New and Enlarged Edition. Oxford 1911.
• Hill 1897 G. F. Hill, Catalogue of the Greek Coins of Lycia, Pamphylia and Pisidia. London 1897.
• Imhoof-Blumer 1902 F. Imhoof-Blumer, Kleinasiatische Münzen Vol. II. Wien 1902.
• Işık 2010 F. Işık, “Anadolu Likya Uygarlığı: Likya’nın “Hellenleşmesi” Görüşüne Eleştirel Bir Yaklaşım”. Anadolu/Anatolia 36 (2010) 65-125.
• Işık 2016 F. Işık, “Likya Uygarlığı’nın Anadolu-İon Özü Üzerine-Beylikler Dönemi’nin Ksanthos’u Özelinde-”. Eds. H. İşkan – E. Dündar, Lukka’dan Likya’ya: Sarpedon ve Aziz Nikolaos’ın Ülkesi. İstanbul (2016) 436-459.
• Işın 1994 G. Işın, “The Easternmost Rock Tomb in Lycia: ‘Topal Gavur’ at Asartaş”. Lykia I (1994) 68-77.
• Işın 2011 G. Işın, “Topal Gavur’dan Apollonios’a: Bir Keşif Öyküsü”. Aktüel Arkeoloji (Mart/Nisan 2011) 88-95.
• İşkan – Işık 2005 H. İşkan – F. Işık, “Likya Ev Mimarisi Üzerine”. Eds. O. Belli –B. Kunter, 60. Yaşında Sinan Genim’e Armağan Makaleler. İstanbul (2005) 399-405.
• Keen 1998 A. G. Keen, Dynastic Lycia: A Political of History of the Lycians and Their Relations with Foreign Powers c. 545-362 BC. Leiden 1998.
• Kolb – Thomsen 2004 F. Kolb – A. Thomsen, “Forschungen zu Zentralorten und Chora auf dem Gebiet von Kyaneai (Zentrallykien): Methoden, Ergbenisse, Probleme”. Eds. F. Kolb – E. Müller-Luckner, Chora und Polis Kolloquien 54 (2004) 1-42.
• Kolb – Tietz 2001 F. Kolb – W. Tietz, “Zagaba: Münzprägung und politische Geographie in Zentrallykien”. Chiron 31 (2001) 347-416.
• Kolb 1998 F. Kolb, “Hanedanlık Yerleşiminden Otonom Kente Gelişme: Klasik Çağda Likya’da Akültürasyon”. Adalya III (1998) 37-62.
• Kolb 2008 F. Kolb, Burg-Polis-Bischofssitz. Geschichte der Siedlungskammer von Kyaneai in der Südwesttürkei. Mainz Am Rhein 2008.
• Kolb 2016 F. Kolb, “Beylikler Dönemi’nde Likya (MÖ 550-360)”. Eds. H. İşkan – E. Dündar, Lukka’dan Likya’ya: Sarpedon ve Aziz Nikolaos’ın Ülkesi. İstanbul (2016) 36-45.
• Korkut 2014 T. Korkut, “Die Götterdarstellungen auf den Münzen von Tlos”. Marburger Winckelmann-Programm (2014) 17-34.
• Kraay 1966 C. M. Kraay, Greek Coins. New York 1966.
• Mildenberg 1965 L. Mildenberg, “Mithrapata und Perikles”. Congresso Interna-zionale di Numismatica Vol. II (1965) 45-55.
• Miller 1933 M. Miller, Die Münzen Des Altertums. Berlin 1933.
• Mørkholm – Zahle 1972 O. Mørkholm – J. Zahle, “The Coinage of Kuprilli. A Numismatic and Archaeological Study”. AArch 43 (1972) 57-113.
• Mørkholm – Zahle 1976 O. Mørkholm – J. Zahle, “The Coinage of the Lycian Dynasts Kheriga, Kherei and Erbbina. A Numismatic and Archaeological Study”. AArch 47 (1976) 47-89.
• Mørkholm 1964 O. Mørkholm, “The Classification of Lycian Coins before Alexander the Great”. Jahbruch für Numismatik und Geld-geschichte Band 14 (1971) 65-76.
• Müseler 2016 W. Müseler, Lykische Münzen: in eruopäischen Privat-sammlungen. Gephyra Monografi Serisi 4. İstanbul 2016.
• Müseler – Schürr 2018 W. Müseler – D. Schürr, “Zur Chronologie in den Inschriften auf dem Agora-Pfeiler von Xanthos (TL 44), den betroffenen Dynasten und ihren Münzen”. Klio 100-2 (2018) 381-406.
• Olçay – Mørkholm 1971 N. Olçay – O. Mørkholm, “The Coin Hoard From Podalia”. Numusmatic Chronicle. Seventh Series Vol. XI (1971) 1-29.
• Özüdoğru 2002 Ş. Özüdoğru, Patara Sikke Basımları ve Patara Kazıları’ndan (1989-2001) Ele Geçen Sikkeler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi. Antalya 2008.
• Polyainos Polyainos (= Polyainos, Strategemata)
• Polyän’s Kriegslisten. Trans. W. H. Blume – C. Fuchs. Stuttgart 1855.
• Richter 1915 G. M. A. Richter, Greek, Etruscan and Roman Bronzes, The Metropolitan Museum of Art. New York 1915.
• Richter 1953 G. M. A. Richter, Handbook of the Greek Collection, The Metropolitan Museum of Art. Cambridge 1953.
• Robinson 1909 E. Robinson, “Department of Classical Art: The Accessions of 1908. III. Bronzes”. The Metropolitan Museum of Art Bulletin Vol. 4 (1909) 77-81.
• Sapienza 2017 A. Sapienza, Simboli Astratti o Immagini Parlanti? Il Significato Della Triskeles e della Tetraskeles Nei Documenti Monatali. Dottorato in Scienze Archeologiche e Stroiche Antiche, Universita’ Degli Studi Di Messina. Messina 2017.
• Schwabacher 1968 W. Schwabacher, “Lycian Coin Portraits”. Eds. C. M. Kraay – G. K. Jenkins, Essays in Greek Coinage: Presented To Stanley Robinson. Oxford (1968) 111-124.
• Sheedy 2011 A. K. Sheedy, “The Heroic Image and the Portrait Coinages of Lykian Dynasts”. Ed. N. Wright, Ancient Coins from Asia Minor and the East: Selections from the Colin Pitchfork Collection. Ancient Coins in Australian Collections 2 (2011) 23-29.
• SNG Aulock 1964 Sammlung v. Aulock. Sylloge Nummorum Graecorum Deutschland Heft 10. Lykien. Berlin 1964.
• SNG Cop. 1942-1996 Sylloge Nummorum Graecorum. The Royal Collection of Coins and Medals, Danish National Museum. Supplement Acquisitions 1942-1996. Eds. S. Schultz – J. Zahle. Copenhagen 2002.
• SNG Cop. 1955 Sylloge Nummorum Graecorum. The Royal Collection of Coins and Medals Danish National Museum. Lycia-Pamphylia Vol. 31. Copenhagen 1955.
• Şahin – Adak 2014 S. Şahin – M. Adak, Stadiasmus Patarensis. Itinera Romana Provinciae Lyciae/Likya Eyaleti Roma Yolları. İstanbul 2014.
• Şare 2011 T. Şare, Dress and Identity in the Arts of Western Anatolia: the Seventh Through Fourth Centruies BCE. Unpublished Ph.D. Thesis, Rutgers Universty. New Jersey 2011.
• Şare 2013 T. Şare, “The Sculpture of the Heroon of Perikle at Limyra: the Making of a Lycian King”. Anatolian Studies 63 (2013) 55-74.
• Takmer 2002 B. Takmer, Lykia Orografyası. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi. Antalya 2002.
• Tavernier 2007 J. Tavernier, Iranica in the Achamenid Period (ca. 550-330 B.C.) Lexicon of Old Iranian Proper Names and Loanwords. Attested in Non-Iraian Texts. Paris 2007.
• Tekin 2008 O. Tekin, Antik Nümismatik ve Anadolu (Arkaik ve Klasik Çağlar). İstanbul 2008.
• Ten Cate 1961 P. H. J. H. Ten Cate, The Luwian Populations Groups of Lycia and Cilicia Aspera During the Hellenistic Period. Leiden 1961.
• Thomsen 1992 A. Thomsen, “Die Siedlungen auf dem Avşar Tepesi – ein neuentdeckter lykischer ‘Dynasten’-Sitz nahe Kyaneai”. Ed. F. Kolb, Asia Minor Studien Band 24. Lykische Studien 3 (1992) 31-38.
• Thomsen 1998 A. Thomsen, “Arbeiten auf dem Avşar Tepesi 1993/1994”. Ed. F. Kolb, Asia Minor Studien Band 29. Lykische Studien 4 (1998) 43-54.
• Thomsen 2000a A. Thomsen, “Oberflächenuntersuchungen auf dem Avşar Tepesi”. Ed. F. Kolb, Asia Minor Studien Band 41. Lykische Studien 5 (2000) 9-18.
• Thomsen 2000b A. Thomsen, “Bericht über eine Sondage am Dynastengrab auf dem Avşar Tepesi”. Ed. F. Kolb, Asia Minor Studien Band 41. Lykische Studien 5 (2000) 19-32.
• Thomsen 2002 A. Thomsen, Die Lykische Dynastensiedlung Auf Dem Avşar Tepesi. Bonn 2002.
• Tietz 2016 W. Tietz, “Orta Likya: Kyaneai, Phellos, Kekova”. Eds. H. İşkan – E. Dündar, Lukka’dan Likya’ya: Sarpedon ve Aziz Nikolaos’ın Ülkesi. İstanbul (2016) 362-373.
• Triton XIX 2016 Triton XIX: In Conjunction with the 44th Annual New York International Numismatic Convention 5 January 1-2. New York 2016.
• Triton XVI 2013 Triton XVI: In Conjunction with the 41st Annual New York International Numismatic Convention 8-9 January. New York 2013.
• Triton XVII 2014 Triton XVII: In Conjunction with the 42nd Annual New York International Numismatic Convention 7-8 January. New York 2014.
• Triton XVIII 2015 Triton XVIII: In Conjunction with the 43rd Annual New York International Numismatic Convention 6-7 January. New York 2015.
• Uğurlu 2007 E. Uğurlu, “Olympos ve Zeniketes’in Kalesinin Lokalizasyonu”. Adalya X (2007) 1-23.
• Vismara 1989a N. Vismara, Monetazione arcaica della Lycia. I. II dinasta Wekhssere I. Milano 1989.
• Vismara 1989b N. Vismara, Monetazione arcaica della Lycia. II. La collezione Winsemann Fulghera. Milano 1989.
• Vismara 1996 N. Vismara, Monetazione arcaica della Lycia. III. Le prime emissioni del Wedri. Le serie Θa, dele città di Θibãnu ã (Simena), di Zagaba (Lagbe), di Zèmuri (Limyra), di Prl (Aperlai) e le emissioni federali di Ite e di Te. Milano 1996.
• Vismara 1999 N. Vismara, Ripostigli d’epoca pre-ellenistica (VI-IV sec. a.C.) con monete della Lycia arcaica: aspetti e problemi di distribuzione e di circolazione. Catalogo dei ritrovamenti di LYCİA(?) 1972(?) e LYCİA(?) 1973(?) (Materiali, Studi, Ricerche 6). Milano 1999.
• Vismara 2005 N. Vismara, “Problemi Pondometrici Della Monetazione Arcaica della Lycia: Una Visione D’insieme”. XIII Congreso International de Numismática Madrid-2003. Madrid (2005) 307-315.
• Vismara 2016 N. Vismara, “Likya Sikkeleri”. Eds. H. İşkan – E. Dündar, Lukka’dan Likya’ya: Sarpedon ve Aziz Nikolaos’ın Ülkesi. İstanbul (2016) 122-135.