Geç Antikçağ Tartışmaları ve Bir Revizyon Önerisi Olarak “Birinci Bin Yıl”

Yıl 2018, Cilt: 6 , 519 - 534, 29.06.2018

Turhan Kaçar

https://doi.org/10.13113/CEDRUS.201824

Öz

Batı Eskiçağ tarih yazımında MS II. yüzyılın son-larından VIII. yüzyılın sonlarına kadar olan dönem, 1970’lerden bu yana “Geç Antikçağ” olarak adlandırılmış ve bu kavram Akdeniz dünyası tarih yazımının yeni paradigmasına dönüşmüştür. Bu dönem, kurucu babası Peter Brown’un tespitiyle, sadece Batı dünyasını değil, Akdeniz’in doğu kısmını da derinden etkileyen dini ve siyasi olarak köklü değişimlere sahne olmuştur. Söz konusu değişimlerin etki alanları coğrafya kronolojik çerçeve ve taşıdığı kültürel değerler bakımından tartışma konusu yapılmakta ve dönemin daha doğrusu dönemleştirmenin sınırları kısaltılmakta veya uzatılmaktadır. Bu tartışmalara, Garth Fowden da “Birinci Bin Yıl” önerisiyle katılmaktadır. Bu makalede, özellikle İngilizce Eskiçağ tarih yazıcılığında artık özgün bir alan ve dönem haline gelen “Geç Antikçağ” kavramlaştırmasıyla ilişkilendirerek, Fowden’ın eserinde ortaya koyduğu yaklaşımın, ne kadar yeni olduğu ve nasıl bir ideolojik içerik taşıdığı meselesi tartışılmaktadır. Burada, tarih yazımında dönemleştirme meselesinin kökeni, “Geç Antikçağ” paradigmasının gelişimi, küreselleşme ve tarih yazımı arasındaki ilişki, tarih yazımında ortaya çıkan Anglo-Amerikan Hıristiyan ekümenizmin kültürel ideolojisi gibi meseleler ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Geç Antikçağ, Tarih Yazımı ve Küreselleşme, Birinci Bin Yıl

Kaynakça

• Arnason, Eisenstadt – Wittrock 2005
• J. P. Arnason – S. N. Eisenstadt – B. Wittrock, “Introduction: Late Antiquity As a Sequel and Counterpoint to the Axial Age”. Axial Civilizations and World History. Leiden (2005) 287-294.
• Augustine Augustine, Six Ages of the World | De Catechizandis Rudibus (On the Catechizing of the Uninstructed). London 2000.
• Aysevener 1992 K. Aysevener, “Tarih ve Döngüsellik”. Felsefe Dünyası 3 (1992) 81-89.
• Aysevener 2009 K. Aysevener , “Antikçağdan Günümüze Tarih Tasarımları”. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi VIII/18-19 (2009) 3-19.
• Bentley 1996 J. H. Bentley, “Cross-cultural Interaction and Periodization in World History”. The American Historical Review 101/3 (1996) 749-770.
• Bowersock, Brown – Grabar 1999
• G. Bowersock, P. Brown – O. Grabar, Late Antiquity A Guide to the Postlasscial World. Cambridge 1999.
• Breisach 2009 E. Breisach, Tarihyazımı. Çev. H. Kocaoluk. İstanbul 2009.
• Brown 1971 P. Brown, The World of Late Antiquity. London 1971.
• P. Brown, Geç Antikçağ Dünyası. Çev. T. Kaçar. İstanbul 20172.
• Brown 1974 P. Brown, “Mohammed and Charlemagne by Henri Pirenne”. Daedalus 103 (1974) 25-33.
• Burr 1915 G. L. Burr, “How the Middle Ages got their Name”. The American Historical Review 20/4 (1915) 813-814.
• Cameron 2008 A. Cameron, “A. H. M. Jones and the End of the Ancient World”. Eds. David – M. Gwynn, A.H.M. Jones and the Later Roman Empire. Leiden (2008) 231-249.
• Cameron 2014 A. Cameron, Byzantine Matters. Princeton 2014.
• Cosmo – Maas 2018 N. D. Cosmo – M. Maas, Empires and Exchanges in Eurasian Late Antiquity, Rome, China, Iran and the Steppe, ca. 250-750. Cambridge 2018.
• Daniel 1960 N. Daniel, Islam and the West The Making of an Image. Oxford 1960.
• Daryaee 2016 T. Daryaee, “The Limits of Sasanian History: Between Iranian, Islamic and Late Antique Studies”. Iranian Studies 49/2 (2016) 193-203.
• Durgun 2013 F. Durgun, “Rönesans’tan 19. Yüzyıla Avrupa Tarih Yazımında İlerleme Fikri, Dönemselleştirme ve Orta Çağ Avrupa Tarihi Algısı”. İnsan ve Toplum 3/6 (2013) 283-304.
• Fitzgerald 2015 M. L. Fitzgerald, “The Relevance of Nostra Aetate in Changed Times, Developments in the Last Decade”. Islamochristiana 41 (2015) 31-47.
• Fowden 1993 G. Fowden, Empire to Commonwealth: Consequences of Monotheism in Late Antiquity. Princeton 1993.
• Fowden 2004 G. Fowden, Quṣayr ‘Amra: Art and The Umayyad Elite in Late Antique Syria. California 2004.
• Fowden 2014 G. Fowden, Before and After Muhammad. New Jersey 2014.
• Fowden 2015 G. Fowden, Abraham or Aristotle? First Millenium Empires and Exegetical Traditions. Cambridge 2015.
• Fowden 2016 G. Fowden, “Gibbon on Islam”. English Historical Review CXXXI/549 (2016) 261-92.
• Giardina 2013 A. Giardina, “Explosion of Late Antiquity”. Ed. A. Cameron, Late Antiquity on the Eve of Islam. Ashgate (2013) 1-23.
• Gözeler 2012 E. Gözeler, “Corpus Coranicum Projesi: Kur’an’ı Geç Antik Döneme Ait Bir Metin Olarak Okumak”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 53/2 (2012) 219-253.
• Hodgson 1963 M. G. S. Hodgson, “Louis Massignon”. History of Religions 3/1(1963) 168-170.
• Inglebert 2016 H. Inglebert, “Peter Brown: Etten ve kandan bir tarih”. Ed. V. Sales, Tarihçiler. Çev. E. Bildirici. İstanbul (2016) 447-465.
• James 2008 E. James, “The Rise and Function of the Concept ‘Late Antiquity”. Journal of Late Antiquity 1/1 (2008) 20-30.
• Johnson 2012 S. F. Johnson, The Oxford Handbook of Late Antiquity. Oxford 2012.
• Jones 1964 A. H. M. Jones, The Later Roman Empire 284-602 A Social, Economic and Administrative Survey. Oxford 1964.
• Kaçar 2009 T. Kaçar, “Roma’dan Sonra Akdeniz Dünyası ve Pirenne Tezi”. Doğu Batı 50 (2009) 169-185.
• Kafesoğlu 1984 İ. Kafesoğlu, “Türk Tarihinde Çağlar Meselesi”. Türk Kültürü 254 (1984) 343-353.
• Kalın 2016 İ. Kalın, Ben, Öteki ve Ötesi, İslam-Batı İlişkileri Tarihine Giriş. İstanbul 2016.
• Karabela 2015 M. Karabela, “Review of Before and After Muhammad: The First Millennium Refocused”. Studies in Religion/Sciences Religieuses 44/2 (2015) 289-90.
• Le Goff 2016 J. Le Goff, Tarihi Dönemlere Ayırmak Şart Mı? Çev. A. Berktay. İstanbul 2016.
• Liebeschuetz 2001a J. H. W. G. Liebeschuetz, “The Uses and Abuses of the Concept of ‘Decline’ in Later Roman History”. Ed. L. Lavan, Recent Research in Late Antique Urbanism (2001) 233-238.
• Liebeschuetz 2001b J. H. W. G. Liebeschuetz, “Late Antiquity and the Concept of Decline”. Nottingham Medieval Studies 45 (2001) 1-11.
• Liebeschuetz 2004 J. H. W. G. Liebeschuetz, “The Birth of Late Antiquity”. Antiquite Tardive 12 (2004) 257-258.
• Liebeschuetz 2006 J. H. W. G. Liebeschuetz, “Late Antiquity, the Rejection of ‘Decline’ and Multiculturalism’”. Ed. W. Liebeschuetz, Decline and Changes in Late Antiquity. Religion, Barbarians and their Historiography. Ashgate 2006.
• Liebeschuetz 2008 J. H. W. G. Liebeschuetz, “A. H. M. Jones and the Later Roman Empire”. Ed. D. M. Gwynn, A.H.M. Jones and the Later Roman Empire. Leiden (2008) 250-269.
• Lucian. Lucianus, How to Write Hstory. Ed. K. Kilburn, London - Massachusetts 1959.
• Markus 2009 R. Markus, “Between Marrou and Brown: Transformations of Late Antique Christianity”. Eds. P. Rousseau – M. Papoutsakis, Transfor¬ma¬tions of Late Antiquity, Essays for Peter Brown. Ashgate (2009) 1-13.
• Marrou 1977 H. I. Marrou, Décadence Romaine ou antiquité Tardive? Paris 1977.
• Momigliano 1986 A. Momigliano, “The Disadvantages of Monotheism for a Universal State”. Classical Philology 81/4 (1986) 285-297.
• Mommsen 1942 T. E. Mommsen, “Petrarch’s Conception of the ‘Dark Ages’. Speculum 17/2 (1942) 226-242.
• Morony 2008 M. G. Morony, “Should Sasanian Iran be included in Late Antiquity”. E-Sasanika 6 (2008) 1-8. Neuwirth 2013 A. Neuwirth, “Locating the Qur’an in the Epistemic Space of Late Antiquity”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 54/2 (2013) 189-203. Nicholson 2018 O. Nicholson (ed.), The Oxford Dictionary of Late Antiquity. Oxford 2018.
• Obolensky 1971 D. Obolensky, The Byzantine Commonwealth, Eastern Europe 500-1453. New York 1971.
• Pirenne 1937 H. Pirenne, Mahomet et Charlemagne. Paris &Bruxelles 1937.
• Pirenne 1939 H. Pirenne, Mohammed and Charlemagne. Trans. B. Miall. New York 1939.
• Pirenne 1984 H. Pirenne, Hz. Muhammed ve Charlemagne. Çev. M. A. Kılıçbay. Ankara 1984.
• Pocock 2001-2015 J. G. A. Pocock, Barbarism and Religion I-VI. Cambridge 2001-2015.
• Riegl 1901 A. Riegl, Die spätrömische Kunst-industrie nach den Funden in Österreich-Ungarn. Viyana 1901.
• Riegl 1985 A. Riegl, Late Roman Art Industry. Trans. R. Winkes. Roma 1985.
• Rostovtzeff 1926 M. I. Rostovtzeff, The Social and Economic History of the Roman Empire. Oxford 1926.
• Roussou 2009 P. Roussou, A Companion to the Late Antiquity. Oxford 2009.
• Trombley 1995 F. Trombley, “Review: Empire to Commonwealth: Consequences of Mo¬no¬¬the¬ism in Late Antiquity by Garth Fowden”. The International His¬tory Review 17/1 (1995) 107-109.
• Ward-Perkins 2007 B. Ward-Perkins, “The Making of Late Antiquity”. Eds. J. Drinkwater – B. Salway, Wolf Liebeschuetz Reflected, Essays Presented by Colleagues. London (2007) 9-16.
• Elektronik Kaynaklar
• theguardian.com Kullanılan Kaynak:
• https://www.theguardian.com/world/2008/jun/19/religion
• (Erişim 21.2.2017).
• vatican.va Kullanılan Kaynak:
• http://www.vatican.va/archive/hist_councils/ii_vatican_council/documents/vatii_decl_19651028_nostra-aetate_en.html (Erişim: 23.2.2017)
• youtube.com Kullanılan Kaynak: https://www.youtube.com/watch?v=j4Wi4_oWo_U (Son erişim 22.01.2017).