The Sıraharmanlar Farm Necropolis: A New Contribution to the Grave Typology of the Aphrodisias Necropolis, Its Foundation and Unique Architecture

Yıl 2017, Cilt: 5, 301 - 323, 01.06.2017

M. Umut Doğan Ünal Akkemik Ünal Demirer

Öz

A new hypogeum grave was excavated in the area of the Aphrodisias West Necropolis and a great construction on it constitutes a very interesting archi­tectural structure. The entrance to the hypogeum gra­ve, orientated north-south was provided by stone stairs extending underground. The grave chamber, compris­ing three galleries had completely been built through excavating the soil. Archaeological finds from the grave room were dated to the Ist century A.D. and it was re­peatedly used in the IInd and IIIrd centuries A.D. The finds indicate new burials were interred in the Necro­polis in the Late Antique Period VIth-VIIthcenturies A.D . It was found that this great construction with mud walls and a stone base on the hypogeum grave was used during the IVth-Vth centuries A.D. Some pieces be­longing to two marble sarcophaguses and dated to the IIIrd century A.D. were found within the porch on the south side of the construction. The entrance to both hy­pogeum graves was under the construction of this porch and the archaeological finds from these rooms lead us suggest it was a farm building. These hypogeum graves and farm building showing an architectural in­tegrity in the Sıraharmanlar area and provide a unique example in the ancient world. This unique hypogeum grave and construction complex belongs to a special type of that time which can be described by a new term: the Grave-Farm Construction Group.

Anahtar Kelimeler

Aphrodisias West Necropolis • Hypogeum Grave • Antique Farm Building • Roman Period

Sıraharmanlar Çiftlik Mezarı: Buluntuları ve Özgün Mimarisi İle Aphrodisias Nekropolü Mezar Tipolojisine Yeni Bir Katkı

Öz

Aphrodisias Batı nekropol alanı içinde ortaya çı­karılan bir hipoje mezar ve onun üstünde yer alan büyük bir yapı son derece ilginç bir mimari bütünlük oluştur­maktadır. Kuzey-güney yönünde uzanan hipoje mezara giriş, yer altına doğru uzanan taş merdivenlerle sağlanı­yordu. Üç galeriden oluşan mezar odası tümüyle ana top­rağın oyulmasıyla oluşturulmuştur. Mezar odası içinde ele geçen arkeolojik bulgular mezarın ilk defa MS I. yüzyılda oluşturulduğu ortaya koymuştur. MS II. ve III. yüzyıllarda da kullanılan hipoje mezara Geç Antik Çağ’da da MS VI-VII. yüzyıl gömü yapıldığı anlaşıl­mak­tadır. Hipoje mezarın üstünde yer alan taş temelli ve kerpiç duvarlı büyük binanın ise MS IV. yüzyılda ve V. yüzyılın başlarında kullanıldığı anlaşılmaktadır. Bina­nın güney cephesinde yer alan sundurma içinde, MS III. yüzyıla tarihlenen iki mermer lahde ait parçalar tespit edilmiştir. Bina altında yer alan iki hipoje mezarın girişi de güney cephedeki sundurma içinde bulunmaktadır. Bi­nayı oluşturan odalarda ele geçen bulgular, yapının bir çiftlik binası olduğunu düşündürmektedir. Sırahar­manlar Mevkii’nde ortaya çıkarılan bu hipoje mezar ve onunla mimari bir bütünlük gösteren çiftlik binası antik dünyada eşine az rastlanır bir örnektir. Özel bir aileye ait bir çiftlik yapısı ve onun altında yer alan hipoje mezar yapısı ile bu yapı kompleksi literatürde yeni bir isimle anılmalıdır: Çiftlik-Mezar yapı grubu.

Anahtar Kelimeler

Aphrodisias Batı Nekropolü • Hipoje Mezar • Antik Çiftlik Binası • Roma Dönemi

Kaynakça

• Akkemik – Metin 2011 Ü. Akkemik – M. Metin, “Ankara-Nallıhan-Çayırhan Juliopolis Nekropolü’nün Tabutlarında Kullanılan Ağaçların Cins / Tür Teşhisleri”. Journal of the Faculty of Forestry 61/2 (2011) 105-114.
• Akkemik – Sarı 2015 Ü. Akkemik – D. Sarı, “An Early Bronze Age Floating Pine Chronology from Kulluoba Excavation”. Ed. Ü. Akkemik, Eurodendro. (2015) 112-113.
• Akkemik – Yaman 2012 Ü. Akkemik – B.Yaman, Wood Anatomy of Eastern Mediterranean Species. Germany 2012.
• Alıcu et al. 1994 D. Alicu, S. Cocış, C. Ilieş –A. Soroceanu, Small Finds from Ulpia Traiana Sarmizegetusa. Vol. IV. Cluj-Napoca 1994.
• Andrásı 2008 J. Andrásı, “The Collection”. Eds. D. Kidd – B. Age, The Berthier-Delagarde Collection of Crimean Jewellery in the British Museum and Related Material. Oxford (2008) 11-31.
• Atakan 2002 N. Atakan, “Anadolu’da Tıp Aletleri ve Araç Gereçleri”. Geçmişten Günümüze Tıp Sergisi. İstanbul (2002) 1-17.
• Atila – Gürler 2009 C. Atila – B. Gürler, “Bergama Müzesi Cam Eserleri”. 26. Araştırma Sonuçları Toplantısı I. Ankara (2009) 23-36.
• Bailey 1980 D. M. Bailey, A Catalogue of the Lamps in the British Museum-2, Roman Lamps Made in İtaly. Oxford 1980.
• Bârcă 2014 V.Bârcă, “Rectangular Mirrors in the Sarmatian Environment, Notes on their Origin and the Dating of the Graves Containing Them”. Eds. S. Cociş, A. Ursuțiu, Archäologische Beiträge; Gedenkschrift zun hundertsten Geburtstag von Kurt Horedt. Cluj- Napoca (2014) 49-63.
• Barın 1995 G. Barın, Aydın ve Milet Müzesi’ndeki Üzeri Kabartmalı Hellenistik-Roma Dönemi Kandiller. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi. İzmir 1995.
• Bass – Doornınck 1982 G. F. Bass – F. H. van Doorninck, Yassıada, A Seventh-Century Byzantine Shipwreck. Texas 1982.
• Besuijen – Rodanvm 2006 G. Besuijen – A. Rodanvm, Study of the Roman Settlement at Aardenburg and its Metal Finds. London 2006.
• Blinkenberg 1931 C. Blinkenberg, Lyndos, Fouilles de L’Acrapole I, Les Petits Objects. Berlin 1931.
• Bozkurt – Erdin 2000 Y. Bozkurt – N. Erdin, Odun Anatomisi. İstanbul 2000.
• Bozkurt 1992 Y. Bozkurt, Odun Anatomisi. İstanbul 1992.
• Bryer 1986 A. Bryer, “Byzantine Agricultural Implements: The Evidence of Medieval Illustrations of Hesiods’s “Works and Days”. BSA 81 (1986) 45-80.
• Carroll 1972 D. L. Carroll, “Wire Drawing in Antiquity”. AJA 76/3 (1972) 321-323.
• Chaniotis 2006 A. Chaniotis, “Twelve Buildings in Search of a Location: Known and Unknown Buildings in the Inscriptions”. Eds. C. Ratte – R. Smith, Aphrodisias IV. Portsmouth-Rhode Island (2006) 61-77.
• Civelek 2006 A. Civelek, “Stratonikeia-Akdağ Nekropolisi’nden Bir Mezar”. Anadolu/Anatolia 30 (2006) 47-64.
• Clark 1928 C. R. Clark, “Egyptian Granular Jewelry”. MET Bulletin 23 (1928) 249-253.
• Çakmaklı 2007 Ö. D. Çakmaklı, Uşak Arkeoloji Müzesinde Korunan Roma Dönemine Ait Cam Eserler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi. Ankara 2007.
• Çokay-Kepçe 2005 S. Çokay Kepçe, “Tekirdağ Arkeoloji Müzesi’nden Bir Grup Pişmiş Toprak Kandil”. Anadolu Araştırmaları XVIII/1 Ankara (2005) 125-176.
• De Staebler 2012 P. D. De Staebler, “Roman Pottery”. Eds. C. Ratté – P. D. De Staebler, AphrodısıasV:The Aphrodısıas Regıonal Survey. Mainz Am Rhein (2012) 59-86.
• Deonna 1938 W. Deonna, Le Mobilier Delién, Exploration Archaeologique de Délos. Paris 1938.
• Dirlmeier 2002 I. K. Dirlmeier, Kleinfunde aus dem Athena Itonia– Heiligtum bei Philia (Thessalien). Mainz 2002.
• DOC II 1968 DOC II, Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Collection and in the Whittemore Collection. Vol. II: Phocas to Theodosius III, 602-717 (A. R. Bellinger-P. Grierson). Washington (1968) 167-168.
• Dusenbery 1998 E. B. Dusenbery, Samothrace, The Necropoleis, Princeton 1998.
• Eliçin 2000 G. Eliçin, Türkiye’de Doğal Ardıç (Juniperus L) Taksonlarının Yayılışı ile Önemli Morfolojik ve Anatomik Özellikleri Üzerine Araştırmalar. İstanbul 2000.
• Ergeç 1998 R. Ergeç, “Belkıs/Zeugma Roma Villası”. VIII. Müze Kurtarma Kazıları Sempozyumu. Ankara (1998) 407-444.
• Evren 1997 A. Evren, “Tire, Uzgur Köyü Mezarı ve Buluntuları”. Türk Arkeoloji Dergisi XXXI (1997) 89-106.
• Fahn et al. 1986 A. Fahn, E. Werker – P. Baas. Wood Anatomy and Identification of Trees and Schrubs from Israel and Adjacent Regions. The Israel Academy of Science and Humanities Publication, 1986.
• Fırat 2011 M. Fırat, Phokaia Geç Roma Dönemi Mutfak Kapları. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi. İzmir 2011.
• Fırat 2012a M. Fırat, “Isparta Müzesi Seramik Kolleksiyonu: Unguentaria” I. Uluslararası Pisidia Araştırmaları Sempozyumu 5-6 Kasım 2012. Isparta (2012) 294-311.
• Fırat 2012b M. Fırat, “Phokaia Roma Dönemi Mutfak Kapları: Güveç Formu”. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 27 (2012) 153-166.
• Gaitzsch 1984 W. Gaitzsch, “Ergologische Bemerkungen zum Hortfund im Königsfort und zu Verwandten Römischen Metalldepots”. BJ 184 (1984) 379-400.
• Gaitzsch 2005 W. Gaıtzsch, Eisenfunde aus Pergamon, Geräte, Werkzeuge und Waffen (Pergamenische Forschungen 14). Berlin 2005.
• Greguss 1955 P. Greguss, Xylotomische Bestimmung der Heute Lebenden Gymnospermen. Budapest 1955.
• Hayes 1980 J. W. Hayes, Ancient Lamp in the Royal Ontario Museum, I: Greek and Roman Clay Lamps. Toronto 1980.
• Higgins 1969 R. A. Higgins, “Early Greek Jewellery”. BSA 64 (1969) 143-153.
• Hudson 2008 N. Hudson, “Three Centuries of Late Roman Pottery”. Eds. C. Ratte – R. R. R. Smith, Aphrodisias Papers 4. Portsmouth-Rhode Island (2008) 319-361.
• IAWA Committee 2004 IAWA Committee, IAWA list of microscopic features for softwood identification. IAWA J. 25: 1-70, 2004.
• Jacquiot 1955 C. Jacquiot, Atlas d'anatomie des bois des conifères. Paris 1955. Jeppesen – Zahle 1973 K. Jeppesen – I. Zahle, “The Site of the Mausoleum at Halicarnassus Reexcavated”. AJA 77/3 (1973) 336-338.
• Kazanski 2003 M. Kazanski, Qal’at Sem’an, Vol. IV. Beyrouth 2003.
• Korkmaz – Gürman 2012 E. Korkmaz – B. Gürman, “İzmir İli, Aliağa İlçesi, Bozköy Biçerova Mevkii Kyme Antik Kenti Doğusu Sur Dışı Yapıları ve Doğu Nekropolü Kurtarma Kazısı”. 20. Müze Kurtarma Kazıları Sempozyumu. Ankara (2012) 71-96.
• Künzl 1982 E. Künzl, ”Medizinische Instrumente aus Sepulkralfunden der römischen Kaiserzeit”. BJ 182 Köln (1982) 1-132.
• Künzl 1984 E. Künzl, “Medizinische Instrumente aus Trier und Umgebung im Rheinischen Landesmuseum Trier”. Trierer Zeitschrift 47 (1984) 153-237.
• Künzl 1996 E. Künzl, “Forschungsbericht zu den Antiken Medizinischen Instrumenten”. Aufstieg und Niedergang der Römischen Welt (ANRW) II/37 (1996) 2434-2610.
• Manning 1985 W. H. Manning, Catalogue of the Romano-British Iron Tool Fittings and Weapons in the British Museum. London 1985.
• Mcgregor 2011 A. Mcgregor, Finds from a Roman Sewer System and an Adjacent. Vol. 17. York 2011.
• Merev 2003 N. Merev, Odun Anatomisi ve Odun Tanımı. Trabzon 2003.
• Milne 1970 J. S. Milne, Surgical Instruments in Greek and Roman Times. New York 1970.
• Ogden 1992 J. Ogden, Ancient Jewellery. London 1992.
• Okunak 2005 M. Okunak, Hierapolis Kuzey Nekropolü (159D Nolu Tümülüs) Anıt Mezar ve Buluntuları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi. Denizli 2005.
• Oransay 2006 B. S. A. Oransay, Arykanda Antik Kentinde 1971–2002 Kazı Sezonları Ele geçenMadeni Buluntular ve Madencilik Faaliyetleri. YayımlanmamışDoktora Tezi, Ankara Üniversitesi. Ankara 2006.
• Özdemir – Doğanbaş 2011 C. Özdemir – M. Doğanbaş, “Amasya Merkez Şamlar Mahallesi 1079 Ada 10 Parselde Yapılan Kurtarma Kazısı” 19. Müze Kurtarma Kazıları Sempozyumu. Ankara (2011) 149-157.
• Özet 2000 A. Özet, Sparkles From the Deep, Glass Vessels of the Bodrum Museum of Underwater Archeology. İstanbul 2000.
• Özkan – Erkanal 1999 T. Özkan – H. Erkanal, Tahtalı Barajı Kurtarma Kazısı Projesi (Tahtalı Dam Area Salvage Project). İzmir 1999.
• Öztürk 2003 N. Öztürk, Kyzikos Kandilleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi. Erzurum 2003.
• Pastutmaz 2011 D. Pastutmaz, “1988-1989 Yılları Arasında Knidos’ta Bulunan Bir Grup Kandil”. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 25 (2011).
• Reynolds 1982 J. Reynolds, Aphrodisias and Rome. Journal of Roman Studies monograph 1. London 1982.
• RIC IX RIC IX, The Roman Imperial Coins. Vol. IX. Valentinian I- Theodosius I. (H. Mattingly, C. H. V. Sutherland, R. A. G. Carson). London (1951) 244 no. 20d.
• Robinson 1941 D. M. Robinson, Excavations at Olynthus. Vol. X, Metal and Minor Miscellaneous Finds. London 1941.
• Schweingruber 1990 F. H. Schweıngruber, Anatomy of European Woods. Verlag Paul Haupt, Bern-Stuttgart 1990.
• Slave 1986 K. W. Slave, “Two Deposits From The Early Roman Cellar Building, Corinth”. Hesperia 55 (1986) 271-318.
• SNG Cop. Caria Sylloge Nummorum Graecorum. Denmark, The Royal Collection of Coins and Medals, Danish National Museum, Caria, Part I, Alabanda-Orthosia, Copenhagen 1947.
• SNG v Aul. Karien Sylloge Nummorum Graecorum. Deutschland. Sammlung Von Aulock, Karien, 7. Heft, Nr. 2334-2867, Berlin 1962.
• Tatlıcan et al. 1999 İ. Tatlıcan, D. K. Tezgör – F. Dereli, “Demirci-Sinop Amphora Atölyelerinin 1997 Kazısı”. XX. Kazı Sonuçları Toplantısı II. Ankara (1999) 447-456.
• Texier 2002 C. Texier, Küçük Asia Coğrafyası, Tarihi, Arkeolojisi. Cilt. III. Çev. A. Suat. Ankara 2002.
• Tonybee 1971 J. M. C. Tonybee, Death and Burial in the Roman World. Newyork 1971.
• Treister 1994 M. Ju. Treister, “Italic and Provincial-Roman Mirrors in Eastern Europe”. Ed. J. Ronke, Akten der 10. Internationalen Tagung über antike Bronzen. Freiburg 18-22 Juli 1988. Stuttgart (1994) 417-427.
• Turnbow 2012 H. N. Turnbow, “Roman Sarcophagi”. Eds. C. Ratté – P. D. De Staebler, Aphrodısıas V: The Aphrodısıas Regıonal Survey. Mainz am Rhein (2012) 309-345.
• Tülay 1991 S. A. Tülay, “Kabalar Kurtarma Kazısı 1989”. I. Müze Kurtarma Kazıları Sempozyumu. Ankara (1991) 25-40.
• Türktüzün 1991 M. Türktüzün, “Bölcek Köyü Nekropolü Kurtarma Kazısı”. I. Müze Kurtarma Kazıları Sempozyumu. Ankara (1991) 41-48.
• Uzel 2000 İ. Uzel, Anadolu’da Bulunan Antik Tıp Aletleri. Ankara 2000.
• Von Saldern 1980 A. Von Saldern, “Ancient and Byzantine Glass from Sardis”. Sardis Monograph 6. Cambridge-Massachusetts 1980.
• Waldbaum 1983 J. C. Waldbaum, Metalwork from Sardis. London 1983.
• Yağcı 1993 E. Yağcı, Başlangıcından Geç Antik Dönem Sonuna Kadar Anadolu’da Cam. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi. Ankara 1993.
• Yeşilkaya 1992 Y. Yeşilkaya, “Tarihsel ve Kültürel Yönü ile Sedir”. Eds. Eler – Ü. Sedir, Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayını 6 (1992) 19-32.
• Yılmaz 2012 A. Yılmaz, 2005-2010 Yılları Arasında Bulunan Parion Nekropol Kandilleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi. Erzurum 2012.