Opifices arti Vitri: Glass Masters in the Roman Empire

Yıl 2017, Cilt: 5, 325 - 336, 01.06.2017

Ömür Dünya Çakmaklı

Öz

In antiquity, the first glass vessels, produced in the Near East 16th century B.C., were the products of a very controlled and well-established industry. In the first epoch of Roman imperial history, during the reign of Emperor Augustus, the glass industry developed un­prec­e­dentedly; the production and volume of trade in­creased. In that period, the people and the technical spe­cialists within the Empire enjoyed free movement carry­ing their products. Under those free conditions, the glass masters began an extraordinary epoch, their respectable but limited industry changed dramatically. Yet, the ques­tion as to who were the glass masters who created these extraordinary works and what were their working con­ditions remains to be explored. Even though many writ­ten sources inform us about the social and economic val­ue of glass, very few mention the names of the masters. The archeological material does not offer us the oppor­tunity to learn about the personalities of the masters, and the documents in the modern literature including this kind of knowledge are very dispersed. This article, focus­ing upon the Roman period, aims at closing this gap and exploring the working conditions of the masters of glass.

Anahtar Kelimeler

Roman Glass • Glass • Master • Glass Workshop

Opifices arti Vitri: Roma İmparatorluğu’nda Cam Ustaları

Öz

Antik dünyada ilk cam kaplar MÖ XVI. yüzyılda Ya­kın Doğu’da üretildiğinde oldukça kontrollü ve düzenli bir endüstrinin parçasıydı. Augustus’un otoritesi altın­da­ki Roma İmparatorluk Dönemi’ne gelindiğinde ise, cam en­düstrisi üfleme tekniğinin icat edilmesiyle hiç olmadı­ğı kadar ge­lişti; büyük ölçekte bir ticaret yükselişi ve üre­tim artışı sağlandı. Bu dönem İmparatorluk sınırları için­deki insanlara ve teknik uzmanlara ürünleri ile birlikte her yere serbestçe hareket olanağı tanındı. Ustalar, bu öz­gür şartlarda cam aşısından olağanüstü bir çağı başlattı­lar; saygıdeğer fakat sınırlı endüst­rileri derin anlamda de­ğiş­ti. Öte yandan, sıra dışı eserlere imza atmış olan cam us­ta­larının kim olduk­ları ve çalışma süreçlerinin nasıl ol­du­ğu konuları cam araştırmalarının hala gölgede kalmış alan­larındandır. Çok sayıda yazılı kaynak Roma Döne­mi’n­de camın sosyal ve maddi değeri konularında bilgi verse de çok azı ustaların ismine değinir. Arke­olojik ma­ter­yaller ustaları kişisel olarak tanı­yabile­ceğimiz yeterlik­ten ol­dukça uzaktır; üstelik modern literatürde bu bilgi­leri akta­ran belgeler oldukça dağınık durumdadır. Bu çalışma Ro­ma Dönemi odaklı olarak, literatürdeki bahsi geçen ek­sikliği gidermeyi ve ismi günümüze ulaşan usta­ların ça­lışma süreçlerini sorgulamayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Roma Dönemi Camcılığı • Cam • Usta • Cam Atölyesi

Kaynakça

• Cass. Dio (= Dio Cassius, Rhomaika) Kullanılan Metin ve Çeviri: Roman History. Trans. E. Carry. London 1914-1927 (The Loeb Classical Library).
• Plin. nat. (= Plinius Caecilius Secundus, Naturalis Historia) Kullanılan Metin ve Çeviri: Natural History. Trans. H. R. Rackham. Cambridge, Massachusetts - London 1938-2004 (The Loeb Classical Library).
• Strab. (= Strabon, Geographika) Kullanılan Metin ve Çeviriler: The Geography of Strabo. Trans. H. L. Jones. London - New York 1917-1932 (The Loeb Classical Library). Strabon, Coğrafya. Çev. A. Pekman. İstanbul 2000.
• Abramić 1959 M. Abramić, “Eine römische Lampe mit Darstellung des Glasblasens”. Bonner Jahrbücher 159 (1959) 149-151.
• Baldoni 1987 D. Baldoni, “Una lucerna romana con raffi gurazione di offi cina vetraria: alcune considerazioni sulla lavorazione del vetro soffi ato nell’antichita”. Journal of Glass Studies 29 (1987) 22-29.
• Bass 1986 G. F. Bass, “A Bronz Age Shipwreck at Ulu Burun (Kaş): 1984 Campaign”. AJA 90/3 (1986) 269-296.
• Borzic 2008 I. Borzic, “Ennion Caze ez Burnuma”. Archaeologia Adriatica II (2008) 91- 101.
• Buljevic 2009 Z. Buljevic, “ Traces of Glassmakers in the Roman Province of Dalmatia”. Quaderni Friulani di Archeologia XIX (2009) 35-50.
• Calvi 1965 M. C. Calvi, “La Coppa Vitre adi Aristeas Nella Collezione Strada”. Journal of Glass Studies 7 (1965) 9-16.
• Calvi 1968 M. C. Calvi, I vetri Romani del Museo di Aquileia. Aquileia 1968. Canav-Özgümüş 2013 Ü. Canav-Özgümüş “Recent Glass Finds in İstanbul”. Eds. D. Ignatia-du – A. Antonaras, Annales du 18e Congrès de l’assocıatıon Internatı-onale Pour l’hıstoıre du Verre. Thessaloniki (2013) 353-360. Charlesworth 1966 D. Charlesworth, “Roman Square Bottles”. Journal of Glass Studies 8 (1966) 26-40.
• Cohen 1991 B. Cohen, “The Literate Potter: A Tradition of Incised Signuters on Attic Vases”. Metropolitan Museum Journal 26 (1991) 49-95.
• Çakmaklı 2017 Ö. D. Çakmaklı, “Zeus Labraundos Kutsal Alanı Su Kompleksi Kazıları Cam Buluntuları”. Seleucia VII (2017) 279-297.
• Degryse 2014 P. Degryse, “Studies in Archaeological Sciences: Glass Making in the Greco-Roman World”. Ed. P. Degryse, Results of the ARCGLASS Project. Leuven 2014.
• Erten 2012 E. Erten, “Glass in Anatolia within the Scope of Diocletian’s Edict of Maximum Prices”. Ed. O. Bingöl, Ord. Prof. Dr. Ekrem Akurgal 100 Yaşında: Anadolu/Anatolia Supplement Series. Ankara (2012) 77-88.
• Erten 2015 E. Erten, “Olba Kült Alanlarından Cam Buluntular”. SeleuciaV (2015) 11-31
• Fejfer 2008 J. Fejfer, Roman Portraits in Context. Berlin - New York 2008. Fino 2001 E. V. Fino, “Greek and Roman Art”, The Metropolitan Museum of Art Bulletin 59/1 (2001) 18-24.
• Fleming 1999 S. J. Fleming, Roman Glass: Reflections on Cultural Change. Pennsylvania 1999.
• Forbes 1957 R. J. Forbes, Studies in Ancient Technology. Leiden 1957.
• Harden 1935 D. B. Harden, “Romano-Syrian Glasses with Mould-Blown Inscriptions”. The Journal of Roman Studies 25/2 (1935) 163-186.
• Hayward 2015 J. C. Hayward, Contextualizing the Archaeometric Analysis of Roman Glass. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, University of Cincinnati. Cincinnati 2015.
• Isings 1957 C. Isings, Roman Glass from Dated Finds. Groningen-Djokarto 1957.
• Israeli 1991 Y. Israeli, “The Invention of Glass Blowing”. Eds. Martine Newby – Kennth Painter, Roman Glass: Two Centuries of Art and Invention. London (1991) 46-55.
• Lazar 2005 I. Lazar, “Some Interesting New Finds from Slovenia”. Bulletin du Groupe de Travail Europeén sur l’atisant et les Produxtions Manufacturées dans l’Antiquite. 38 (2005) 39-42.
• Lazar 2006 I. Lazar, “An Oil Lamp from Slovenia Depicting a Roman Glass Furnace”. Journal of Dalmatian Archaeology and History 99/1 (2006) 227-235.
• Lightfoot – Arslan 1992 C. S. Lightfoot – M. Arslan, Anadolu Antik Camları: Yüksel Erimtan Koleksiyonu. Ankara 1992.
• Lightfoot 2014 C. S. Lightfoot, “Ennion and the History of Ancient Glass”. Ed. C. S. Lightfoot, Ennion: Master of Roman Glass. New York (2014) 15-49.
• Özgümüş 2015 Ü. Özgümüş, “Marmaray-Sirkeci Buluntusu Ennion Camı Metropolitan Museum Kataloğu’nda”. Arkeoloji ve Sanat Dergisi 149 (2015) 155-156.
• Price 2005 J. Price, “Glass Working and Glass Workers in Cities and Towns”. Eds. A. MacMahon – J. Price, Roman Working Lives and Urban Living. Oxford (2005) 167-190.
• Prior 2015 J. D. Prior, The Impact of Glassblowing on the Early Roman Glass Industry. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Durham University. Durham 2015.
• Pulak 1988 C. Pulak, “The Bronze Age Shipwreck at Ulu Burun, Turkey: 1985 Campaign”. AJA 92 (1988) 1-37
• Pulak 1991 C. Pulak, “The Late Bronze Age Shipwreck at Ulu Burun, 1991 Field Season: Ingot Summer”. Institute of Nautical Archaeology Newsletter 18/4 (1991) 4-10.
• Roueché 1989 C. Roueché, “Aphrodisias in Late Antiquity”. JRS V (1989) 265-318.
• Shortland 2007 A. J. Shortland, “Who Were the Glassmakers? Status, Theory and Method in Mid-Second Millennium Glass Production”. Oxford Journal of Archaeology 26/3 (2007) 261-274.
• Stern 1995 E. M. Stern, Roman Mold-blown Glass: the First Through Sixth Centuries. Rome1995.
• Stern 1997 E. M. Stern “Neikais: A Woman Glassblower of the First Century AD.?”. Eds. G. Erath, G. Schwarz – M. Lehner, Komos: Festschrift T. Lorenz. Vienna (1997) 129-132.
• Stern 1999 E. M. Stern “Roman Glassblowing a Cultural Context”. AJA 103 (1999) 441-484.
• Taştemür 2016 E. Taştemür, “İç Kalıp Teknikli Cam Eserler ve Çanakkale Müzesi Örnekleri”. Colloquium Anatolicum XV (2016) 212-237.
• Taştemür 2017 E. Taştemür, “Arkeolojik Veriler Işığında Camın Tarihsel Süreci”. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi VII/13 (2017) 67-91.
• Tek 2001 A. T. Tek, “Prismatic Glass Bottles with Greek Inscriptions from Arykanda in Lykia”. Ed. J. Price, Annales du 15e Congres. New York (2001) 82-87.
• Tek 2005 A. T. Tek, “Antik Dönem’de Anadolu’da Cam Üretimi”. Ed. Anonymous, III. Uluslararası Katılımlı Seramik, Cam, Emaye, Sır ve Boya Kongresi. Eskişehir (2005) 108-123.
• Trimble 2011 J. Trimble, Women and Visual Replication in Roman Imperial Art and Culture. Cambridge 2011.
• Trowbridge 1930 M. L. Trowbridge, Philological Studies in Ancient Glass. Urbana 1930.
• Whitehouse 1997 D. Whitehouse, Roman Glass in the Corning Museum of Glass. Vol. I. New York 1997.