The Tomb Architecture of Pisye – Pladasa Koinon

Yıl 2020, Cilt: 8, 351 - 381, 30.06.2020

Ufuk Çörtük

https://doi.org/10.13113/CEDRUS.202016

Öz

The survey area covers the Yeşilyurt (Pisye) plain in the north, Sarnıçköy (Pladasa) and Akbük Bay in the south, within the borders of Muğla. The epigraphic studies carried out in this area indicate the presence of a koinon between Pisye and Pladasa, the two significant cities in the region. There are also settlements of Londeis (Çiftlikköy), Leukoideis (Çıpı), Koloneis (Yeniköy) in the territory of the koinon. During the surveys, many different types of burial structures were encountered within the territory of the koinon, where a scattered settlement model is visible. This study particularly focuses on vaulted chamber tombs, chamber tombs and rock-cut tombs in the territory. As a result of the survey, 6 vaulted chamber tombs, 6 chamber tombs and 16 rock-cut tombs were evaluated in this study. The date of the vaulted chamber tombs coincides during the Macedonian rule in the koinon of Pisye-Pladasa, which began with Asandros in 323 BC and continued until 197 BC by Philippos V in the region. The construction date of the chamber tombs in the koinon territory points out a period after 197 BC within the ruling system of Rhodes. However, the chamber tomb at the site of Asartepe in the abandoned village of Tınaz is dated to the Late Geometric period in the light of the context ceramic findings in similar tombs. The rock-cut tombs that were used in the rural settlement model in the region have to be dated between IInd century BC and IInd century AD.

Anahtar Kelimeler

Pisye, Pladasa, Vaulted Chamber Tomb, Chamber Tomb, Rock-Cut Tomb

Pisye – Pladasa Koinon’u Mezar Mimarisi

Öz

Araştırma alanı, Muğla ili sınırları içinde, kuzeyde Yeşilyurt (Pisye) ovasından, güneyde Sarnıçköy (Pladasa) ve Akbük Koyu’nu da içine alan bölgeyi kapsamaktadır. Bu alanda yapılan epigrafik araştırmalar bölgenin önemli iki kenti olan Pisye ve Pladasa arasında bir koinonun varlığını işaret etmektedir. Koinonun territoriumu içinde Londeis (Çiftlikköy), Leukoideis (Çırpı), Koloneis (Yeniköy) yerleşimleri de bulunmaktadır. Dağınık bir yerleşim modeli sergileyen koinon territoriumunda gerçekleştirilen yüzey araştırmalarında farklı tiplerde birçok mezar yapıları ile de karşılaşılmıştır. Bu çalışma ile özellikle territoriumdaki tonozlu oda mezarlar, oda mezarlar ve kaya oygu mezarlar üzerinde durulmuştur. Yapılan araştırmalar sonucunda 6 tonozlu oda mezar, 6 oda mezar ve 16 kaya oygu mezar çalışma kapsamında değerlendirilmiştir. Tonozlu oda mezarların tarihi Pisye-Pladasa koinonundaki MÖ 323 yılında Asandros ile başlayan ve MÖ 197 yılına V. Philippos’a kadar devam eden Makedon yönetimi süreciyle örtüşmektedir. Koinon territoriumundaki oda mezarların inşa tarihi ise bölgenin Rhodos’un yönetim sistemi dahilinde MÖ 197 yılı sonrası bir dönemi işaret etmektedir. Fakat eski Tınaz köyü Asartepe mevkiindeki oda mezar, benzer mezarlardaki kontekst seramik buluntular ışığında Geç Geometrik Döneme tarihlenmektedir. Bölgede izlenen kırsal yerleşim modeli içinde kullanılan kaya oygu mezarların ise MÖ II. yüzyıl-MS II. yüzyıl arasına tarihlenmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Pisye, Pladasa, Tonozlu Oda Mezar, Oda Mezar, Kaya Oygu Mezar

Kaynakça

• Andronikos 1982 M. Andronikos, “Die Nekropole von Aigai/Vergina”. Antike Welt 13/1 (1982) 18-34. Alföldi – Rosenbaum 1980 E. Alföldi – Rosenbaum, The Necropolis of Adrassus (Balabolu) in Rough Cilicia Isauria. Österreichische Akademie der Wissenschaften. Wien 1980.
• Andronikos 1982 M. Andronikos, “Die Nekropole von Aigai/Vergina”. Antike Welt 13/1 (1982) 18-34.
• Andronikos 1987 M. Andronikos, “Some reflections on the Macedonian tombs”. BSA 82 (1987) 1-16.
• Andronikos 1989 M. Andronikos, Vergina: the Royal Tombs and the Ancient City. Athens 1989.
• Antourd 2005 N. Antourd, “Les Pesons: Vestiges D’un Artisanat Textile”. Anatolia Antiqua XIII (2005) 421-434.
• Baran 2013 A. Baran, “2012 Survey On Thera in Karia”. Anatolia Antiqua XXI (2013) 261-283.
• Benndorf 1892 O. Benndorf, “Bericht über eine Reise im Orient“. AAWW 29 (1892) 59-74.
• Billows 1989 R.A., Billows, “Anatolian Dynasts: The Case of the Makedonian Eupolemos in Karia”. Classical Antiquity 8 (1989) 173-206.
• Blinkenberg 1941 Chr. Blinkenberg, Lindos. Fouilles et recherches, 1902-1914. Vol. II, Inscriptions. 2 vols. Copenhagen and Berlin 1941.
• Blümel 1991 W. Blümel, Die Inschriften der Rhodischen Peraia. Inschriften griechischer Städte aus Kleinasien 38. Bonn 1991.
• Borza 1981 E.N. Borza, “The Macedonian royal tombs at Vergina: some cautionary notes”. Archaeological News 10/4 (1981) 73–87.
• Boyd 1978 T.D. Boyd, “The arch and the vault in Greek architecture”. AJA 82/1 (1978) 83–100.
• Boysal 1968 Y. Boysal, “Turgut Kazısı 1969 Yılı Raporu”. Anadolu (Anatolia) 12 (1968) 63-78.
• Bremen 2007 R. Van Bremen, “Networks of Rhodians in Karia”. Mediterranean Historical Review 22/1 (2007) 113-132.
• Buraselis 1982 K. Buraselis, Das hellenistische Makedonien und die Ägäis: Forschungen zur Politik des Kassandros und der drei ersten Antigoniden (Antigonos Monophthalmos, Demetrios Poliorketes und Antigonos Gonatas) im Ägäischen Meer und in Westkleinasien. München 1982.
• Calder 1981 W.M.I. Calder, “Diadem and barrel-vault: a note”. AJA 85/3 (1981) 334–335.
• Chilidis 2009 K. Chilidis, “New Knowledge Versus Consensus – A Critical Note On Their Relationship Based On The Debate Concerning The Use Of Barrel-Vaults In Macedonian Tombs”. European Journal of Archaeology 11/1 (2009) 75-103.
• CIG Corpus Inscriptionum Graecarum.
• Crampa 1972 J. Crampa, Labraunda III. The Greek Inscriptions, part 2. Lund 1972.
• Çelgin 1990 A.V. Çelgin, Termessos Kenti Nekropolleri. Unpublished doctoral dissertation, İstanbul Üniversitesi. İstanbul 1990.
• Çörtük – Gümüş 2017a U. Çörtük – Ş. Gümüş, “Muğla Menteşe İlçesi Yeşilyurt (Pisye) Yerleşimi Arkeolojik Araştırmaları”. Eds. E. Keleş, Ö. Karsandık Yazıcı, B. B. Hança, Muğla Şehir Yazıları. Muğla (2017) 71-87.
• Çörtük – Gümüş 2017b U. Çörtük, Ş. Gümüş, “Muğla Menteşe İlçesi Pisye – Pladasa Koinonu Yüzey Araştırması (2016)”. AST 35/2 (2017) 531-554.
• Debord – Varinlioğlu 2001 P. Debord-E. Varinliğioğlu, Les Hautes Terres De Carie. Bordeaux 2001.
• Despoini 1980 A. Despoini, “‘Ο Τάφος της Κατερίνης”. AAA 13 (1980) 198-209.
• Erdoğan-Aytaçlar 2012 A. Erdoğan-M. N. Aytaçlar, “Milas-TKİ Kazıları”. Eds. A. Çilingiroğlu, Z. Mercangöz, G. Polat, Ege Üniversitesi Arkeoloji Kazıları. İzmir (2012) 357-366.
• Ergeç 2003 R. Ergeç, Nekropolen und Gräber in der südlichen Kommagene. Asia Minor Studien 47. Forschungsstelle Asia Minor im Seminar für Alte Geschichte der Westfälischen Wilhelms-Universität Münster. Bonn 2003.
• Faklaris 1985 P. Faklaris, “Περιτραχήλιον”. ArchDelt 40 Mel. (1985) 1-16.
• Fredricksmeyer 1981 E.A. Fredricksmeyer, “Again the So-Called Tomb of Philip II”. AJA 85/3 (1981) 330-334.
• Fraser-Bean 1954 P. M. Fraser-G. E. Bean, The Rhodian Peraea and Islands. London 1954.
• Grace 1963 V. Grace, “Notes on the Amphoras from the Koroni Peninsula”. Hesperia 32 (1963) 319-334.
• Hammond 1978 N. G. L. Hammond, “‘Philip’s tomb’ in historical context, Greek”. Roman, and Byzantine Studies 19/4 (1978) 331–350.
• Hasol 2008 D. Hasol, Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü. İstanbul 2008.
• Haspels 1971 C. H. E. Haspels, The Highlands of Phrygia. Sites and Monuments Vol. I-II. Princeton 1971.
• Henry 2009 O. Henry, Tombes de Carie: Architecture funéraire et culture Carienne VIe–IIe siécle av. J.-C. Rennes 2009.
• Henry 2014 O. Henry, “Then whose tomb is that?”. Eds. L. Karlsson, S. Carlsson, J. B. Kullberg, LABRYS Studies presented to Pontus Hellström, Boreas. Uppsala Studies in Ancient Mediterranean and Near Eastern Civilizations 35. Uppsala (2014) 71-85.
• Hornblower 1982 S. Hornblower, Mausolus. Oxford 1982.
• Huguenot 2006 C. Huguenot, “Caractéristiques architecturales des tombes de type macédonien en Grèce centrale”. Ed. Al. Mazarakis-Ainian, Proceedings of the 1st Archaeological Meeting of Thessaly and Central Greece 2003. From Prehistory to the contemporary Period, Volos 27.02 – 02.03.2003. Volos (2006) 899-913.
• Huguenot 2007 C. Huguenot, “Die Bedeutung der makedonischen Kammergräber für die Selbstdefinition der makedonischen Oberschicht”. Ed. R. Sörries, Creating Identities. Die Funktion von Grabmalen und öffentlichen Denkmalen in Gruppenbildungsprozessen, Internationale Fachtagung vom 30. Oktober bis 2. November 2003/Arbeitsgemeinschaft Friedhof und Denkmal e.V. Kassel (2007) 17-26.
• IG F. H. von Gaertringen, Inscriptiones Graecae. Vol. XII. Inscriptiones insularum maris Aegaei praeter Delum. Fasc. 1. Inscriptiones Rhodi, Chalces, Carpathi cum Saro, Casi. Berlin 1895.
• J. – L. Robert 1977 J. Robert – L. Robert, “La persistance dans la toponymie antique”. Eds. T. Fahd et al. La toponyrnie antique. Actes du colloque de Strasbourg, 12-14 juin 1975. Leiden (1977) 11-63.
• Keil 1950, s.v. Pisye J. Keil, “Pisye”. RE XX/2 (1950) 1838.
• Kızıl 2008 A. Kızıl, “An Open Air Stepped Rock Altar at Kalem Köy in Milas, Karia”. Eds. M. Novotná et al., Cult and Sanctuary through the Ages ANODOS 6 – 7. Trnava (2008) 233-239.
• Kızıl 2013 A. Kızıl, “Three Chamber Tombs from Belentepe near Keramos in Karia”. Eds. P. Brun, et al., Euploia. La lycie et la carie antiques Dynamiques des territoires, échanges et identités Actes du colloque de Bordeaux, 5, 6 et 7 novembre 2009. Bordeaux (2013) 359-384.
• Kortanoğlu 2008a R. E. Kortanoğlu, Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Dağlık Phrygia Bölgesi Kaya Mezarları. Eskişehir 2008.
• Kortanoğlu 2008b R. E. Kortanoğlu, “Phrygia’da Makedonia Kalkan Bezemeleri ile Süslenmiş bir Kaya Mezarı ve Mezar Sahibinin Kökeni Üzerine”. Eds. İ. Delemen, S. Çokay-Kepçe, A. Özdizbay, Ö. Turak, Prof. Dr. Haluk Abbasoğlu’na 65. Yaş Armağanı EUERGETES Festschrift für Prof. Dr. Haluk Abbasoğlu zum 65. Geburtstag. Antalya (2008) 735-745.
• LaBuff 2010 J. LaBuff, Karian Sympoliteiai: Causes and Implications of Political Merger at the Periphery of the Greek World. Unpublished doctoral dissertation, University of Pennsylvania. Pennsylvania 2010.
• Laumonier 1936 A. Laumonier, “Archéologie carienne”. BCH 60 (1936) 286-335.
• Lehmann 1981 P.W. Lehmann, “Once again the royal tomb at Vergina”. Archaiologika analekta ex athainon 14 (1981) 134–144.
• Liddell – Scott 1940 H.G. Liddell, R. Scott, A Greek-English Lexicon. revised and augmented throughout by. Sir Henry Stuart Jones. with the assistance of. Roderick McKenzie. Oxford 1940.
• Lund 1992 H. Lund, Lysimachus: A Study in Early Hellenistic Kingship. London 1992.
• Machatschek 1967 A. Machatschek, Die Nekropolen und Grabmäler im Gebiet von Elauissa Sebaste und Korykos im Rauhen Kilikien. Wien 1967.
• Magie 2003 D. Magie, Anadolu’da Romalılar 3: Batı Anadolu Kent Devletleri. Çev. N. Başgelen-Ö. Çapar. İstanbul 2003.
• Mangoldt 2012 H. (von) Mangoldt, Makedonische Grabarchitektur. Wasmuth 2012.
• Marek 2006 Chr. Marek, Die Inschriften von Kaunos. Vestigia 55. München 2006.
• Meritt et al. 1939 B. D. Meritt-H.T. Wade Gery-M. F. Mcgregor, The Athenian Tribute Lists, Volume I. Princeton1939.
• Meyer 1964 s.v. Pisye E. Meyer, “Pisye”. Kl. Pauly IV (1964) 871.
• Miller 1993 S.G. Miller, The Tomb of Lyson and Kallikles: a Painted Macedonian Tomb. Mainz am Rhein 1993.
• Miller 1982 S. G. Miller, “Macedonian Tombs: Their Architecture and architectural Decoration”. Eds. B. Barr-Sharrar – E. N. Borza, Macedonia and Greece in late classical and early Hellenistic times. Washington (1982) 153-171.
• Minns 1913 E. H. Minns, Scythians and Greeks. Cambiridge 1913.
• Neumann 1988 G. Neumann, “Beobachtungen an karischen Ortsnamen”. Ed. F. Imparati, Eothen, Studi di storia e di filologia anatolica dedicati a G. Pugliese Carratelli. Firenze (1988) 183-191.
• Öncü 2009 Ö. E. Öncü, “Teke Kale Nekropolü Piramidal Mezarları”. ADerg XII (2009/1), (2009) 149-167.
• Özbey 2014 A. S. Özbey, “TKİ-GELİ-YLİ Kurtarma Kazıları 2011-2012 Yılı Çalışmaları”. MÇKKS 22 (2014) 37-66.
• Özdizbay 2002 A. Özdizbay, “Perge Batı Nekropolisinden Bir Mezar Yapısı”. Anadolu Araştırmaları XVI (2002) 483-507.
• Paton 1889 W. R. Paton, “Pisye in Caria”. CR 3 (1889) 333, 334.
• Peschlow 1996 A. Peschlow-Bindokat, Der Latmos: eine unbekannte Gebirgslandschaft an der Türkischen Westküste. Mainz 1996.
• Polat 2017 R. Tamsü Polat, Stratonikeia Çalışmaları 2. Stratonikeia Akdağ Nekropolü. İstanbul 2017.
• Reger 1999 G. Reger, “Hellenistic Rhodes: Politics, Culture, and Society.” Eds.) V. Gabrielsen, P. Bilde, T. Engberg-Pedersen, L. Hannestad, J. Zahle, The Relations Between Rhodes And Caria from 246 to 167 BC. Aarhus (1999) 76-97.
• Robinson 1942 D.M. Robinson, Necrolynthia, Excavations at Olyntus XI. Oxford 1942.
• Roos 1978 P. Roos, “The Rock-Tombs of Caria”. Ed. E. Akurgal, The Proceedings of the Xth International Congress of Classical Archaeology Ankara-İzmir 23-30/IX/1973. Ankara (1978) 427-432, Pl. 131, 132.
• Roos 1985 P. Roos. Survey of rock-cut chamber-tombs in Caria. I. South-eastern Caria and the Lyco-Carian borderland. SIMA 72:1. Göteborg 1985.
• Roos 1987 P. Roos, “Anatoliska klippkammargravar.” Medusa 2 (1987) 32-40.
• Roos 2006 P. Roos, Survey of Rock-Cut Chamber-Tombs in Caria, Part 2 Central Caria. SIMA 72:2. Göteborg 2006.
• Rotroff 1997 I. S. Rotroff, Hellenistic Pottery Athenian and Imported Wheelmade Table Ware and Related Material. The Athenian Agora, Vol. 29. Princeton New Jersey 1997.
• Sağnak 2017 E. R. Sağnak, Anadolu Tiyatrolarında Tonoz. Unpublished doctoral dissertation, İstanbul Üniversitesi. İstanbul 2017.
• Scarborough 2017 Y. Er Scarborough, The Funerary Monuments of Rough Cilicia and Isauria. BAR international series 2846. Oxford 2017.
• Schmaltz 2016 B. Schmaltz, Die hellenistischen Amphorenstempel von Kaunos. AMS 79. Bonn 2016.
• Steingräber 2000 S. Steingräber, Arpi – Apulien – Makedonien: Studien zum unteritalischen Grabwesen in hellenistischer Zeit. Mainz 2000.
• Şahin 1982 M.Ç. Şahin, Die Inschriften von Stratonikeia II, 1, Inschriften griechischer Städte aus Kleinasien 22, 1. Bonn 1982.
• Şenol 2015 G. C. Şenol, Lexicon of Eponym Dies on Rhodian Amphora Stamps, Volume 2, Eponyms B-K, Études Alexandrines 35. Amphoralex 4. Alexandria 2015.
• Ştefan-Sirbu 2016 M. Ştefan-V. Sirbu, “Early-Hellenistic barrel-vaulted tombs from Kallatis.” Eds.), F. Coimbra, D. Delfino, Late Prehistory and Protohistory: Bronze Age and Iron Age, Proceedings of the XVII UISPP World Congress (1–7 September 2014, Burgos, Spain). Oxford (2016) 211-221.
• Tırpan-Söğüt 2009 A. A. Tırpan-B. Söğüt, “Lagina ve Börükçü 2007 Yılı Çalışmaları”. KST 30/4 (2009) 243-266.
• Tomlinson 1973 R.A. Tomlinson, “Vaulting techniques of the Macedonian tombs”. Ancient Macedonia II (1973) 473–479.
• Tomlinson 1987 R. A. Tomlinson, “The Architectural Context of the Macedonian Vaulted Tombs”. BSA 82 (1987) 305-312.
• Tsimbidou-Avloniti 1993 M. Tsimbidou-Avloniti, “Ο μακεδονικός τάφος στο Φοίνικα Θεσσαλονίκης”. Ancient Macedonia V3 (1993) 1645-1648.
• Ünver 2019 G. Ünver, “Karia Kentlerinde Özel Şahısların Kent İmarına Yönelik Bağışları”. Cedrus VII (2019) 511-543.
• Varinlioğlu 1991 E. Varinlioğlu, “Pera’da Rodos Yurttaşı olmak”. AST 8 (1991) 223-227.
• Varinlioğlu 1992 E. Varinlioğlu, “Pisiköy”. AST 9 (1992) 137-140.
• Varinlioğlu 1997 E. Varinlioğlu, “Pisye in Caria”. Eds. S. Evangelisti-L. Galli, XI Congresso Internazionale di Epigrafia Greca e Latina, Roma 18-24 Settembre 1997. Roma (1997) 297-307.
• Varinlioğlu et al. 1990 E. Varinlioğlu, A. Bresson, P. Brun, P. Debord, R. Descat, “Une inscription de Pladasa en Carie”. REA 92 (1990) 59-78.
• Varkıvanç 2002 B. Varkıvanç, “Spuren makedonischer Kammergraber in Westklienasien”. Eds. H. İşkan-F. Işık, Güneybatı Anadolu’da Mezar Tipleri ve Ölü Kültü, Uluslararası Kollokyum Antalya 4-8 Ekim 1999, Lykia VI. Antalya (2002) 277-290.
• Zeyrek 2007 T. H. Zeyrek, “Yukarı Söğütlü Nekropollerinden Kaya Mezarları”. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 6/2 (2007) 117-144.
• Zgusta 1984 L. Zgusta, Kleinasiatischen Ortsnamen. Heidelberg 1984.