Mountain of the Gods of the Eastern Mediterranean “Kılıç Dağ” from the Cuneiform Records to the Hellenistic Sources, from Hazi to Kasios

Yıl 2022, Cilt: 10, 1 - 21, 26.06.2022

Nurgül Yıldırım

Öz

Mountains were considered sacred by ancient societies due to their extending up into the sky, being perceived as a bridge of fertility connecting the sky and the earth and from their magnificence. This sanctity was named as the houses of the gods and goddesses or cult centers and formed the basis for positioning the mountains in a privileged place the ancient belief systems. The presence of sacralized mountains as well as the deified mountains is reflected in the Bronze Age texts in Anatolia, revealed that the mountains were seen as a reason for worship, as well as being a place of worship in ancient belief. The Kılıc/Kel Mountain (Cebel Akra) in the Yayladağ District of Hatay, which is recorded as Kasios/Casius, the sacred mountain of Zeus in ancient texts, was known as the sanctuary of the Weather Gods from the XVth century B.C. Kılıç Dag, which was known as the mountain of gods in the cuneiform records and named as Hazi/Hazzi, was especially considered as the holy mountain of the Hurrian Storm God Tešup. This mountain which is considered the throne of the Canaanite Storm God Baal in the Ugaritic tablets, was considered sacred in both the Neo-Assyrian cuneiform records and Ugaritic liturgical texts. The aim of this study is to show the acceptance of Kılıç Dag as a sacred place in the historical and mythical journeys of the Storm Gods in the historical and mythical journeys and the change in parallel with the dominant political power, within the historical framework; the primary records of the period have been determined as the main source of evidence.

Anahtar Kelimeler

Hatay, Kel Dağ, Neo Assyrian, Seleucia Pieria, Baal Saphon, Astarte Papyrus

Çivi Yazılı Kayıtlardan Hellen Kaynaklarına Hazi’den Kasios’a Eski Doğu Akdeniz’in Tanrılar Dağı “Kılıç Dağ”

Öz

Dağlar Eskiçağ toplumlarınca gökyüzüne uzanmaları, gökyüzü ile yeryüzünü birbirine bağlayan bereket köprüsü olarak algılanmaları ve görkemleriyle kutsal kabul edilmiştir. Bu kutsallık tanrı ve tanrıçaların evleri ya da kült merkezleri olarak adlandırılarak Eskiçağ inanç sisteminde dağların ayrıcalıklı bir yere konumlandırılmasında temel teşkil etmiştir. Anadolu’da Geç Tunç Çağı metinlerine yansıtılan kutsallaştırılmış dağların yanı sıra tanrılaştırılmış dağların da varlığı, dağların Eskiçağ inanç motifinde tapınım alanı olmalarına ek tapınım nedeni olarak görüldüklerini de ortaya çıkarmıştır. Antikçağ metinlerinde Zeus’un kutsal dağı Kasios/Casius olarak kaydedilen Hatay’ın Yayladağ İlçesindeki Kılıç/Kel Dağ (Cebel Akra) da neredeyse MÖ XV. yüzyıldan itibaren Hava/Fırtına Tanrılarının kutsal alanı olarak anılmaya başlanmıştır. Çivi yazılı kayıtlarda Hazi/Hazzi adıyla bir dağ tanrısı olarak anılan Kılıç Dağ, özellikle Hurrili Fırtına Tanrı Tešup’un kutsal dağı ve evi olarak değerlendirilmiştir. Ugarit tabletlerinde Kenanlı Fırtına Tanrısı Baal’in tahtı kabul edilen bu dağ, Baal Ṣapunu olarak adlandırılarak hem Yeni Asur çivi yazılı kayıtlarında, hem de Ugarit liturjik metinlerinde kutsiyetiyle yer almıştır. Kılıç Dağ’ın neredeyse Geç Tunç Çağı’ndan Roma Dönemi’ne uzanan süreçte Fırtına Tanrılarının tarihi ve mitik yolculuklarında onların kutsal mekânı kabul edilişinin ve hakim siyasi erke koşut değişiminin tarihi çerçevede aktarımının amaçlandığı bu çalışmada, ilgili döneme ait birincil kayıtlar temel kaynak olarak belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hatay, Kel Dağ, Yeni Asur, Seleukia Pieria, Baal Sapunu, Astarte Papirüsü

Kaynakça

• Akurgal, E. 2002, Anadolu Kültür Tarihi. Tübitak Yayınları-İstanbul.
• Aliquot, J. 2015, “A Laodicean on Mount Casius”. Eds. Michael Blömer, Achim Lichtenberger, Rubina Raja, Religious identities in the Levant from Alexander to Muhammed. Continuity and change, 4, Brepols Publishers-Belgium, 157-167.
• Albright, W. F. 1948, “Exploring in Sinai with the University of California African Expedition”. Bulletin of the American Schools of Oriental Research 109, 5-20.
• Albright, W. F. 1968, Yahweh and the Gods of Canaan: An Historical Analysis of Two Contrasting Faiths. Doubleday- Garden City, New York.
• Allen, S. L. 2015, The Splintered Divine: A Study of Istar, Baal, and Yahweh Divine Names and Divine Multiplicity in the Ancient Near East. Studies in Ancient Near Eastern Records 5-Berlin.
• Archi, A. 1990, “The Names of the Primeval Gods!”. Orientalia 59,114-129.
• Aro, J. 1956, “Remark on the Language of The Alalakh Texts, AfO VII, (1954-1956), 361-379.
• Astour, M. 1963, “Place-Names from the Kingdom of Alalaḫ in the North Syrian List of Thutmose III: A Study in Historical Topography” Journal of Near Eastern Studies, 22/4.
• Astour, M. 1975, “Place Names”. Eds. L. R. Fisher, Ras Shamra Parallels 3, The Texts from Ugarit and the Hebrew Bible II, 319-323.
• Ayali-Darshan, N. 2015, “The Other Version of the Story of the Storm-god’s Combat with the Sea in the Light of Egyptian, Ugaritic, and Hurro-Hittite Texts”. JANER 15, 20–51.
• Ayali-Darshan, N. 2020, The Storm-God and the Sea The Origin, Versions, and Diffusion of a Myth throughout the Ancient Near East. Mohr Siebeck-Tübingen.
• Bahar, H., Turgut, M. & Küçük, B. 2018, “Hititlerde Yerleşim Yeri-Kutsal Dağ İlişkisi Üzerine Bir Mesafe Önerisi”. SEFAD 39, 403-424.
• Çeçen, S. 1990. “Koloni Devri Anadolusu’nda Tarihi Ve Sosyal Olayların Asurlu Tüccarlar Tarafından Tarihleme Olarak Kullanılışı”, AÜDTCFD XXXV/1, 45-59.
• Çevik, N. 2007, “Dağlardaki Tanrılar ve Tanrı Dağlar”. Eds. Metin Alparslan, Meltem Doğan –Alparslan, Hasan Peker, Belkıs Dinçol ve Ali Dinçol’a Armağan. İstanbul, 175-194.
• Darga, M. 1992, Hitit Sanatı. Arkeoloji ve Sanat-İstanbul.
• Del Monte, F. G. 1992, Répertoire Géographique des Textes Cunéiformes VI/2. Wiesbaden.
• Dinçol, B., Dinçol, A., Peker, H. & Öztan, A. 2015, “ Two new inscribed Storm-god stelae from Arsuz (İskenderun): ARSUZ 1 and 2”. Anatolian Studies, 59–77.
• Diez de Oliveira, A. 2013, “Zeus Kasios or the Interpretatio Graeca of Baal Saphon in Ptolemaic Egypt”. Eds. R. Sousa, Alexandrea Ad Aegyptvmthe: Legacy of Multiculturalism in Antiquity, Porto, 222-229.
• Downey, G. 1963, Ancient Antioch, Princeton University Press-USA.
• Eakin, Jr. F. E. 1967, “The Reed Sea and Baalism”. Journal of Biblical Literature 86/ 4, 378-384.
• Eissfeldt, O. 1932, Baal Zaphon, Zeus Kasios und der Durchzug der Israeliten durchs Meer. Max Niemeyer- Saale.
• Elayi, J. 2017, Sargon II, King of Assyria. SBL Press-Atlanta.
• Fisher, L. R. 1965, “Creation at Ugarit and in the Old Testament”. VT 15, 313–324.
• Garstad, B. 2011, “Pausanius of Antioch: Introduction, Translation and Commentary”. Aram 23, 669-691.
• Gibson, J. C. 2004. Canaanite Myths and Legends. T-T Clark-London.
• Goetze, A. 1949, “Kumarbi, Mythen vom churritischen Kronos aus den hethitischen Fragmenten zusammengestellt, übersetzt und erklärt by Hans Gustav Güterbock”. Journal of the American Oriental Society 69/3, 178-183.
• Gray, J. 1953, “Canaanite Mythology and Hebrew Tradition.”. Glasgow University Oriental Society Transactions 14, 47–57.
• Green, A. R.W. 2003, The Storm-god in the Ancient Near East. Eisenbrauns-Indiana.
• Greenstein, E. L. & Marcus, D. 1976, “The Akkadian İnscription of İdrimi”, Janes 8, 64-81.
• Günbattı, C. 2016, Kültepe Tabletleri X:Anadolulu Tüccarlar Šarabunuwa ve Peruwa’nın Arşivleri. TTK-Ankara.
• Güterbock, H. G. 1952, "The Song of Ullikummi Revised Text of the Hittite Version of a Hurrian Myth", Journal of Cuneiform Studies, 5/4, 135-161.
• Güterbock, H. G. 1953, “Yazılıkaya”. MDOG 86, 65-76.
• Lipińsky, E. 1988, “The Sosio-Ekonomic Condition of the Clergy on the Kingdom of Ugarit”. Eds. Heltzer, Michael Heltzer, Edward Lipińsk. Society and Economy in the Eastern Mediterranean, C. 1500-1000 B.C. Peeters Leuven 1988, 125-150.
• Lipińsky, E. 2000, The Aramaeans: Their Ancient History, Culture, Religion, Peeters.
• Na’aman, N. 2004, “Ra’shu, Re’si-ṣuri, and the Ancient Names of Ras Ibn Hani”. Bulletin of the American Schools of Oriental Research, 334, 33-39.
• Na’aman, N. 2005, Canaan in the Second Millennium B.C.E. Eisenbrauns.
• Nashef, K. 1991, Réportoire Géographique des Textes Cunéiformes IV-Wiesbaden.
• Niehr, H. 1999, Zaphon. Dictionary of Deities and Demons in the Bible, Brill-Leiden, 927-929.
• Ökse, T. 2006, “Eski Önasya’dan Günümüze Yeni Yıl Bayramları, Bereket ve Yağmur Yağdırma Törenleri”. Bilig 36,47-68.
• Reyhan, E. 2008, “Ortaköy/Šapinuwa arşivinde geçen yeni kurban terimleri hakkında”, SMEA L, VI Congresso Internazionale di Ittıtologia Roma, 5-9 2005, 624-636. Reyhan, E. 2016, “Hitit Kültür Dünyasında Bayram Ritüelleri”. Turkish Studies 11/16, 89-114.
• Roberts, J. J. M. 1975, “ṢĀPÔN in Job 26,7”. Biblica 56/4, 554-557.
• Wyatt, N. 2002, Religious Texts from Ugarit. 2nd ed. Sheffield Academic-London.
• Wyatt, N. & Watson G. 2007, Handbook of Ugaritic Studies. Brill-Leiden.
• Yıldırım, N. 2016, "Çiviyazılı Kaynaklara Göre Patina Krallığın’dan Unqi Krallığı’na Antakya ve Amik Ovası’nın Tarihsel Süreci". Belleten 80, 701-718.
• Yiğit, T. 2005, “Hurrilere İlişkin Hititçe Çivi Yazılı Belgelerdeki İlk Kayıtlar”, Tarih Araştırmaları Dergisi. 24/38, 55-69.