Karia Stratonikeiası Teritoryumundan Bozukbağ Asklepios Heykelciği

Yıl 2022, Cilt: 10, 259 - 271, 26.06.2022

Nihal Durnagölü

Öz

Muğla ili, Yatağan ilçesi, Yeşilbağcılar mahallesi, Bozukbağ mevkisinde, 1969 yılında Prof. Dr. Yusuf Boysal başkanlığında arkeolojik kazılar yapılmış, Geç Geometrik, Geç Klasik ve Roma dönemlerine ait mezarların bulunduğu alanın çevresinde Muğla Müze Müdürlüğü başkanlığında yapılan çalışmalarda ise temel seviyesinde tam planı mevcut olmayan bir yapı kalıntısı açığa çıkartılmıştır. Bu yapı kalıntısının köşesine yakın bir konumda, taban üstü seviyede bir Asklepios heykelciği ele geçmiştir. Yılanlı asa ile birlikte tasvir edilen heykelcik, Eleusis tipine aittir. Stratonikeia heykeltıraşlık eserleri içerisinde biri gymnasion buluntusu, diğeri ise buluntu yeri belli olmayan iki adet Asklepios torsosunun varlığı bilinmesine rağmen Stratonikeia koroplastik sanatı içerisinde Asklepios figürini ele geçmemiştir. Bu nedenle Bozukbağ Asklepios Heykelciği ve konteksti, Stratonikeia ve çevresindeki Asklepios kültünün varlığını gösteren tam bir eser ve kazı buluntusu olması nedeniyle ayrı bir öneme sahiptir. Bu çalışmanın konusunu oluşturan, Roma Dönemi kopyası Asklepios heykelciği buluntu yeri ve stil özelliklerine göre MS II. yüzyılın ikinci yarısı-III. yüzyılın ilk yarısına tarihlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Karia, Stratonikeia, Bozukbağ, Asklepios, Eleusis tipi, adak heykelciği

The Bozukbağ Asklepios Statue from the Stratonikeia Territorium of Caria

Öz

In 1969, during archaeological excavations under the direction of Prof. Dr. Yusuf Boysal in Bozukbağ within the borders of Yeşilbağcılar neighborhood of the Yatağan district of Muğla province around the area where the tombs belonging to the Late Geometric, Late Classical and Roman periods were found, the remains of a building that did not have a full plan at foundation level were unearthed during the studies conducted by the directorate of the Muğla Museum. An Asclepius figurine was found at the upper level near the corner of the remains of this building. The figurine belongs to the Eleusis type and is depicted with a serpent staff. Although the existence of two Asclepius torsos, one of which is a Gymnasion find and the other of which, the findspot is unknown, among Stratonikeia sculptural works, the Asclepius figurine was not found in the Stratonikeia choroplastic art. Therefore, the Bozukbağ Asklepios sculpture and its context obtain a special importance as it is a complete artifact and an excavated find that shows the existence of the Asklepios cult at Stratonikeia and in its surroundings. According to the find location and style characteristics, the Roman period copy of the Asklepios statuette, which is the subject of this study, has been dated to between the half of the II. century A.D. and the first half of the III. century A.D.

Anahtar Kelimeler

Stratonikeia, Bozukbağ, Asklepios, Eleusis type, votive statuette, Caria

Kaynakça

• Plat. Platon Phaidon Çev. N. Kalaycı, İstanbul, Pharmakon Yayınevi, 2020.
• Aybek S. 2004, Metropolis (İonia), Hellenistik ve Roma Devri Heykeltraşlık Eserleri, Doktora Tezi, Ankara.
• Aybek S. & Tuna M. & Atıcı M. 2009, İzmir Tarih ve Sanat Müzesi Heykel Kataloğu, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Aytaçlar P. Ö. 2006, Yazıtlar ve Antik Kaynaklar Işığında Batı Anadolu’da Entelektüeller, İstanbul.
• Bayburtluoğlu C. 1991, “1990 Arykanda Kazısı”, KST XIII.II, Çanakkale, 227-234.
• Baykan D. 2009, Allianoi Tıp Aletleri, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü-Edebiyat Fakültesi Klasik Arkeoloji Ana Bilim Dalı, Yayınlanmış Doktora Tezi, İstanbul.
• Baykan D. 2018, “Roma İmparatorluk Dönemi Hekim Mezarları”, Ed. E. Özer, Anadolu’da Hellenistik ve Roma Dönemleri’nde Ölü Gömme Adetleri Uluslararası Sempozyumu (23-26 Temmuz 2018) Bildiri Kitabı, Aizanoi IV Özel Sayı Ankara, 465-485.
• Berger E. 1982, Zwei neue Skulpturenfragmente im Basler Ludwig-Museum. Zum Problem des Asklepios Giustini, in Praestant interna: Festschrift für Ulrich Hausmann (Hgs. B. Von Freytag gen. Löringhoff, D. Mannsperger, F. Prayon), Wasmuth, Tübingen, 63-71.
• Boardman J. 1985, Greek Sculpture. The Classical Period a Handbook, Thames and Hudson, New York.
• Breitenstein N. 1941, Danish National Museum, Catalogue of Terracottas Cypriote, Greek, Etrusco-Italian and Roman. Copenhagen.
• Burn L. & Higgins R. A. 2001,Catalogue of Greek Terracottas in the British Museum. Vol. III. London: British Museum Press.
• Corso A. 2014, “Retrieving the Style of Cephisodotus the Younger”, Arctos 48, 109-136.
• Çelik A. 2022, “Pednelissos’tan Geç Hellenistik Dönem Bir Mezar Steli”, Arkhaia Anatolika 5, 51-73.
• Çevik N. 2019, Isparta Arkeoloji Müzesinde Bulunan Pişmiş Toprak Figürinler, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta.
• Demirer Ü. & Yaraş A. 2016, “Yelten Asklepiosu”, Seleucia ad Calycadnum VI, 45-59.
• Dereboylu E. 2012, Aigai Pişmiş Toprak Figürinleri, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir.
• Dinç M. 2015, “Manisa Müzesi’ndeki Hellenistik-Roma Dönemi Heykelleri”, Manisa Müzesi Heykeltıraşlık Eserleri, Mersin Üniversitesi Kilikia Arkeolojisini Araştırma Merkezi (Kaam) Yayınları - 3.
• Drew-Bear T. 1993, “Afyon Müzesi’nde Bir Heykel Definesi” X. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 147-152.
• Grasso A. T. 2008, Il santuario della kourotrophos a Kyme eolica, RICERCHE I, Collana Del Dipartimento Di Archeologia e Storia Delle Art.
• Günal B. 2019, 2006-2015 Yılları Arasında Kibyra Kazılarında Ele Geçen Terrakotta Figürinler, Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisan Tezi, Burdur.
• Handler M. D. 2012, A Coroplastic Workshop in Roman Athens, University of Cincinnati, Doctorate of Philosophy, in the Department of Classicsof the College of Arts and Sciencesby.
• Hasselin Rous, I. & Çaldıran Işık, M. E. & Kongaz G. 2015, Musées Archéologiques d'Istanbul: Catalogue des Figurines en Terre Cuite Grecques et Romaines de Smyrne. İstanbul Arkeoloji Müzeleri: Yunan-Roma Dönemi Pişmiş Toprak Smyrna Figürinleri Kataloğu. Varia Anatolica 29. Paris: De Boccard. XVII, 1-222.
• Kaplan D. 2009, Çanakkale Arkeoloji Müzesi Frank Calvert Koleksiyonu Terrakotta Figürinleri, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Kiilerich B. 2007, Græsk Skulptur. Fra dæedalisk til hellenistisk, Gyldendal, København.
• Konstantinos M. 2013, Healing Gods: The Cult of Apollo Iatros, Asclepius and Hygieia in the Black Sea Region, MA Dissertation Thesis, International Hellenic University, Thessaloniki.
• Kranz P. 1989, Bemerkungen zum ‘Bonner Asklepios-Pinax’. in: U. Cain, D. Salzmann (Hrsg.), Beiträge zur Ikonographie und Hermeneutik. Festschrift für Nikolaus Himmelmann, 289-295.
• Laflı E. & Christof E. 2015, “Römische Skulpturen im Museum von Anamur in Kilikien”, in: Ed. S. Montel, La sculpture gréco-romaine en Asie Mineure. (Basençon, octobre 2014), Dialogues d’histoire ancienne, Institut des sciences et techniques de I’Antiquité, Besançon, 177-206.
• Laumonier A. 1958, Les Cultes İndigines en Carie, Paris.
• Martens B. 2018, “The Statuary of Asklepios from the Athenian Agora”, Hesperia 87, No. 3, 545-610.
• Mazzuca V. 2014, “Asclepius With Egg “Type Nea Paphos-Alexandria-Trier”: New Data and Some New Reflections”, in Arheologia Moldovei 37, 291-298.
• Merkelbach R. 1995, Isis regina, Zeus Sarapis. Die griechischenägyptische Religion nach den Quellen dargestellt, Stuttgart-Leipzig.
• Meyer M. 1988, “Erfindung und Wirkung: Zum Asklepios Giustini,” AM 103, 119-159.
• Meyer M. 2001, “Ein Torso im Typus Doria: Asklepios oder Amphiaraos?”, Μουσείο Μπενάκη, 1, 21-32.
• Mollard-Besques S. 1972, Musée national du Louvre, Catalogue Raisonne des Figurines et Reliefs en Terre-Cuite Grecs et Romains III, Epoques Hellenistique et Romaine Grece et Asie Mineure, Press des Musées Nationaux: Paris.
• Mutlu S. 2015, “Zeus Panamaros Kutsal Alanı ve Bayramları”, Ed. B. Söğüt, Stratonikeia ve Çevresi Araştırmaları I, İstanbul, 79-94.
• Özer E. 2016, Aizanoi, “Aizanoi’dan Horozlu Mezar”, İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Art Sanat V, 1-24.
• Özgan R. 1999, Die Skulpturen von Stratonikeia, Asia Minor Studien, Band 32, Bonn.
• Özgan R. 2013, Roma Portre Sanatı II, Ege Yayınları.
• Özoral F. 1982, “Kutludüğün Heykelcikleri”, TAD XXVI-I, 1-10.
• Rathmayr E. 2015, “Terrakotten aus dem Hanghaus 2 in Ephesos”, Figurines de terre cuite en Méditerranée Grecque et Romaine, volume II Iconographie et contextes, (Arthur Muller-Ergün Laflı) France, 261-274.
• Sancaktar H. 2016, Arykanda Akropolisi Kutsal Alanları ve Kültleri, Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmış Doktora Tezi, Antalya.
• Sezer S. S. 2009, Smyrna Hellenistik ve Roma Devri Heykeltıraşlık Eserleri, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Sezer S. S. 2014, “Bolu Müzesi’nden Bir Grup Heykeltıraşlık Eseri/A Group of Sculpture Works From The Bolu Museum”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi/The Journal of International Social Research, Cilt: 7, Sayı: 32/Volume: 7, Issue: 32, 404-424.
• Sezer S. S. 2015, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 20, 78-99. Söğüt B. 2008, “Naiskoi from the Sacred Precinct of lagina Hekate: Augustus and Sarapis”, Anodos Studios of the Ancient World, 6-7, (2006-2007), 421-432.
• Söğüt B. 2011, “The Sarapis relief from Lagina”, Eds. F. D’Andria & I. Romeo, Journal of Roman Archaeology, Volume 80, 294-301.
• Söğüt B. 2019, Stratonikeia (Eskihisar) Kutsal Alanları, İstanbul.
• Stambaugh J. E. 1972, Sarapis under the early Ptolemies (Études préliminaires aux religions orientales dans l'Empire romain, 25), Leiden.
• Stirling L. 2008, “Pagan Statuettes in Late Antique Corinth: Sculpture from the Panayia Domus”, Hesperia 77, 89-161.
• Tavukçu A. Y. 1999, Troas Bölgesi Terrakotta Figürinleri, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlamamış Doktora Tezi, Erzurum.
• Tozan M. 2017, “Bir Sağlık Kenti Olarak Smyrna”, Eds. B. Yolaçan & G. Şakar & A. Ersoy, Smyrna/İzmir Kazı ve Araştırmaları II, İstanbul, 243-256.
• Tepebaş U. & Durugönül S. 2013, “Arkaik - Roma Dönemi Heykeltraşlık Eserlerinin Kataloğu ve Değerlendirilmesi”, Ed. S. Durugönül, Silifke Müzesi Taş Eserler Kataloğu Heykeltraşlık ve Mimari Plastik Eserler, Mersin, 35-153.
• Tepebaş U. 2016, “Tarsus Müzesi’ndeki Hellenistik-Roma Dönemi Tanrı ve Erkek Heykelleri”, Ed. S. Durugönül,Tarsus Müzesi Taş Eserleri Hey¬keltıraşlık ve Mimari Plastik Eserleri. İstanbul, 57-80.
• Töpperwein E. 1976, Terrakotten von Pergamon, Pergamenische Forschungen III, Berlini. Van der Ploeg G. E. 2018, The Impact of the Roman Empire on the Cult of Asclepius, Leiden, Boston.
• Winter F. 1903, Die Antiken Terrakotten Band III-I; Die Typen Der Figürlichen Terrakotten-Teil II, Berlin-Stuttgart.
• Yaraş A. 2002, Bakırçay Havzası’nda Asklepios Kültü ve Paşa Ilıcası - Allianoi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İ. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı Eski Çağ Tarihi Bilim Dalı, İstanbul.