Hâris b. Cebele’nin Konstantinopolis Ziyareti: Din ve Dış Politika Arasında Gassânî-Doğu Roma İlişkileri

Yıl 2022, Cilt: 10, 333 - 345, 26.06.2022

Sevgi Badur

Öz

Bu makalenin konusu, Gassânîlerin en meşhur hükümdarı Hâris b. Cebele’nin, imparator Iustinianus’un iktidarının başlarında ve sonlarındaki iki Konstantinopolis ziyaretini incelemektir. Kaynaklara göre resmî davetle Doğu Roma başkentine gelen Hâris, büyük bir törenle karşılandı ve ilk ziyaretinde Iustinianus ona “büyük emir” anlamına gelen phylarkhos unvanını verdi. Hâris’in ikinci Konstantinopolis ziyareti 563 yılında gerçekleşti. Bu ziyaretlerin en önemli sonuçlarından birisi, Kadıköy itikadı yanlısı Diofizit olan Iustinianus’a mukabil, Kadıköy itikadı karşıtı miafizit bir Hristiyan olan Hâris’in, Doğu Roma ile aralarındaki siyasi-askerî ilişkilerdeki olumlu havadan faydalanarak Yakub el-Berdaî’nin Urfa’ya dinî lider olarak atanmasını sağlamış olmasıdır. Ziyaretin ve unvanın gerisinde kuşkusuz Hâris’in Suriye’deki Doğu Roma-Sâsânî çatışmalarında, yine Roma müttefiki olarak hareket etmesi vardı

Anahtar Kelimeler

Miafizit, Hâris b. Cebele, Iustinianus, Yakub el-Berdai

Harith ibn Jabala’s visit to Constantinople: The Ghassanid-East Roman Relations Between Religion and Foreign Policy

Öz

The purpose of this article is to examine Harith ibn Jabala’s two visits to Constantinople, the most famous ruler of the Ghassanids, at the beginning and end of the reign of emperor Justinian. According to sources, Harith who came to the Eastern Roman capital with an official invitation was greeted with a large ceremony and on his first visit, Justinian gave him the title of phylarkhos, which means “head of a tribe or local potentate”. His second visit to Constantinople took place in 563. One of the most important results of these visits was, in contrast to sharp religious differences between Justinian and Harith, the appointment of the famous Monophysite leader Jacob Baradaeus as the bishop of Edessa by a diophysite pro-Chalcedon Eastern Roman emperor. This was no doubt a result of the positive atmosphere in the political-military relations between the Ghassanids and the East Rome in the face of the Sasanid threat from the east. Therefore this appointment was not without reason, because the main motivation behind Harith’s visit and his new title was to strengthen the alliance between the Eastern Roman and the Ghassanids against the disturbingly growing power of the Sassanids in Syria.

Anahtar Kelimeler

Harith ibn Jabala, Justinian, Jacob Baradaeus, Miaphysite

Kaynakça

• Ağırakça A. 1996, “Gassânîler”. DİA XIII, 397-398.
• Atiya A. S. 2005, Doğu Hıristiyanlığı Tarihi. Çev. N. Hiçyılmaz, İstanbul.
• Avcı C. 2015, İslâm-Bizans İlişkileri (610-847). Ankara.
• Ball W. 2016, Rome in The East: The Transformation of an Empire. London & New York.
• Bevan E. R. 1966, The House of Seleucus I. New York.
• Bowersock G. W. 2013, Throne of Adulis: Red Sea Wars on the Eve of Islam. New York.
• Briant P. 2019, Büyük İskender: Fetihler ve Siyaset. Çev. N. Özyıldırım, İstanbul.
• Cevad Ali. 1969, el-Mufassal fi Târihî’l-Arab Kable’l-İslâm III. Beyrut.
• Corci Zeydan. 1914, el-Arab Kable’l-İslâm. Beyrut.
• Duygu Z. & Akalın K. (Ed.) 2018, Kristolojiye Giriş: Monofizit, Dyofizit ve Khalkedoncu Anlayışlar. İstanbul.
• Duygu Z. 2017, Hıristiyanlık ve İmparatorluk: Geç Antikçağ’da Kilise-Devlet İlişkileri ve Kristoloji Paradigmaları. İstanbul.
• Edwell P. 2015, “Arabs in the Conflict Between Rome and Persia, AD 491-630”. Ed. G. Fisher, Arabs and Empires before Islam. Oxford, 214-275.
• el-İsfahânî, Ebû Abdillâh (Ebû Abdirrahmân, Ebü’l-Hasen) Hamza b. Hasen İsfahânî Hamza İsfahânî. (t.y.), Târîhu Sini Müluki’l-arz ve’l-Enbiya. Beyrut.
• Errington R. M. 2017, Hellenistik Dünya Tarihi M.Ö. 323-30. Çev. G. Günata, İstanbul.
• Fayda M. 1991, “Bahîrâ”. DİA IV, 486-487.
• Fiema Z. T. 2002, “The Military Presence in the Countryside of Petra in the C6th”. Eds. P. Freeman et al., Proceedings of the XVIIIth International Congress of Roman Frontier Studies. (BAR International Series 1084) September 2002. Amman-Jordan, 131-136.
• Fisher G. 2011, Between Empires Arabs, Romans, and Sasanians in Late Antiquity. Oxford.
• Frend W. H. C. 1972, The Rise of the Monophysite Movement. Cambridge.
• Gaster M. 1978, “Sâmirîler”. İA X, 148-167.
• Grant C. P. 1937, The Syrian Desert: Caravans, Travel and Exploration. London.
• Hitti P. 1951, History of Syria including Lebanon and Palestine. London.
• Hitti P. 1980, Siyasî ve Kültürel İslâm Tarihi. Çev. S. Tuğ, İstanbul.
• Hoyland R. 2001, Arabia and the Arabs: From the Bronze Age to the Coming of Islam. London & New York.
• Hoyland R. 2015, In God’s Path: The Arab Conquests and the Creation of an Islamic Empire. Oxford.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim b. Kuteybe ed-Dîneverî. 1969, el-Ma’ârif. Kahire.
• Kaçar T. 2006, “Erken Bizans Döneminde Doğu: Süryani Monofizitliğinin Doğuşu”. Ed. A. Bakkal, I. Uluslararası Katılımlı Bilim, Din ve Felsefe Tarihinde Harran Okulu Sempozyumu. Şanlıurfa, 107-119.
• Kaçar T. 2009, Geç Antikçağ’da Hıristiyanlık: Doğu’da İsa Doktrininin Siyasi ve Entelektüel Tarihi. İstanbul.
• Kaçar T. 2010, “Doğu Roma Dünyasında Monofizit Reaksiyon ve İmparator Iustinianus”. Colloquium Anatolicum IX, 307-332.
• Kazhdan A. 1991, “Limes”. Eds. P. Kazhdan et al., The Oxford Dictionary of Byzantium. New York & Oxford.
• Kehhâle Ö. R. 1982, Mu’cemu kabâ’ili’l-Arabi’l-kadîme ve’l-hadîse I. Beyrut.
• Kelpetin M. 2016, İslâm Öncesi Güney ve Kuzey Arabistan. İstanbul.
• Key Fowden E. 1999, The Barbarian Plain Saint Sergius Between Rome and Iran. Berkeley.
• Khazanov A. M. 2015, Göçebe ve Dış Dünya. Çev. Ö. Suveren, İstanbul.
• Liebeschuetz J. H. W. G. 2015, “Arab Tribesmen and Desert Frontiers in Late Antiquity”. Journal of Late Antiquity VIII, 62-96.
• Mehran M. B. 1980, Dirâsât fî târîhi’l-Arabi’l-kadîm. Riyad.
• Menze V. L. 2008, Justinian and the Making of the Syrian Orthodox Church. Oxford.
• Mes’udî, Ebü’l-Hasan Ali b. Hüseyin b. Ali. 1964, Mürûcü’z-zeheb ve Me’âdinü’l-cevher (fî tühafi’l-eşrâf mine’l-mülûk ve ehli’d-dirâyât) II. Kahire.
• Meyendorff J. 1968, “Justinian, the Empire and the Church”. Dumbarton Oaks Papers XXII, 43-60.
• Millar F. 2001, The Roman Near East 31 BC-AD 337. Harvard.
• Millar F. 2013, “The Evolution of the Syrian Orthodox Church in the Pre-Islamic Period: From Greek to Syriac?”. Journal of Early Christian Studies 21, 43-92.
• Mitchell S. 2016, Geç Roma İmparatorluğu Tarihi M.S. 284-641. Çev. T. Kaçar, Ankara.
• Nöldeke T. 1933, Ümerâi Gassân. Çev. B. Cevzî-Kostantin Rezzak, Beyrut.
• Sarris P. 2011, Empires of Faith: The Fall of Rome to the Rise of Islam, 500-700. Oxford.
• Shahid I. 2002, Byzantium and the Arabs in the Sixth Century II. Washington.
• Shahid I. 1989, Byzantium and the Arabs in the Fifth Century. Washington.
• Shahid I. 1995, Byzantium and the Arabs in the Sixth Century I. Washington.
• Takkuş M. S. 2006, et-Tarihü’l-İslâmi’l-veciz. Beyrut.
• Vasiliev A. 1943, Bizans İmparatorluğu Tarihi I. Çev. A. M. Mansel, Ankara.
• Wood P. 2014, “Christianity and the Arabs in the Sixth Century”. Eds. G. Fisher & J. Djikstra, Interactions Between Rome and the Peoples on the Arabian and Egyptian Frontiers in Late Antiquity. Leuven, 355-370.
• Yâkût el-Hamevî, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn Yâkût b. Abdillâh. 1906, Mu’cemü’l-büldân III. Kahire.