Porsuk-Zeyve Höyük Hellenistik Dönem Yerel Üretim ve Geleneksel Boya Bezemeli Seramikleri

Yıl 2022, Cilt: 10, 139 - 164, 26.06.2022

Emine Gökçe , Claire Barat

Öz

Porsuk-Zeyve Höyük’te uzun süredir devam eden kazılarda Hellenistik tabakadan boya bezemeli seramikler ele geçmiştir. Bu seramiklerin yüzeyi çeşitli motiflerle bezenmiştir. Bu çalışmada, Porsuk-Zeyve Höyük Demir Çağı kapları üzerinde rastlanan ve Hellenistik Dönem’de de kullanılmaya devam eden bant/spiral, benek ve kuş bezemeli seramikler üzerinde durulmuştur. Porsuk-Zeyve Höyük’te 2011 yılında Şantiye II alanında H07 plan karesinde, buluntular ve C14 yöntemi ile Hellenistik Dönem’e tarihlenen, seramik fırını tespit edilmiştir. Seramik fırınının Geç Demir Çağı tabakası üzerine inşa edilmesinden dolayı Hellenistik Dönem’in erken evresinden itibaren kullanılmaya başlandığı ve buluntular yardımıyla kullanımının MÖ 2. yüzyıla kadar devam ettiği anlaşılmaktadır. Boya bezemeli seramiklerin bu fırında üretildiği düşünülmektedir. Porsuk-Zeyve Höyük yerel üretim seramikleri bu çalışmayla tanıtılmış ve Orta Anadolu seramiği ile ilişkisi irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hellenistik Dönem, Bant, Motif, Fırın, Yerel Üretim.

Porsuk-Zeyve Höyük Hellenistik Period Local Production and Traditional Painted Decorated Ceramics

Öz

During the long-lasting excavations at Porsuk-Zeyve Höyük paint decorated vessels were found in the Hellenistic layer. The surfaces of these vessels are decorated with various motifs. In this study, Hellenistic vessels with band/spiral, dot and bird decoration motifs, which are also seen on the Iron Age vessels from Porsuk-Zeyve Höyük and were still use in the Hellenistic Period, are discussed. A ceramic furnace was found in the plan square H07 in the Chantier II area in Porsuk-Zeyve Höyük in 2011. This furnace was dated to the Hellenistic Period using finds and the C14 method. Since the ceramic furnace was built on the Late Iron Age layer, it started to be used in the early phase of the Hellenistic Period. It is understood from the finds that the use of the furnace continued until the IInd century BC. It is thought that the paint decorated vessels were produced in this furnace. The locally produced vessels of Porsuk-Zeyve Höyük were introduced with this study and their relation with Central Anatolian ceramics was examined.

Anahtar Kelimeler

Hellenistic Period, Banded, Decoration, Furnace, Local Production

Kaynakça

• Akarca A. 1960, “Hellenistik Çağ’da Yerli Pontus Keramiği”. V. Türk Tarih Kongresi. 12-17 Nisan 1956. Ankara, 142-146.
• Alkım, B. 1956, “Kırşehir Höyüğü ve Toprak Üstü Buluntuları”. Belleten 20/77, 61-77.
• Anderson J. K. 1954, “Excavations at The Ridge of Kofina in Chios”. British School at Athens 49, 129-187.
• Atkinson D. 1932, “Three Caistor Pottery Kilns”. The Journal of Roman Studies 22/ 1, 33-46.
• Balkan K. & Sümer O. 1968, “1967 Yılı Hacıbektaş (Suluca Karahöyük)”. Türk Arkeoloji Dergisi XVI/II, 15-39.
• Balkan K. & Sümer O. 1970, “Hacıbektaş Kazısı Ön Raporu”. Türk Arkeoloji Dergisi XVIII/I, 37-49.
• Bayburtluoğlu İ. 1976, “Eskiyapar Phryg Çağı”. VIII. Türk Tarih Kongresi. Ankara, 169-182.
• Berlin A. M. 1999, “Studies in Hellenistic Ilıon: The Lower City Stratified Assemblages And Chronology”. Studia Troica 9, 73-157.
• Beyer D. et al. 2009, ‟Zeyve Höyük (Porsuk): Rapport Sur La Campagne De Fouilles De 2008”. Anatolia Antiqua 17, 317-349.
• Beyer D. et al. 2010, ‟Campagne 2009 De La Mission Archéologique De Zeyve Höyük (Porsuk)”. Anatolia Antiqua 18, 215-242.
• Beyer D. et al. 2012a, “Quelques Nouvelles Données Sur La Chronologie Des Phases Anciennes De Porsuk, Du Bronze Moyen À La Réoccupation Du Fer”. Eds. Olivier Henry & Aksel Tibet, La Cappadoce Méridionale De La Préhistoire À La Période Byzantines, 3èmes Rencontres D’archéologıe De L’iféa, Dominique Beyer. İstanbul 8-9 Novembre, 101-110.
• Beyer D. et al. 2012b, ‟Zeyve Höyük–Porsuk: Rapport Préliminaire De La Campagne 2011”. Anatolia Antiqua 20, 177-203.
• Beyer D. et al. 2013, “Zeyve Höyük-Porsuk: Rapport Préliminaire Sur La Campagne 2012”. Anatolia Antiqua 21, 201-234.
• Bilgin M. 2004, Konya-Karaman İlleri Hellenistik ve Roma Çağı Seramikleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi. Konya.
• Bittel K. & Naumann R. 1939, “Vorläufiger Bericht über die Ausgrabungen in Bogazköy im Jahre 1938”. Mitteilungen Deutschen Orient Gesellschaft (Mdog) 77, 1-47.
• Bittel K. 1942, Kleinasiatische Studien (İstanbuler Mitteilungen, Heft 5). İstanbul.
• Bittel K. 1955, “Vorläufiger Bericht über die Ausgrabungen in Boğazköy im Jahre 1954”. Mitteilungen Deutschen Orient Gesellschaft (Mdog) 88, 3-32.
• Bittel K. 1973, “Die Galater, Archaologisch Gesehen”. The Proceedings of the Xth International Congreess of Classical Archaeology I. Ankara-İzmir, 23-30/IX/1973. Ankara, 169-174.
• Bittel K. 1974, “Bemerkungen zur Sogenannten Galatischen Keramik”. Mansel’e Armağan I. Ankara, 227-237. Crowfoot G.M., J.W. Crowfoot & K. M. Kenyon 1957, The Objects from Samaria. London.
• Coldstream J. N. 1999, “Knossos 1951-61: Classical and Hellenistic Pottery from the Town”. British School at Athens 94, 321-351.
• Cummer W. W. 1976, “Iron Age Pottery from Akalan”. Istanbuler Mitteilungen 26, 31-39.
• D’Alfonso L. et al. 2020, “Archaeogical Excavations (Tr) At Niğde-Kınık Höyük: Excavations Report 2018”. Kazı Sonuçları Toplantısı 41/ 3, 463-486.
• de Genouillac H. 1926, Genouillac Céramique Cappadocienne II. Paris.
• Derin Z. 1994, “Aşağı Fırat Havzasındaki (Elazığ - Malatya Bölgesi) Yerleşim Merkezlerinde Ele Geçen Doğu Sigillatası A Türü Seramikler”. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Dergisi II, 149-172.
• Derin Z. 1995, ““B-Çanak Çömlek”, İmikuşağı I (6.-1. Yapı Katları)”. Türk Tarih Kurumu Yayınları VI, 74-102.
• Duman B. 2010, Laodikeia Hellenistik ve Erken Roma Dönemi Seramiği. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi. Konya.
• Dupré S. 1983, Porsuk I. La Céramique De L’âge Du Bronze et De L’âge Du Fer. Paris.
• Durukan M. & Körsulu H. 2007, “Hellenistik Dönem Seramikleri”. Eds. Serra Durugönül, Dağlık Kilikia’da Bir Antik Kent Kazısının Sonuçları Nagidos (Adalya Ek Yayın Dizisi 6), 155-227.
• Dönmez Ş. & Naza Dönmez. E. E. 2009, “Oluz Höyük Kazısı İkinci Dönem (2008) Çalışmaları: Değerlendirme ve Sonuçlar”. Colloquium Anatolicum VIII, 125-170.
• Dönmez Ş. 2015, “Oluz Höyük Kazıları Işığında Kuzey-Orta Anadolu (Pontika Kappadokia) Akhaimenid Varlığına Güncel Bir Bakış”. Tüba-Ar 18, 71-107.
• Emre K. 1973, “Yassıdağ Kazısı 1973”. Anadolu/Anatolia 17, 43-109.
• Edwards R. G. 1975, Corinthian Hellenistic Pottery (Corinth, Results of Excavations Conducted by the American School of Classical Studies At Athens, Volume VII Part III). Princeton, New Jersey.
• Egeci S. 2014, Klazomenai-Karantina Adası Tiyatro Kazısında Ele Geçen Siyah Firnisli Seramikler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi. İzmir.
• Erdemgil S. 1980, “Kestel Kurtarma Kazıları”. Kazı Sonuçları Toplantısı II, 103-107.
• Erdemgil S. 1981, “Kestel Kazısı 1980 Yılı Çalışmaları”. Kazı Sonuçları Toplantısı III, 63-66.
• French D., J. Moore H. F. Russel 1982, “Excavation At Tille 1979–1982: An Interim Report”. Anatolian Studies 32, 161-187.
• Gassner V. 1997, Das Südtor der Tetragonos-Agora Keramik und Kleinfunde (Forschungen in Ephesos XIII/1/1). Wien.
• Genz H. 2004, Büyükkaya I: Die Keramik der Eisenzeit, Funde aus den Grabungskampagnen 1993-1998. Mainz am Rhein.
• Guz Zilberstein B. 1995, “The Typology of The Hellenistic Coarse Ware and Selected Loci of The Hellenistic And Roman Periods”. Eds. E. Stern, The Finds, Excavations at Dor, Final Report I B. Jerusalem 289-433.
• Gürler B. 2003, “Hellenistic Ceramic of Metropolis in Ionia”. Eds. C. Abadie-Reynal. Les Ceramiques En Anatolie Aux Epoques Hellenistique et Romaine. Actes De La Table Ronde D’Istanbul, 23-24 Mai 1996 (Varia Anatolica XV). İstanbul 9-16.
• Hansen Streily A. 2000, “Early Pottery Kilns in the Middle East”. Paleorient 26/2, 69-81.
• Hasaki E. 2002, Ceramic Kilns in Ancient Greece: Technology and Organization of Ceramic Workshops. University of Cincinnati.
• Hasaki E. & Raptis, K. T. 2016, “Roman and Byzantine Ceramic Kilns in Greece (1-15 C. Ce) Continuities and Changes in Kiln Typology and Spatial Organization of Production”. Eds. N. Cucuzza, B. M. Giannattasio & S. Pallecchi, Archeologia Delle Produzioni Ceramiche Nel Mondo Antico, Spazi, Prodotti, Strumenti e Tecniche. Ariccia, 209-229.
• Hautumm W. 2004, “Keramik aus dem Tunnel Sowie aus Zwei Benachbarten Zisternen”. Samos XX, 199-339.
• Hellström P. 1965, Labraunda Pottery of Classical and Later Date Terracotta Lamps and Glass. Lund.
• Hyatt A. V.D. 2011, “Pantanello”. The Study of Ancient Territories Chersonesos & South Italy, Report For 2008-2011. Austin, 4-14.
• Jones F. 1971, “Sherds From Kululu”. Anadolu/Anatolia XIII, 89-96.
• Kan Şahin G. 2019, Hadrianapolis Seramik Buluntuları. Ankara.
• Kögler, P. 2010, Feinkeramik aus Knidos, vom Mittleren Hellenismus bis in die Mitlere Kaiserzeit (Ca. 200 V. Chr. Bis 150 N. Chr.). Wiesbaden.
• Kögler P. 2014, “Table Ware from Knidos: The Local Production during the 2 nd and 1st Centuries BC”. Eds. P. Guldager Bilde & M. L. Lawall, The Danish National Research Foundation’s Centre for Black Sea Studies, Pottery, Peoples and Places, Study and Interpretation of Late Hellenistic Pottery. Aarhus, 157-174.
• Köker Gökçe E. 2017, Yüzey Araştırmaları Işığında Isaura (Zengibar Kalesi) Seramikleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Köker Gökçe E. 2021, “Zank Höyük 1991, 1996 ve 1997 Yılları Kazı Çalışmalarında Tespit Edilen Hellenistik-Roma Dönemi Seramikleri”. Arkeoloji ve Sanat Dergisi 166, 131-146.
• Körsulu H. 2014, “Kappadokia Komana’sı Hellenistik Dönem Seramikleri”. Cedrus II, 89-133.
• Körsulu H. 2019, “Süleymanhancı Höyük Hellenistik ve Roma Dönemi Seramikleri”. Karaman Araştırmaları I, 53-78.
• Kühne H. 1969, “Die Bestattungen der Hellenistischen bis Späktkaiserzeitlichen Periode”. Boğazköy IV, 35-45. Lohner-Urban, U. 2016, “Überlegungen Zur Sogenannten Galatischen Keramik Aus Tavium/Büyüknefes”. Ich Bin Dann Mal Weg, Festschrift Für Einen Reisenden Thuri Lorenz Zum 85, Geburtstag. Wien, 133-137.
• Lohner Urban U. 2019, “Die „Hellenistische Blüte “in Side und Tavium aus Archäologischer Sicht”. Eds. R. Lafer, H. Dolenz & H. Luik, Antiquitates Variae. Festschrift Für Karl Strobel Zum 65. Geburtstag, Internationale Archäologie, (Studia Honoraria 39). Rahden/Westfalen, 199–209.
• Maier, F. 1963, “Bemerkungen zur Sogenannten Galatischen Keramik von Boğazköy”. Jahrbuch Des Deutschen Archaologischen Instituts 78, 218–255.
• Massa M., C. Bachhuber, F. Şahin, H. Erpehlivan, J. Osborne & A. J. Lauricella 2020, “A Landscape-Oriented Approach To Urbanisation And Early State Formation on the Konya and Karaman Plains, Turkey”. Anatolian Studies 70, 45-75.
• Metzger I. R. 1998, “Keramik und Lampen. Eds. P. Lausanne, Die Klassischen und Hellenistischen Wohnhäeuser im Westquartier”. Eretria 173, 227.
• Mitsopoulos L. V. 1991, Die Basilika am Staatmarkin Ephesos. Kleinfunde 1, Keramik Hellenistischer und Römischer Zeit (Forschungen in Ephesos IX). Wien.
• Mitchell S. 1980, Aşvan Kale Keban Rescue Excavations. Eastern Anatolia. Oxford.
• Mondi C. 2014, “Hellenistic and Roman Fine Wares from the Byzantine Contexts in Tyana/Kemerhisar (Suoth Cappadocia)”. Rei Cretariae Romanae Favtorvm Acta 43, 35-42.
• Omura M. 2016, “Yassıhöyük Excavations First Five Seasons 2009-2013”. Anatolian Archaeological Studies XIX, 11-72.
• Ortaç M. 2005, Ziyaretsuyu, Yukarı Kızılırmak Vadisi’nde Bir Hellenistik Dönem Yerleşimi. Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı Projesi Arkeolojik Kurtarma Kazıları Dokümanları: 5. Ankara.
• Orthmann W. 1966, “Untersuchungen auf dem Asarcık Hüyük bei Ilıca”. Istanbuler Mitteilungen 16, 27-88.
• Osborne J., M. Massa, F. Şahin, H. Erpehlivan & C. Bachhuber 2020, “The City Of Hartapu: Results Of The Türkmen-Karahöyük Intensive Survey Project”. Anatolian Studies 70, 1-27.
• Özgüç T. 1971, Demir Devrinde Kültepe ve Civarı Kültepe And Its Vicinity in the Iron Age. Ankara. Özgüç T. 1982, Maşat Höyük II. Boğazköy’ün Kuzeydoğusunda Bir Hitit Merkezi/A Hittite Center Northeast of Boğazköy. Ankara.
• Özsait M. & Özsait N. 2003, “La Ceramique Dite Galate Du Bassin Du Kızılırmak”. AnAnt. XI, 323-342. Özüdoğru Ş. & Dökü E. 2007, “Patara Seramik Fırınları”. Seres 07, IV. Uluslararası Katılımlı Seramik, Cam, Emaye, Sır ve Boya Semineri. Eskişehir, 399-411.
• Pecorella P. E. 1975, “Topaklı. La Trincea di Sud-Ovest”. Studi Micenei Ed Egeo-Anatolici XVI, 9-76.
• Pelon O. 1970, ‟Rapport Préliminaire Sur La Première Campagne De Fouilles À Porsuk-Ulukışla (Turquie)”. Syria 47, 279-286.
• Pelon O. 1978, ‟Six Campagnes De Fouilles À Porsuk (Turquie Méridionale) De 1969 À 1977”. Comptes Rendus De L’académie Des Inscriptions et Belles Lettres, 347-359.
• Polacco L. 1969, “Topaklı. Campagna Di Scavo 1968”. Relazione Preliminare in Smea (Studi Micenei Ed Egeo-Anatolici) X, 54-71.
• Polacco L. 1970, “Topaklı. Campagna Di Scavo 1969”. Relazione Preliminare in Smea (Studi Micenei Ed Egeo-Anatolici) XI, 7-25.
• Polacco L. 1971, “Topaklı. Campagna Di Scavo 1970”. Relazione Preliminare in Smea (Studi Micenei Ed Egeo-Anatolici) XIV, 27-38.
• Polacco L. 1972, “Topaklı 1970 Campaign Of Excavation”. Türk Arkeoloji Dergisi XIX-1, 187-200.
• Ramsay W. R. 1903, “Cilicia, Tarsus and the Great Taurus Pass”. The Geographical Journal 22/4, 357-410.
• Regev D. 2009/10, “Akko-Ptolemais, A Phoenician City: The Hellenistic Pottery”. Meditarch 22/23, 115-191.
• Rotroff S. I. 1997, Hellenistic Pottery: Athenian and Imported Wheelmade Able Ware and Related Material. Princeton.
• Rotroff S. I. 1983, “Three Cistern Systems on the Kolonos Agoraios”. Hesperia 52, 257-297.
• Rotroff S. I. & Oliver A. 2003, The Hellenistic Pottery From Sardis: The Finds Through 1994. Cambridge, Massachusetts, London.
• Schafer J. 1968, Hellenistische Keramik aus Pergamon. Berlin.
• Stewart S. M. 2010, Gordion after the Knot: Hellenistic Pottery and Culture. Yayımlanmamış Doktora Tezi, University of Cincinnati.
• Strobel K. & Gerber C. 1999, “Tavium (Büyüknefes) Feldforschungen des Jahres 1997”. Araştırma Sonuçları Toplantısı 16/ I, 297-314.
• Strobel K. & Gerber Ch. 2000, “Tavium (Büyüknefes, Provinz Yozgat) – Ein Regionales Zentrum Anatoliens. Bericht über den Stand der Forschungen nach den Ersten Drei Kampagnen (1997–1999)”. Istanbuler Mitteilungen 50, 215-26.
• Şimşek C. 2010, “2008 Yılı Laodikeia Antik Kenti Kazıları”. Kazı Sonuçları Toplantısı 31/4, 101-134.
• Şimşek C. & Duman B. 2013, “Lykos Laodikeiası’ndan Bir Grup Yerel Üretim Kandil”. Olba XXI, 151-180.
• Tezcan B. 1964, 1962-1963 Yalıncak Köyü Çalışmaları. Ankara.
• Tezer U. C. 2011, Nevşehir Camihöyük Hellenistik ve Roma Seramikleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Thompson A. 1934, “Two Centuries of Hellenistic Pottery”. The Journal of American School of Classical Studies at Athens 3/4, 1934, 311-476.
• von der Osten H. H. & Schmidt E. F. 1930, The Alişar Hüyük Season of 1927, Part I. Chicago.
• von der Osten H. H. 1937, The Alişar Höyük: Season of 1930-1932, Part III. Chicago.
• Zahn R. 1907, “Die bei den Ausgrabungen in Boghaz-Köi Gefundenen Tonscherben”. Wochenschrift Für Klassische Philologie 24, 638-644. Zoroğlu C. 2007, Çatalhöyük Tp Alanı Klasik Hellenistik, Roma Çağı Seramikleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi. Konya.
• Zoroğlu K. L. 1976, “Eskiyapar’da Bulunan Kızılırmak Havzası (Galat Denilen) Boyalı Seramikler”. VIII. Türk Tarih Kongresi. Ankara, 346-354.
• Zoroğlu K. L. 1978, Hellenistik Çağ’da Kızılırmak Havzası Boyalı Kapları. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi. Ankara.
• Zoroğlu K. L. 1981, “Kültepe’de Bulunan Hellenistik Çağa ait Bir Amphora”. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 1, 239-252.
• Zoroğlu K. L. 1986, “Kızılırmak Havzası Kaplarının Biçim ve Süs Gelişimine Örnekler”. IX. Türk Tarih Kurumu, Kongrede Sunulan Bildiriler, Cilt 1. Ankara, 459-472.
• Zoroğlu K. L. 2001, “Hellenistic Painted Pottery from the Central Part of Asia Minor: Kızılırmak Basin Ware”. Αθήνα: Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων Και Απαλλοτριώσεων, 2011, Ζ’ Επιστημονική Συνάντηση Για Την Ελληνιστική Κεραμική: Αιγίο, 4-9 Απριλίου 2005: Πρακτικά / [Επιστημονική Επιτροπή: Στέλλα Δρούγου ... [Et Al.]] Athen, 515-524.
• Vaag L. E., V. Norskov & J. Lund 2002, The Mausolleion at Halikarnassos. Reports of Danish Archeological Expedition to Bodrum Volume 7, The Pottery Ceramic Material and other Finds from Selected Contexts (Jutland Archeological Society Publications XV. 7). Aarhus.
• Waage F. O. 1948, Antioch on-the-Orontes IV, Part One Ceramics and Islamic Coins. Wisconsin.
• Yaraş A. 2001, “Antik Çağda Seramik Fırınları”. I. Uluslararası Eskişehir Pişmiş Toprak Sempozyumu, Bildiriler Kitabı. Eskişehir, 29-38.
• Yaraş A. 2003, “Allianoi Geç Antik Çağ Seramik Fırınları”. III. Uluslarası Pişmiş Toprak Sempozyumu Bildiriler Kitabı. Eskişehir, 404-410.