Mezgitkale Anıtı’nın Mimari Özellikleri ve Olba Bölgesi’nin Kültürel Dokusu İçindeki Anlamı

Yıl 2024, Cilt: 12, 195 - 216, 11.06.2024

Bilhan Subasi

Öz

Mersin’in 80 km batısında, Susanoğlu beldesinin yaklaşık 13 km kuzeyinde, Öztürkmenli köyü sınırları içerisinde yer alan Mezgitkale Anıtı, Roma İmparatorluk Dönemi’ne tarihlenen iyi korunmuş yapılardan biridir. Her ne kadar yapının durumu oldukça sağlam olsa da yapıyla ilişkili bilgi veren bazı önemli mimari unsurların da çevreye yayılmış olduğu tespit edilmiştir. Yapı, tüm bu unsurlarla birlikte ele alınmış ve bir rekonstrüksiyon önerisinde bulunulmuştur. Ayrıca yakın çevre ve Levant Bölgesi’ndeki benzer anıtlarla karşılaştırarak yapının fonksiyonu ile ilişkili kuşkular giderilmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda Mezgitkale’nin, özellikle Levant Bölgesi’ndeki tapınaklarla benzerlikler taşıdığı görülse de, neden bir tapınak olamayacağı ve neden bir tapınak mezar olması gerektiği tartışılmıştır. Tartışmalar içerisinde yine Dağlık Kilikia Bölgesi’nde bulunan tapınaklar ile tapınak mezar yapılarının benzerlik ve farklılıkları, yerel kültürün özellikleri dikkate alınarak değerlendirilmiştir. Bir yapının fonksiyonu belirlenirken yapının konumu ve sosyolojik değerlendirilmesi de göz önüne alınmalıdır. Tüm bu saptamalar sonucunda Mezgitkale Anıtı ve bu anıtla benzerlik gösteren yapıların Olba Bölgesi’nde tapınak olarak değerlendirilemeyeceği, Mezgitkale’nin bir çiftlik kompleksinin içerisinde yer alan anıtsal mezar yapısı olarak değerlendirilmesinin daha anlamlı olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Kilikia, Tapınak Mezar, Mezgitkale, Roma Dönemi

Architectural Features of the Mezgitkale Monument and its Meaning in the Cultural Fabric of Olba Region

Öz

Located 80 km west of Mersin, about 13 km north of the town of Susanoğlu, within the borders of Öztürkmenli village, the Mezgitkale monument is one of the well-preserved structures dating from the periof of the Roman Empire. Although the condition of the building is quite intact, some important architectural elements that provide information about the building were found to have been scattered in the surrounding area. The building was analysed together with all these elements and a reconstruction proposal was made. In addition, by comparing it with similar monuments in the neighbourhood and in the Levant, attempts were made to eliminate doubts concerning the function of the building. Within these discussions, the similarities and differences of the temples and temple tomb structures found in the Rough Cilicia Region were evaluated by taking into account the characteristics of the local culture. As a matter of fact, while determining the function of a building, the location and sociological evaluation of the building should also be taken into consideration. In consequence, the monument of Mezgitkale and similar structures to this monument in the Olba region cannot be considered as a temple, and it is more meaningful to evaluate Mezgitkale as a monumental tomb structure located in a farm complex.

Anahtar Kelimeler

Cilicia, Temple Tomb, Mezgitkale, Roman Period

Kaynakça

• Anabolu M. U. 2001, İstanbul ve Anadolu’daki Roma İmparatorluk Dönemi Mimarlık Yapıtları. İstanbul.
• Aşkın E. 2012, “Korykos (Dağlık Kilikia) Sütunlu Caddesi ve Kuzey Kapısı”. Olba XX, 291-321.
• Berns C. 1996, “Zur Datierung der Tempel in Seleukeia am Kalykadnos und in Elaiussa-Sebaste (Kilikien)”. Damaszener Mitteilungen 10, 135-154.
• Colvin H. 1991, Architectura and the After-Life. New Haven and London.
• Cormack S. 2004, The Space of Death in Roman Asia Minor. Wien.
• Dinç M. & Durugönül S. 2015, “Manisa Müzesi’ndeki Hermeler ve Bir Duvar Aplik’i”. Ed. S. Durugönül, Manisa Müzesi Heykeltraşlık Eserleri. İstanbul, 162-169.
• Durugönül S. 1989, Die Felsreliefs im Rauhen Kilikien (BAR IntSer 511). Oxford.
• Durugönül S. 2008, “Silifke Müzesinden Bir ‘Clipeta Imago’”. Olba XVI, 193-205.
• Durugönül S., M. Durukan & G. Mietke 2006, “2004 Yılı Korykos (Kızkalesi) Yüzey Araştırması". AST 23/1, 21-24.
• Durukan M. 2005, “Monumental Tomb Forms in the Olba Region”. Anatolian Studies 55, 107-126.
• Durukan M. 2006, “Doğu Dağlık Kilikya’da Mezarlar Üzerinde Görülen Bazı Semboller”. Adalya IX, 63-82.
• Durukan M. 2007, “Chronology Dead Cult in Olba Region During Hellenistic and Roman Periods”. Anatolia Antiqua XV, 147-164.
• Durukan M. 2009, “Chronology of the Temple Tombs in the Rough Cilicia”. Byzas 9, 343-370.
• Durukan M. 2011, “Olba Teritoryumunda Hellenleştirme ve Romalılaştırma Politikalarının Arkeolojik İzleri”. Adalya XIV, 137-188.
• Durukan M. 2019, Olba Hanedanlık ve Sonrası. Mersin.
• Er Scarbrough Y. 2017, The Funerary Monuments of Rough Cilicia and Isauria. Oxford.
• Erol A. F. 2019, “Anadolu Roma İmparatorluk Dönemi Sütunlu Caddelerinin Antik Şehircilik Kavramı İçindeki Yeri”. Akdeniz Havzası ve Afrika Medeniyetleri Dergisi 1/1, 11-22.
• Feld O. & Weber H. 1967, “Tempel und Kirche über der Korykischen Grotte (Cennet-Cehennem) in Kilikien”. IstMitt 17, 254-278.
• Fischer M. L. 2009, “Sculpture in Roman Palastine. Important and Local Production”. Eds. Musée de l’Arles et de la Provence antiques Centre Camille-Jullian, Actes du Xe Colloque International sur I'art Provincial Romain, Arles, 21-23 Mai 2007. Rome, 401-415.
• Gough M. 1954, “A Temple and Church at Ayaş”. Anatolian Studies IV, 49-64.
• Gülşen F. & Durugönül S. 2021, “A Hygieia-Hypnos Statue from Anazarbos”. Archäologischer Anzeiger 2020/2, 1-16.
• Güven S. 2003, “Evolution of Colonnaded Avenues in the Roman Cityscape: Role of Cilicia”. Olba VIII, 39-54.
• Hellenkemper H. & Hild F. 1986, Neue Forschungen in Isaurien und Kilikien. Wien.
• Hopkins K. 1983, Death and Renewal. Sociological Studies in Roman History 2. Cambridge.
• Irvin A. W. 2020, Community and Identıtıy at the Edges of the Classical World. USA.
• Kaplan D. 2008, “Korykos Tapınağına İlişkin Öneriler”. Olba XVI, 227-248.
• Kaplan D. 2009, “Korykos Takı ve Sütunlu Caddesi Mimari Süslemeleri”. Arkeoloji Dergisi XIII, 169-182.
• Kaplan D. 2012, “Diokaisareia’daki (Dağlık Kilikia) Podyumlu Tapınak için Tarihleme ve Kült Önerisi”. Olba XX,183-200.
• Kaplan D. 2013, Kilikia Bölgesi Roma İmparatorluk Dönemi Mimari Süslemeleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Mersin Üniversitesi. Mersin.
• Kaplan D. 2016, “Doğu Dağlik Kilikia’da Augustus Dönemi̇’nde Batılı Etki̇ler ve Rotalar”. Anadolu 42, 125-136.
• Keil J. & Wilhelm A. 1931, Denkmäler aus dem Rauhen Kilikien. MAMA III. Manchester.
• Koch G. 2001, Roma İmparatorluk Dönemi Lahitleri. İstanbul.
• Krencker D. & Zschietzschmann W. 1938, Römische Tempel in Syrien. Berlin.
• Peschlow Bindokat A. 1975, “Zur Säulenstraße von Pompeiopolis in Kilikien”. Istanbuler Mitteilungen 25, 373-391.
• Sayar M. H. 1998, “Kilikya’da Epigrafi ve Tarihi-Coğrafya Araştırmaları 1996”. AST XV/1, 331-360.
• Segal A. 2013, Temples and Sanctuaries in the Roman East. Oxford.
• Söğüt B. 2001, “Kilikya Bölgesi’ndeki Roma İmparatorluk Çağı Tapınakları: İmparator Claudius Dönemi Tapınakları”. Eds. E. Jean, A. M. Dinçkol & S. Durugönül, La Cilicie: Espaces et Pouvoirs Locaux/ Kilikia: Mekanlar ve Yerel Güçler (Varia Anatolica 13). İstanbul, 479-504.
• Söğüt B. 2003, “Dağlık Kilikia Bölgesi Mezar Nişleri”. Olba VII, 239-260.
• Söğüt B. 2005, “Tombs with Monumental Columns in The Olba Region”. Olba XI, 95-154.
• Stillwell R. 1976, “Hieropolis Castabala”. Eds. M. H. McAllister, R. Stillwell & W. L. MacDonald, The Princeton Encyclopedia of Classical Sites. New Jersey, 392.
• Subaşı B. 2023, Mezgitkale Anıtı (Mimarisi ve Sosyo Kültürel Çözümlemesi). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Mersin Üniversitesi. Mersin.
• Yıldırım Ş. 2007, “Yeni Araştırmaların Işığında Soloi‐Pompeiopolis Liman Caddesi”. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları E ‐ Dergisi 4/1, 71‐95.