Yeniden Çeviri Bağlamında Karşılaştırmalı Bir Çeviri İncelemesi: Edgar Allan Poe’nun “The Cask of Amontillado” Öyküsü Örneği.

Yıl 2019, , 44 - 63, 10.07.2019

İnönü Korkmaz

https://doi.org/10.30804/cesmicihan.589271

Öz

Bu çalışma yeniden çeviri bağlamında bir kısa öyküden
oluşan kaynak metin ile farklı dönemlerde gerçekleştirilmiş çevirilerinin
karşılaştırmalı olarak incelenmesini amaçlamaktadır. Araştırmada Amerikan
edebiyatının önemli isimlerinden Edgar Allan Poe’nun ilk kez 1846 yılında
yayımlanan “The Cask of Amontillado”
başlıklı kısa öyküsünün Türkçeye gerçekleştirilen altı farklı çevirisi
incelenmiştir. İncelenen çevirilerden ikisi sırasıyla 1982 ve 1985 yıllarında
gerçekleştirilmiş olup diğer dört çevirinin ikisi 2016 ve diğer ikisi de 2018
yıllarında gerçekleştirilmiştir. Metinlerin karşılaştırılması sürecinde ise
Gideon Toury’nin erek odaklı çeviri kuramı çerçevesinde ortaya çıkardığı “yeterlilik” ve “kabul edilebilirlik”
kavramları ölçüt olarak belirlenmiştir. Bu amaçla seçilen cümlelerin ise
özellikle yeniden çeviri bağlamında Koskinen’in ileri sürdüğü yeniden
çevirilerin “orijinale daha yakın”, “daha doğru” ve “daha tam” olarak nitelendirilebileceği görüşü çerçevesinde
değerlendirilmesi de uygun görülmüştür.

Çalışmanın bulgularının kaynak metinden seçilen cümlelerin çevirmen
kararları doğrultusunda incelenmesinin çevirmenlerin ne ölçüde yeterli ya da kabul edilebilir çeviriler ürettiklerini ortaya çıkarabileceği
düşünülmektedir. Böylece hangi çevirilerin kaynak dil ya da erek dil kutbuna
daha yakın durdukları da anlaşılabilir. Çalışmadan çıkan bulguların çevirinin
doğası gereği çeviri sürecinde karşılaşılan zorluklara karşı çevirmenlerin
tepkilerini yansıtması beklenmektedir. Böylece zamanla çevirmenlerin verdikleri
kararlarda bir farklılaşmanın olup olmadığı da ortaya çıkarılabilir. Bu
bağlamda yeniden çeviriler üzerinde yürütülecek gelecekteki çalışmalar için
verimli olabilecek bulgular elde edilebilir. Yeniden çevirilerin bazı
durumlarda kaynak kutba diğerlerinde ise erek kutba yakın durdukları gözlemlenmiştir.
Anahtar Sözcükler: Yeniden Çeviri,
Erek Odaklı Çeviri Kuram, Yeterlilik, Kabul Edilebilirlik

Anahtar Kelimeler

Yeniden Çeviri, Erek Odaklı Çeviri Kuram, Yeterlilik, Kabul Edilebilirlik

A Comparative Translation Analysis in the Context of Re-translation: A Case Study of Edgar Allan Poe’s “The Cask of Amontillado” Short Story

Öz

This study aims to make a comparative
analysis of a source text consisting of a short story and its translations at
different times in the context of re-translation. For this purpose, six
different Turkish translations of the short story “The Cask of Amontillado”,
which was written and published in 1846 by Edgar Allan Poe, one of the most
eminent figures of American literature have been examined. Of the six examined
translations, two were published in 1982 and 1985, while The other four translations
were published in 2016 (two of them) and 2018 (the remaining two). In the
comparison process of the translations, two concepts, namely “adequacy” and “acceptibility”
were considered as the main criteria, which were arose from the target oriented
translation theory of Gideon Toury. Sentences or clauses which were chosen for
this purpose were fit to be assessed according to framework of the view by
Koskinen, who claimes that re-translations are “closer” to the original”, “truer”
and “more complete”.

It is considered that the analysis of
the findings obtained from comparative analysis of the source text with its translations
on the basis of translators’ decisions will reveal whether the translations are
“adequate” or “acceptible”. By doing so, we will be able to find out whichtranslated
texts seem to stand closer to the source or to target texts.

It is expected that the findings obtained at the end
of the study would reflect the responses of the translators against the issues
confronted during the translation process by the very nature of translation
itself. Thus we can find out if there are any changes in the translators’
decisions over a period of time. According to the findings it has been found
that some of re-translations stand close to the source text while the others
stand close to the target text.

Anahtar Kelimeler

Re-translation, Target Oriented Translation Theory, Adequacy, Acceptability

Kaynakça

• ACKROYD Peter, (2018), Poe: Kısacık Bir Hayat, (Çev.) Esin Eşkinat. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• BARABAN Elena V., (2004), “The Motive for Murder in “The Cask of Amontillado” by Edgar Allan Poe”. Rocky Mountain Review of Language and Literature, Cilt 58, Sayı 2. Rocky Mountain Modern Language Association, s. 47-62. (Çevrimiçi: https://www.jstor.org/stable/1566552
• ECE Ayşe, (2010), Edebiyat Çevirisinin ve Çevirmeninin İzinde, İstanbul: Sel Yayıncılık.
• GÜRSOY Müge & MOLLAMUSTAFAOĞLU Levent (1987), “Memet Fuat’la Söyleşi”, Metis Çeviri, Sayı:1, İstanbul: Metis Yayınları, s.11-21.
• KOSKİNEN Kaisa, PALOPOSKİ Outi, (2004), “A Thousand and One Translations”, içinde Gide Hansen, Kirsten Malmkjaer, Daniel Gile, (Dü.) Claims, Changes and Challenges in Translation Studies. Amsterdam: John Benjamins Publishing, s. 27-38.
• KOSKİNEN Kaisa, PALOPOSKİ Outi, (2010), “Retranslation”, içinde Yves Gambier, Luc van Doorslaer (Dü.), Handbook of Translation Studies: Volume I, Amsterdam / Philadelphia: John Benjamins Publishing Company, s. 294-298.
• LEWIS Michael Jay, (2011), “Refining a Fortunato Amontillado”, The Explicator, Cilt 69, Sayı 4, s.179- 183. DOI: 10.1080/00144940.2011.632448.
• MAY, Charles E., (2009), Edgar Allan Poe: Öykü Üzerine Bir Deneme, (Çev.) Hivren Demir-Atay, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• ÖZGÜVEN Fatih, (2004), “Zifiri Karanlık: Poe”, Notos Öykü (48). İstanbul: Notos Kitap Yayınevi, s.30-31.
• PATRICK White (1989), “The Cask of Amontillado: A Case for the Defense”, Studies in Short Fiction. Fall 89, Cilt 26, Sayı 4, s. 550-555. Çevrimiçi: http://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&db=f6h&AW=7135901&lang=tr&site=eds.live&scope=site
• POE Edgar Allan, (1982): “Amontillado Fıçısı”, Edgar Allan Poe Olağandışı Öyküler, (Çev.) Memet Fuat, İstanbul: Adam Yayıncılık, s. 106-115.
• POE Edgar Allan, (1985), “Amontillado Şarabı”, Edgar Allan Poe’dan Seçme Hikâyeler, (Çev.) İffet Evin, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, s. 236-246.
• POE Edgar Allan, (2006), “The Cask of Amontillado”, içinde The Portable Edgar Allan Poe, (Dü.), J. Gerald Kennedy, s. 208-214, London: Penguin Books.
• POE Edgar Allan (2016): “Amontillado Fıçısı”, Edgar Allan Poe Öyküler, (Çev.) Mehmet Harmancı, İstanbul: Epsilon Yayıncılık, s. 15-24.
• POE Edgar Allan, (2016), “Amontillado Fıçısı”, Edgar Allan Poe – Kuyu ve Sarkaç, (Çev.) Nebiha Şentürk, İstanbul: Fantastik Kitap, s. 213-223.
• POE Edgar Allan, (2018), “Amontillado Fıçısı”, Edgar Allan Poe Bütün Öyküleri Cilt I, (Çev.) Hasan Fehmi Nemli, İstanbul: İletişim Yayınları, s. 265-272.
• POE Edgar Allan, (2018), “Amontillado Fıçısı”, Edgar Allan Poe – Kuyu ve Sarkaç, (Çev.) Ceren Naz Öztürk, İstanbul: Karbon Kitaplar, s. 47-55.
• SHEN, D. (2008): Edgar Allan Poe's Aesthetic Theory, the Insanity Debate, and the Ethically Oriented Dynamics of "The Tell-Tale Heart". Nineteenth-Century Literature, Cilt: 63, Sayı: 3, s. 321-345. Çevrimiçi: https://www.jstor.org/stable/10.1525/nel.2008.63.3.321
• STOVALL Floyd, (2014), “Poe'nun Sanatındaki Bilinç”. Notos Öykü (48), 62-64. (Çev.) Nazım Çapkın, İstanbul: Notos Kitap Yayınevi.
• TOURY Gideon, (2008), “The Nature and Role of Norms in Translation”, içinde The Translation Studies Reader, (Dü.), Lawrence Venuti, New York: Routledge Taylor & Francis Group, s. 205-218.
• YAZICI Mine, (2007), Yazılı Çeviri Edinci. İstanbul, Multilingual Yayınları.