DERLEME SÖZLÜĞÜ’NDE “KURU YEMİŞ, ÇEREZ” ANLAMINDA KULLANILAN KELİMELER

Yıl 2016, Cilt: 3 Sayı: 1, 21 - 32, 01.06.2016

Zahide Okun Parlar

Öz

Anadolu’da eğlencelik yiyecek olarak tüketilmesi yanında misafirlere ikram edilen kuru yemiş/çerez; doğum, düğün, nişan, kına gibi özel zamanlarda sevinçleri paylaşma, bereket, muhabbet vb. göstergesi olarak kullanılmaktadır. Özel günlerde dağıtılması, baştan aşağı saçılması veya hediye olarak gönderilmesi yanında çocuklara eğlenmeleri için verilmesi de söz konusudur. İkramlık ve hediye olarak sunulan çerezler içerdiği çerez türlerine göre sosyal statü simgesi bile olabilmektedir. Tüm bunlar dikkate alındığında çerezin Anadolu insanın sosyal hayatında bir kültür öğesi olduğu söylenebilir. Bu bakımdan çerez ile ilgili kelimeler üzerine yapılacak çalışmalar sayesinde özel günlerle ilgili âdetler, çerezlerin tüketilme usulü ve zamanı, yazın yapılıp kışın tüketilen yiyecekler gibi birçok kültürel unsur tespit edilmiş olacaktır. Bu çalışmada, Derleme Sözlüğü esas alınarak Anadolu ağızlarında çerez/kuru yemiş için kullanılan kelimeler tespit edilip incelenmiştir. Tespit edilen 99 kelime kullanım yerlerine göre sınıflandırılmıştır. Ayrıca Anadolu ağızları ile standart Türkiye Türkçesinde çerez/kuru yemiş kavramlarının kullanımı karşılaştırtılmış ve Anadolu ağızlarında çerezin anlam ve içerik bakımından çok daha geniş kapsama sahip olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kuru yemiş ve çerez, Derleme Sözlüğü, Anadolu ağızları, kültür unsuru olarak çerez

THE WORDS USED IN THE SENSE “DRİED FRUİTS, SNACK FOOD” IN DERLEME SÖZLÜĞÜ

Öz

The dried fruits/snack food, which is eaten as entertainment-snack as well as being served in Anatolia to the guests are used in special days such as birthday parties, weddings, engagements, henna nights as an indication of sharing happiness, fruitfulness, friendly conversation etc. In addition to being given in special days, being scattered from head to foot or being sent as a gift they can be also given children for enjoyment. Dried fruits served as a gift and as a hospitality treatment can be even the symbol of a social status in terms of the quality of them. Taking into account all of these it can be said that dried fruits are a culture constituent in the social life of Anatolian people. In this regard, thanks to studies on words about dried fruits a lot of cultural ingredient such as customs related to special days, how and when drei fruits are consumed and food laid out in summers and eaten in winters etc will be determined. In this study the words used for dried fruits/snack in Anatolian dialects are determined and examined by being based on Compilation Dictionary. The determined Ninety-nine words are classified in accordance with their usage places. It is also compared Anatolian dialects with standart Turkish in respect to the usage of the notions of snack/dried fruits and it is realized that in Anatolian dialects snack has much more extent with regard to meaning and content.

Anahtar Kelimeler

Dried fruits and snack food, Derleme Sözlüğü, The Anatolian dialects, dried fruits as an ıngredient of culture

Kaynakça

• Ayverdi, İ. & Topaloğlu, A. (2006), Misalli Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
• Büyük Türkçe Sözlük, Erişim Tarihi: 06.01.2016, http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.575953ac b0d5d3.53002798
• Çeltikçi, O, (2006), Yaşar Kalafat'ın Türk Kültürüne Ait Çalışmaları, Isparta: Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Çetin, C., (2008), Türk Düğün Gelenekleri ve Kutsal Evlilik Ritüeli, Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, 48, 2, s. 111-125.
• Deveci, H. & vd., (2013), Dede Korkut Hikâyelerinde Yer Alan Değerler, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, c. 12, s. 294-321.
• Davulcu, Mahmut, (2013), Antalya Yöresinde Geleneksel Bir Çerez ve Geleneksel Bir Meslek Olarak Tirmis ve Tirmisçilik, Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature And History of Turkish or Turkic, Volume 8/12, s. 347-360.
• Güncel Türkçe Sözlük, Erişim Tarihi: 10.02.2016, http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.575955ce97d 934.27840167
• İlhan, N. & Yavuz, S., (2009), Karakeçililer ve Karakeçili Ağzında İkincil Uzun Ünlüler, The Journal of Academic Social Science Studies, Volume 2, s. 15-26.,
• Türkiye Türkçesi Ağzılar Sözlüğü, Erişim Tarihi: 06.01.2016, http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_ttas&view=ttas Yıldız, N. Ç., (2010), Nevşehir İli Gülşehir İlçesi Halk Edebiyatı ve Folkloru Üzerine Bir İnceleme, Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.