ABDULLAH ME’MUN VE MUHAMMED EMİN’İN HİLAFET MÜCADELESİ

Yıl 2015, Cilt: 2 Sayı: 2, 8 - 28, 01.12.2015

Hasan Hüseyin Güneş

Öz

Abbasî halifesi Harun Reşid, kendine halef olarak önce Muhammed’i, sonrasında Abdullah ve Kasım’ı veliaht tayin etti. Abbasî hanedanından Zübeyde’nin oğlu Muhammed Emin’in liyakatine inanmadığı halde, hanedanın baskısından çekinerek onu birinci veliaht tayin etmiş olmasına rağmen, Horasanlı bir cariyeden doğma Abdullah Memun’a daha çok güvenmekteydi. Bu nedenle ona Horasan’da özerk bir statü bahşetti. Böylece Harun Reşid, bu şekilde -bilerek veya bilmeyerek- Abdullah Memun’a zafere giden yolu açmış oldu. Ölmeden önce bu kararını hac için gittiği Mekke şehrinde bir protokolle resmileştirdi. Ulema ve halka açık gerçekleştirilen Mekke protokolünün geçerliliği, Harun Reşid öldükten sonra Muhammed Emin tarafından tedricen ihlal edilmeye başlandı. Akabinde, kardeşler arasında -Kasım’ın müdahil olmadığı- bir mücadele başladı. Bu rekabette Abdullah Memun, kardeşi Muhammed Emin’e zamanla üstünlük kurdu ve nihayetinde Muhammed Emin’in ölümüyle neticelenen mücadeleyi kazandı. Zaferinde İranlı unsurun, Muhammed Emin’i destekleyen Arap unsura üstünlüğünün yanı sıra, Fazl bin Sehl, Tahir bin Hüseyin gibi İranlı şahsiyetlerin başarıları rol oynamıştır.

Anahtar Kelimeler

Muhammed Emin, Abdullah Me’mun, Abbasîler

THE STRUGGLE CALIPHATE BETWEEN ABDULLAH ME’MUN AND MUHAMMED EMİN

Öz

The Abbasid caliphate Haroon Rashid assigned firstly Mohammad and than Abdollah and Kasim as his heir apparents. Mohammad Amin was the son of Zubeyde who was from Abbasid Dynasty so Haroon Rashid had to declare Mohammed’s heir apparency. But infact he was believeing his incompetence but also hesitating the pressure of dynasty. For Haroon Rashid, Abdollah Mamoon was more suitable for throne so he gifted autonomous status. In this manner he –consciously or unconsciously‐ paved the way for Mamoon’s victory. Before his death Haroon Rashid officialized his decision by a prothocol in Mecca on the way to pilgrimage. After Haroon Rashid’s death, the Mecca Prothocol which had been open to ulama (muslim scholars) and public, was gradually infringed by Mohammad Amin. Then, bothers ‐out of Kasim‐ started a strugle. In this rivalry Abdollah Mamoon gradually preponderated and at the end Amin had died and Mamoon won the compatititon. In his victory, beside Mamoon’s Farsi predomination to Amin’s Arabs, the Farsi advocates of Mamoon as Fazl bin Sahl and Tahir bin Husayin were also effective.

Anahtar Kelimeler

Mohammad al‐Amin,  Abdullah al‐Ma’mun,  Abbasid

Kaynakça

• ed‐DİMAŞKÎ, Abdülhay ibni Ahmed el‐Akrî (öl.1089/1678), Şuzurâtu’z‐Zeheb fî‐Ahbâri Men Zeheb, I, Daru’l‐Kutubu’l‐İlmiyye, Beyrut, tarihsiz.
• İBNU’L‐CEVZİ, Ebu’l‐Ferec Abdurrahman bin Ali bin Muhammed (öl.597/1201), el‐ Muntazam fî Târihi’l‐Mulûk ve’l‐Umem, IX, Daru’l‐Kutubu’l‐İlmiyye, Beyrut, 1992.
• İBNU’L‐ESİR,  İzzeddin Ebu’l‐Hasen (öl.630/1232), el‐Kâmil fi’t‐Târih, V, Dârul Kutubu’l‐ ilmiyye, Beyrut, 1995.
• İBNÜ’L‐KESİR,    Ebu’l‐Fida  İsmail (öl. 774/1372), el‐Bidâye ve’n‐Nihâye, X, Mektebetü’l‐ Meârif, Beyrut, tarihsiz.
• İBNU’T‐TAĞRİBERDİ, Cemaleddin Ebu’l‐Mehasin Yusuf (öl.874/1469), Müessesetü’l‐ Mısriyye ve’t‐Terceme ve’t‐Tibaa ve’n‐Neşr, Mısır, tarihsiz.
• el‐KALKAŞANDÎ, Ahmed bin Abdullah (öl.820/1417), Meâsirü’l‐İnâfe fî‐Me’âlîmi’l‐Hilâfe, I, Matbaatu’l‐Hukumetu’l‐Kuveyt, Kuveyt, 1985.
• es‐SUYUTÎ, Celalaeddin Abdurrahman bin Ebi Bekir (öl.911/1595), Târihu’l‐Hulefâ, haz. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid, Matbaatu’s‐Seade, Mısır, 1952.
• et‐TABERÎ, Muhammed bin Cerir Ebu Cafer(öl.310/922), Târihu’l‐Umem ve’l‐Mülûk, Dâru’l‐ Kutubu’l‐İlmiyye, Beyrut, 1407.
• el‐YAKUBÎ, Ahmed bin Ebi Yakub bin Cafer el‐Abbasî(öl.294/897), Târihu’l‐Yakubî, Dâru Sadir, Beyrut, tarihsiz.