Ösküs Uul Destanında Mitik Mekân ve Gerçek Mekân

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 1, 194 - 211, 02.07.2018

Nurdan Yeşilyurt

https://doi.org/10.30804/cesmicihan.387179

Öz

Edebî eserleri yorumlama ve incelemede başvurulan öncelikli unsurlardan biri mekândır. Mekân, bireyin ruh hâlini yansıtmasının yanında eserin yazılmış olduğu dönemin koşullarını ve toplum yapısını da ortaya koyar. Edebî eserlerde mekâna; dar, geniş, açık ve kapalı olarak rastlanılmasının yanında mitik ve gerçek mekân olarak da karşılaşılmaktadır.  Kökleri çok eskiye dayanan destanlarda mitik ve gerçek mekânlar hâkimdir. Destanı yaratan toplumun bulunmuş olduğu konum, destandaki mekânın oluşması açısından önemlidir. Özellikle bugün Rusya Federasyonu içerisinde yaşamakta olan Altay Türklerinin destanlarına, bağlı bulundukları dinin etkisi, farklı etnik gruplarla bir arada yaşamış olmaları ve coğrafyanın yapısı etkilemiştir. Yaşadıkları bölgenin dağlık, engebeli ve akarsu havzasında olmasından dolayı Altay destanlarında nehir, dağ, orman vd. sık karşılaşılan gerçek mekânlardır. Bunun yanı sıra Altay Türklerinin Şamanizm inancına sahip olmaları, destanlarda mitik mekânlarla karşılaşılmasını sağlar. Bu mitik mekânlar yeraltı olabileceği gibi su içi dünyası da olabilir.  Bu makalede Altay Türklerine ait Ösküs Uul Destanı, mitik mekân ve gerçek mekân açısından incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Altay Türkleri, Ösküs Uul Destanı, mekân, mitik mekân, gerçek mekân

Kaynakça

• ARSLAN Mustafa, (2005), “Türk Destanlarında Evren Tasarımı”, Fikret Türkmen Armağanı, ss. 65-74, İzmir: Kanyılmaz Matbaası. BACHELARD Gaston, (1996), Mekânın Poetikası, İstanbul: Kesit Yayıncılık. BAYAT Fuzuli, (2016), Mitolojiye Giriş, İstanbul: Ötüken Neşriyat. ÇOBANOĞLU Özkul, (2015), Türk Dünyası Epik Destan Geleneği, Ankara: Akçağ Yayıncılık. DEVELLİOĞLU Ferit, (2012), Osmanlıca- Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları. DİLEK İbrahim, (2007), Altay Destanları II (Türk Dünyası Destanlarının Tespiti, Türkiye Türkçesine Aktarılması ve Yayımlanması Projesi: 9), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. EKİCİ Metin, (2014), “Destan Araştırma ve İncelemelerinde Kullanılan Bazı Terimler Hakkında- II”, Milli Folklor Dergisi, S.54, ss.18. ENGİNÜN İnci, (2000), “Tanpınar ve Semboller”, Türk Dili Dergisi, S.581 ss. 435-443. EROL, Şerife Seher, (2012), “Makedonya Türklerinde Gökyüzü ile İlgili İnançlar”, CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, C.10, S.1 ss. 162-171. KAPLAN Mehmet, (1951), “İki Destan İki İnsan Tipi”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, S.4, C.4, s. 400. KEFELİ Emel, (2006), Edebiyat Coğrafyasında Akdeniz, İstanbul: 3F Yayınevi. KÖSE Serkan, (2013), “Âşık Tarzı Şiir Geleneğinde “Mitik Mekân ve Mitik Zaman” Algısı”, TurkishStudies, S.8/1, ss.1999. OĞUZ M. Öcal, EKİCİ Metin, AÇA Mehmet, DÜZGÜN Dilaver, AKARPINAR, R. Bahar, ARSLAN Mustafa, YILMAZ Aktan Müge, ÖĞÜT EKER Gülin, ÖZKAN, Tuba, (2013), Türk Halk Edebiyatı El Kitabı, Ankara: Grafiker Yayınları. ÖĞEL, Bahaaddin, (1995), Türk Mitolojisi II. Ankara: Türk Tarih Basımevi. SAKAOĞLU Saim ve DUYMAZ Ali, (2012), İslamiyet Öncesi Türk Destanları, İstanbul: Ötüken Neşriyat. TEKİN Mehmet, (2012), Roman Sanatı Romanın Unsurları, İstanbul: Ötüken Neşriyat. TERZİ Âdem, (2007), “Türk Dünyası Destanlarının Tespiti, Türkiye Türkçesine Aktarılması ve Yayımlanması Projesi”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, S.24, s.115. TÜRKER Ferah, (2012), “Altay Türklerinin Anlatmalarında Mitik Bir Varlık: Celbegen”, Milli Folklor Dergisi, S.94, s. 81.