Türkmen Efsanelerinde Sayılar

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 27 - 37, 06.07.2024

Songül Keskin

https://doi.org/10.30804/cesmicihan.1444228

Öz

Halk edebiyatı ürünleri ortaya çıktığı milletin gelenek, görenek ve inançlarını belli toplumsal ritüelleri barındırmaktadır. Halkın ortaya koyduğu bu ürünler yıllar içinde çeşitlenmiştir. Bu çeşitlilik içinde yerini almış türlerden biri de hemen her toplumda var olan efsane türüdür. Efsane türü bünyesinde barındırdığı unsurları kuşaktan kuşağa aktarmakta ve bu bağlamda büyük önem arz etmektedir. Efsanelerin barındırdığı önemli unsurlar arasında sayılar yer almaktadır. Sayılar bütün toplumlarda kullanılmakta ve bu sayılara kutsiyet atfedilmektedir. Türk kültüründe, Şamanizm’de ve İslamiyet’te sayılar belli anlamlar yüklenerek kullanılmıştır. Şamanizm’de yer alan sayıların İslamiyet’te de benzer şekilde yer aldığı ve belli başlı işlevler yüklendiği görülmektedir. Sayılarla ilgili yapılan çalışmalara bakıldığında bu sayıların rastgele seçilmediği belli anlam ve işlevler yüklendiği bununla beraber 1, 2, 3, 4, 7, 40 sayılarının yoğun olarak kullanıldığı görülmektedir. Çalışmamızda Halk kültür ve inancının taşıyıcısı olan efsanelerde sayılar incelenmiştir. Bu bağlamda 120 Türkmen Efsanesi incelenmiş ve efsanelerde yer alan sayılara yüklenen anlamlar, sayıların işlevlerini ortaya çıkarmak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Efsane, Türkmen Efsaneleri, Halk Kültürü, Sayılar

NUMBERS IN TURKMEN LEGENDS

Öz

Folk literature products contain the traditions, customs and beliefs of the nation in which they emerged and certain social rituals. These products produced by the public have diversified over the years. One of the genres that has taken its place in this diversity is the myth genre that exists in almost every society. The legend genre transmits its elements from generation to generation and is of great importance in this context. Numbers are among the important elements of legends. Numbers are used in all societies and sacredness is attributed to these numbers. In Turkish culture, Shamanism and Islam, numbers are used with certain meanings. It is seen that the numbers in Shamanism are also included in Islam in a similar way and have certain functions. When we look at the studies on numbers, it is seen that these numbers are not chosen randomly but have certain meanings and functions, and the numbers 1, 2, 3, 4, 7, 40 are used extensively. In our study, numbers were examined in the legends that carry the folk culture and belief. In this context, 120 Turkmen Legends were examined and it was aimed to reveal the meanings attributed to the numbers in the legends and the functions of the numbers.

Anahtar Kelimeler

Legend, Turkmen Legends, Folk Culture, Numbers.

Kaynakça

• Alptekin, Ali Berat. Halk Hikâyelerinin Motif Yapısı. Ankara: Akçağ Yayınları, 1997.
• Anohin, Andrey Viktoroviç. Altay Şamanlığına Ait Materyaller. çev. Zekeriya Karadavut. Konya: Kömen Yayınları, 2006.
• Aslan, Ensar. Türk Halk Edebiyatı. Ankara: Maya Akademi, 2008.
• Çetinkaya, Bayram Ali. “İhvân-ı Safâ Felsefesinde Sayıların Gizemi Üzerine Bir Çözüm Denemesi”. Felsefe Dünyası 37 (2003): 87-121.
• Durbilmez, Bayram. “Kırım Türk Halk Anlatılarında Sayı Simgeciliği”. Millî Folklor Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi 76 (2007): 177-190.
• Erol Çalışkan, Şerife Seher. Türkmen Efsaneleri Üzerinde Bir Araştırma (İnceleme-Metinler). İzmir: EÜ. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmış Doktora Tezi, 2012.
• Erol Çalışkan, Şerife Seher. “Anadolu Kültüründe Doğum ve Cinsiyet Belirleme Ritüelleri”. I. Uluslararası Dil ve Edebiyatta Modernleşme ve Gelenek Sempozyumu Bildiriler Kitabı (04-06 Ekim 2017). ed. Sema Noyan- Enver Kapağan. 1/457-469. Karabük: Karabük Üniversitesi Yayınları, 2017.
• Erol Çalışkan, Şerife Seher. Türkmen Efsaneleri. Ankara: Gece Akademi, 2018.
• Erol Çalışkan, Şerife Seher. “Alpamış Destanında Sayıların Anlamları ve Değerlendirilmesi Üzerine Bir İnceleme”. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi 14 (2019): 183-197.
• Kılıç, Cevdet. “1 ile 10 Arası Sayılar Metafiziği (Pythagorasçı Sayıların Sembolizminin Dini ve Felsefi Düşüncelerdeki Yeri”. Felsefe Dünyası 43 (2006): 31-55.
• Schimmel, Annemarie. Sayıların Gizemi. çev. Mustafa Küpüşoğlu. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2000.
• Yardımcı, Mehmet. “Geleneksel Türk Kültüründe ve Âşıkların Dilinde Sayılar”. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Merkezi. Erişim 18 Aralık 2023. https://turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/18.php
• Yücel, Ümmühan. Türk Halk İnanışlarında Sayılar. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.