Language and Discourse Analysis in a French Literature Translation (Understanding and Translating Emile Zola)

Yıl 2018, Sayı: 25, 35 - 50, 22.02.2019

Selim Yılmaz Sultan Arzu Ay

https://doi.org/10.37599/ceviri.513989

Öz

How should an analysis of discourse be done in the translation of a literary novel? The subject and
aim of the study are based on this problematic. The corpus we will study on is the novel of the
French thinker and writer Émile Zola, a member of Naturalism (fr. Naturalisme),which is entitled “La
Confession de Claude” (1909) and its Turkish tranlation “Claude’s Confessions” (2011). While examining the fictional novel of Émile Zola and its Turkish translation, a French writer and thinker who has
been translated into many languages throughout the world for centuries, we must certainly consider
the different dynamics that portray the literary work. Accordingly, it is necessary to evaluate the
fields of 19th-century French literature, the social conditions of the period, Realism and Naturalism as
well as the fields of Linguistics, Translation Studies and Philology with an interdisciplinary approach.
We can also call it a multidimensional and multidirectional pragmatic approach, which requires us to
evaluate together the different paradigms that we have just mentioned. We will try to examine the
sample utterances selected from specific sections of this novel in the context of “language-translation” with an interdisciplinary pragmatic approach. In this direction, we will first try to select the sentences worth comparing from the source and target text and then by examining the linguistic structures based on their own context we will try to interpret them moving from sentence to utterance. On
the other hand, whatever the type of translation is, we will try to show, with particular examples, how
the identification of enunciation value and functioning of a number of linguistic markers that stand
out in the source text during the transcription process is important while the author who is in search
of equivalence, constructs the target text. From this point of view, it is unquestionably appropriate to
say that one of the most difficult transfer types is the translation of literary texts, considering that
such a wide range of linguistic richness also involves the fields of Stylistics and Rhetoric. Since the
translation activity is regarded as an act of achieving a balanced transition between both languages
and cultures, we will try to observe what type of strategies the translator uses while producing the
text or the target text. We will try to determine whether this translation strategy is generally based
on the source text and language, or it is focused on language and culture. In other words, we will have
the opportunity to finally see whether the translator is loyal to the translation or free from translation. Our main aim is to examine a novel translated from French literature to Turkish in depth with a comparative perspective especially in the fields of Translation Studies and Linguistics In conclusion,
this study is a literary translation study which aims to contribute to the related field within the frame
of Applied Discourse Linguistics and Translation Studies regarding what method should be followed
when a comprehensive discourse and enunciation research study is conducted.

Anahtar Kelimeler

Discourse analysis, linguistics, novel, translation of literature, translation problems

Bir Fransız Yazını Çevirisinde Dil ve Söylem Çözümlemesi (Emile Zola’yı Anlamak ve Çevirmek)

Öz

Bir edebî roman çevirisinde söylem çözümlemesi nasıl yapılmalıdır? Çalışmanın konusu ve amacı
bu sorunsal üzerine kuruludur. Üzerinde çalışacağımız derleme, Doğalcılık Akımına (fr. Naturalisme) mensup Fransız düşünür ve yazar Émile Zola’nın “La Confession de Claude” (1909) isimli
romanı ile “Claude’un İtirafları” (2011) başlığı ile yapılan Türkçe tercümesidir. Yüzyıllar boyunca dün-
yada birçok dile çevrilen Fransız yazar ve düşünür Émile Zola’nın bahse konu romanını ve Türkçe
çevirisini incelerken, kuşkusuz yazınsal eseri ortaya koyan farklı dinamikleri ilişkilendirmek suretiyle
göz önünde bulundurmalıyız. Buna göre, 19. yüzyıl Fransız Edebiyatını, dönemin toplumsal şartlarını,
Gerçekçilik (Realizm) ve Doğalcılık (Natüralizm) akımlarının yanı sıra, Dilbilim, Çeviribilim ve Filoloji
bilim alanlarını da disiplinlerarası bir yaklaşımla değerlendirmek gerekir. Buna, çok yönlü, ya da çok
boyutlu dediğimiz, biraz önce sıraladığımız farklı alansal paradigmaları bir arada değerlendirmeyi
gerektiren, ya da öngören Pragmatik yaklaşım da diyebiliriz. Bu romanın belirli bölümlerinden seçilen
sözce örneklerini Disiplinlerarası Pragmatik bir yaklaşım ile “dil-çeviri” bağlamında incelemeye gayret edeceğiz. Bu doğrultuda önce kaynak ve erek metin düzleminde karşılaştırmaya değer cümleler
seçip, bulundukları bağlam çerçevesinde dilsel yapılarını incelemek suretiyle, cümleden sözceye geçiş yaparak yorumlamaya çalışacağız. Diğer yandan, çeviri türü ne olursa olsun, özellikle de yazın çevirisi
sürecinde kaynak metinde öne çıkan birtakım dilsel göstergelerin sözceleme değeri ve işlevlerinin be-
lirlenmesinin, çevirmenin erek metnini oluştururken eşdeğerlik arayışında ne kadar önemli olduğunu
belirgin örneklerle göstereceğiz. Bu açıdan bakıldığında, bu denli geniş kapsamlı bir dilsel zenginliğin
ayrıca Biçembilim ve Sözbilim alanlarını da kapsadığı düşünüldüğünde, en zor aktarım türlerinden
birinin yazın çevirisi olduğunu söylemek tartışmasız uygun olacaktır. Çeviri etkinliği her iki dil ve kültür
arasında dengeli bir geçişi gerçekleştirebilme eylemi olarak değerlendirildiğine göre, çevirmenin
ortaya koyduğu metinde, ya da erek metnini üretirken nasıl bir strateji uyguladığını gözlemlemeye
gayret edeceğiz. Bu çeviri stratejisinin genel itibariyle kaynak metne ve diline bağlı kalarak mı, yoksa erek dil ve kültür odaklı mı olduğunu tespit etmeye çalışacağız. Başka bir ifadeyle, çevirmenin
sadık çeviriden yana mı, yoksa özgür çeviriden yana mı olduğunu çalışmanın sonunda görme fırsatını
elde edebileceğiz. Başlıca amacımız Fransız Edebiyatından Türkçeye çevrilmiş bir romanı özellikle
Çeviribilim ve Dilbilim alanları açısından karşılaştırmalı bir bakış açısı ile derinlemesine incelemektir. Sonuç olarak bu çalışma, Uygulamalı Söylem Dilbilimi ve Çeviribilim alanları çerçevesinde, yazın
çevirisinde kapsamlı bir söylem ve sözceleme araştırması yapılırken nasıl bir yol ve yöntem izlenmesi
gerektiği konusunda ilgili alana katkı sunmaya yönelik bir yazın çevirisi incelemesidir. 

Anahtar Kelimeler

Çeviri sorunları, dilbilim, roman, söylem çözümlemesi, yazın çevirisi

Kaynakça

• Cary, E. (1985). Comment faut-il traduire? Lille: Presses Universitaires de Lille.
• Eco, U. (2006). Dire presque la même chose. Expériences de traduction. Paris: Éditions Grasset et Fasquelle.
• İmer, K., Kocaman, A. & Özsoy Sumru A. (2011). Dilbilim sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, BÜTEK A.Ş.
• Jakobson, R. (1963). Essais de linguistique générale. Paris: Editions de Minuit.
• Herbulot, F. (2002). La théorie interprétative ou théorie du sens: point de vue d’une praticienne. Revue META, 49(2), 307 – 315.
• Kerbrat-Orecchioni, C. (2005). Le discours en interaction. Paris: Armand Colin.
• Kıran, A. (1992). Les problèmes sémantiques de la traduction. Frankofoni, 4, 203-214.
• Lederer, M. (2005). Interpréter pour traduire. Paris: Hachette.
• Lederer, M. (1994). La traduction aujourd’hui (Le modèle interprétatif). Paris: Hachette.
• Mounin, G. (1963). Les problèmes linguistiques de la traduction. Paris: Gallimard.
• Pergnier, M. (2004). Traduction et linguistique : sur quelques malentendus. Revue La Linguistique, 40(1), 15-24. DOI : 10.3917/ling.401.0015.
• Saussure, F. de (1915/1991). Cours de linguistique générale. Coll.Grande bibliothèque Payot. Paris: Payot.
• Saussure, F. de (1985). Genel dilbilim dersleri. (B.Vardar, Çev.). Ankara: Birey ve Toplum Yayınları.
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü. İstanbul: Multilingual.
• Zola, E. (1865/1909). La confession de Claude. Paris: Bibliothèque Charpentier.
• Zola, E. (2011). Claude’un itirafları. (S. Yılmaz, Çev.). İstanbul: İdeal Kültür Yayınevi.