Ortaöğretim Kompozisyon Yazma Çalışmalarının Metindilbilimin Metin Üretim Evreleri Açısından İncelenmesi

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 1, 12 - 29, 27.05.2019

Tülay Sarar Kuzu Ekin Soytürk

Öz

Yazma,
çok yönlü bir edim olup bireyin duygu, düşünce, istek,  gözlem ve hayallerini etkili ve verimli bir
şekilde ortaya koyma etkinliği olarak tanımlanabilir. Bu yönüyle yaşamın her
alanında ve döneminde işlevseldir. Öğretim sistemimizde yazma becerisi kazandırmaya
yönelik etkinliklerin çok önemli bir kısmını kompozisyon yazma çalışmaları
oluşturmaktadır. Öğrencilerin yazma becerilerinde iyi bir tutum ve davranış
sergileyebilmeleri için belli bir bilimsel bilgi ve buna dayalı deneyimlerinin
olması gerekir. Bu bağlamda mevcut kompozisyon yazma çalışmalarının geleneksel
yöntemlerin dışında, metindilbilimin önerdiği “metin üretim evrelerine” dayalı
olarak yeni bir boyut getirilmesinin uygun olacağı düşünülebilir. Bu çalışmanın
amacı, ortaöğretimde uygulanmakta olan 
kompozisyon yazma sürecinin metin üretim evreleri ile uyumluluğunu
belirlemektir. Çalışma niteliksel bir çalışmadır ve  betimsel analiz yöntemine dayandırılmıştır.
Çalışmanın amacı doğrultusunda  öğretmen
görüşlerine başvurulan çalışma,  MEB’e
bağlı devlet ve vakıf okullarının 5., 6., 7. ve 8. sınıflarında görev yapmakta
olan 7 öğretmen ile gerçekleştirilmiştir. Çalışma grubu rastgele seçimle
belirlenmiştir.  Verilerin toplamasında
esneklik sağlaması ve sorulara alınan yanıt oranlarında tamlık sağlanabilmesi
amacıyla yarı yapılandırılmış görüşme yöntemi seçilmiştir. Araştırmacı
tarafından hazırlanan görüşme formu toplam 9 sorudan oluşmaktadır.
Öğretmenlerin sorulara verdiği yanıtlar betimsel analiz yöntemiyle
çözümlenmiştir. İnceleme sonucunda öğretmenlerin metin üretim evrelerinin
“söylem tasarımı” ve “kavram ağı oluşturma” maddesi dışında diğer maddeler
konusunda bilgi sahibi oldukları; ancak uygulama sırasında bu aşamaları
dizgesel olarak uygulamadıkları belirlenmiştir.  

Anahtar Kelimeler

Yazma, yazma becerisi, kompozisyon, metindilbilim, metin üretim evreleri

Kaynakça

• Baltacı, A. (2018). “Nitel Araştırmalarda Örnekleme Yöntemleri ve Örnek Hacmi Sorunsalı Üzerine Kavramsal Bir İnceleme”. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi.
• Beaugrande, R. d. (1981). Introduction to Text Linguistics Essex:Longman.
• Beyreli, L., Çetindağ, Z., Celepoğlu, A. (2006). Yazılı ve Sözlü Anlatım. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Brinker, K. (1977). Modelle und methoden der strukturalistischen syntax: e. einf.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak ,E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş., Demiel, F. (2015). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem.
• Demir, T. (2006). Peyami Safa'nın Yalnızız Adlı Romanının Metindilbilimsel Çözümlemesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Dilidüzgün, Ş. (2017). Metindilbilim ve Türkçe Öğretimi. Ankara: Anı yayıncılık.
• Göktürk, A. (1980). Okuma Uğraşısı,2.Bası. İstanbul: Çağdaş yayınları.
• Günay, D. (2013). Metin Bilgisi. İstanbul: Papatya yayınları.
• Güzel, A. (2008). Üniversiteler İçin Türk Dili Ders Kitabı. Ankara: Başkent Üniversitesi .
• Hengirmen, M. (1999). Dilbilgisi ve Dilbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: Engin Yayınevi.
• Hillocks, G. (1987, May). Synthesis of research on teaching writing. Educational Leadership. s. 71-82.
• Kemalettin, D. (2003). “Yazılı Anlatım Becerileri Bakımından Köy ve Kent Beşinci Sınıf Öğrencilerinin Durumu''. (13), s. 233-255.
• Kim, M. (2006). ''Genre-Based Approach to Teaching Writing'',TESL Working Paper series,Volume4,Issue2,Fall.
• Kirby, D. And Liner,T. (1998). Inside Out: Developmental Strategies for Teaching Writing.(2nd Ed.)Portsmouth :Brynton/Cook Pbl.
• Kocaman, A. (1996b). ''Türkçe Öğretiminde Kullanım Düzlemi Üzerine Düşünceler''. Çağdaş Türk Dili Dergisi,Sayı:100, 28-31.
• Kuzu, T. (2003). Etkileşimsel Modele Uygun Okuma öğretiminin Bilgilendirici Metinleri Anlama Düzeyine Etkisi. AÜ,Ankara.
• Marshall, C. &. (2014). Designing Qualitative Research. New York:sage.
• MEB. (2005 a). İlköğretim Türkçe Dersi Öğretim Programı ve Klavuzu(1-5.sınıflar). Ankara.
• Patton, M. (2005). Qualitative Research. New York:John Wiley&Sons,Ltd.
• Ruhi, Ş. (1993). ''Dil Öğretimi Felsefesi'',Dilbilim Araştırmaları. (s. 71-81). Ankara: Hitit Yayınevi.
• Sever, S. (2004). Türkçe Öğretimi ve Tam Öğrenme.(4.Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Şenöz-Ayata, C. (2003). Almanca ve Türkçede Metin Türü Olarak Yazın Eleştirisi. İstanbul: Mavibulut.
• TDK. (2005). Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yay.
• Uzun L, Keçik İ. (2004). Türkçe Sözlü ve Yazılı Anlatım. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Yıldırım, A. Ş. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri(6.Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.