Türk ve Çeviri Çocuk Romanlarının Merak Unsuru Açısından İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 35 - 57, 25.03.2022

Mevlüde Yiğit , Üzeyir Süğümlü

Öz

Araştırmanın amacı, Türk ve çeviri çocuk romanlarının merak unsuru açısından incelenmesidir. Çocuklar, Türk çocuk kitapları kadar çeviri kitapları da okumaktadırlar. Bu nedenle hem Türk çocuk romanlarının hem de çeviri çocuk romanlarının merak unsuru açısından incelenmesi ve romanlardaki merak unsurlarının karşılaştırmalı olarak araştırılması gerekli görülmektedir. Çocuk kitaplarında, çocuğun merak duygusunun harekete geçirilmesi, onun kitabı sevmesini ve zamanla okuma alışkanlığı kazanmasını sağlayabilir. Çocuk romanlarında merak unsuruna yer verilmesinin, çocuğun kitabı severek okuması ve okuma alışkanlığı kazanması üzerindeki rolü dikkate alındığında, Türk çocuk romanları ve çeviri çocuk romanlarında merak unsurunun incelenmesinin önemli olduğu düşünülmektedir. Araştırma, nitel araştırma desenlerinden temel nitel araştırmayla yürütülmüştür. Araştırmanın çalışma materyalleri, sekiz Türk ve sekiz çeviri çocuk romanıdır. Bu romanlar, ortaokul yaş düzeyine yönelik romanlar arasından seçilmiştir. Ayrıca, romanlar, belirlenen birtakım ölçütleri de karşılamaları nedeniyle inceleme kapsamına alınmıştır (Bkz: Çalışmanın Materyalleri). Araştırmanın veri toplama aracını, araştırmacılar tarafından geliştirilen Merak Unsurları Çizelgesi oluşturmaktadır. Alanyazındaki kaynaklar araştırmacılar tarafından taranmış ve kaynaklardaki merak unsurları ayrıntılı çözümleme sürecinin ardından belirlenmiştir. Çözümleme sürecinde çocukların merak duygusunu harekete geçirdiği düşünülen merak unsurları dikkatli bir şekilde seçilmiştir. Merak unsurlarının ifade ettiği sözcük anlamlarıyla ilgili kaynaklardaki açıklamalara başvurulmuştur. Kaynaklarda en çok yer alan on üç adet merak unsuru belirlenerek çizelge oluşturulmuştur. Çocuk romanları, merak unsuru açısından oluşturulan çizelgeye göre incelenmiş ve romanlarda belirlenen merak unsurları çizelgedeki ilgili merak unsuruna göre sınıflandırılmıştır. Araştırmada çocuk romanlarından elde edilen veriler, yorumlar eşliğinde tablolarda gösterilmiştir. Araştırma verileri, doküman incelemesi yoluyla toplanmış ve içerik analizi tekniğiyle çözümlenmiştir. Romanlarda belirlenen merak unsurlarının güvenirliğini ve geçerliğini sağlamak amacıyla kodlayıcılar arası tutarlığa bakılmış, alan uzmanlarının görüşüne başvurulmuş ve merak unsurları doğrudan aktarım yoluyla verilmiştir. Merak unsuru çeşitliliği açısından, Türk ve çeviri çocuk romanlarının yeterli ve yakın düzeyde oldukları, merak unsuru toplam sayısı açısından Türk çocuk romanlarının daha zengin içeriğe sahip oldukları saptanmıştır. Merak unsurlarının tüm çocuk romanlarında dengeli dağılım gösterdiği belirlenmiştir. Tüm çocuk romanlarının merak unsuru açısından belirli yetkinliğe sahip oldukları söylenebilir. Tüm kitaplarda en çok bulunan merak unsuru, soru sorma/sorulara yanıt aramadır. Anne-baba ve öğretmenlerin, çocukların merak duygusuna hitap eden kitaplarla onları buluşturması, Türkçe ders kitaplarında merak unsuru içeren metinlere yer verilmesi ve farklı çocuk kitapları üzerinde merak unsurlarının araştırılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Çocuk edebiyatı, Çeviri çocuk edebiyatı, Roman türü, Merak unsuru

Kaynakça

• Adıgüzel, Ö. (2020). Eğitimde yaratıcı drama (6. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Akgül, S. ve Özdilek, Ç. (2014). Ortaöğretim öğrencilerinin meraklılık düzeylerinin araştırılması (Kütahya ili örneği). Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (41), 255-264. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/dpusbe/issue/4783/65968
• Alptekin, Z. D. (2018). 3-6 yaş grubu çocuklara yönelik yayımlanan resimli hikâye kitaplarının kavram gelişimine katkısı ve temel fen kavramları açısından incelenmesi. Uluslararası Çocuk Edebiyatı ve Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 76-86. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/chedar/issue/39177/445241
• Aytekin, H. (2016). Çocuk ve gençlik edebiyatı. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Ayvacı, H. Ş. (2010). Okulöncesi dönem çocuklarının bilimsel süreç becerilerini kullanma yeterliliklerini geliştirmeye yönelik pilot bir çalışma. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 4(2), 1-24. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/balikesirnef/issue/3371/46524
• Bacanlı, H. ve Türk- Kurtça, T. (2020). Eğitim psikolojisi açısından merak: Genel bir değerlendirme. Hayef: Journal of Education, 17(1), 103-120. DOI: 10.5152/hayef.2020.1923. Baş, T. ve Akturan, U. (2017). Sosyal bilimlerde bilgisayar destekli nitel araştırma yöntemleri (3. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Cüceloğlu, D. (2021). İçimizdeki çocuk (63. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Çelik, H. ve Fırat, H. (2020). Çocuk hikâye ve romanlarında çocuk gerçekliği: Sevim Ak örneği. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi (TEKE), 9(1), 94-109. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/teke/issue/53329/709001
• Çer, E. (2014). Edebiyatta çocuk gerçekliği ve çocuğa görelik ilkelerinin incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Çer, E. (2016a). Çocuk edebiyatı 0-6 yaş çocuk kitaplarında çocuk gerçekliği ve çocuğa görelik. Ankara: Eğiten Kitap Yayıncılık.
• Çer, E. (2016b). Türkçe öğretiminde çocuğa görelik ilkesine uygun edebiyat yapıtlarının önemi. İlköğretim Online, 15(4), 1399-1410. DOI: 10.17051/io.2016.22814.
• Çer, E. (Ed.). (2018). Çocuk edebiyatında çocuk gerçekliği. Çocuk ve kitap içinde (s. 183-208). Ankara: Eğiten Kitap Yayıncılık.
• Demirel, M. ve Coşkun, Y. D. (2009). Üniversitesi öğrencilerinin meraklılık düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (18), 111-134. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/maeuefd/issue/19392/205927
• Dilidüzgün, S. (2018). Çağdaş çocuk yazını- yazın eğitimine atılan ilk adım (3. Baskı). İzmir: Tudem Yayınları.
• Dilidüzgün S. ve Kurultay, T. (1993). Türkçede Alman çocuk edebiyatı. V. Atayman, S. Dilidüzgün ve T. Kurultay (Yay. Haz.), Yabancı çocuk kitaplarına açılan bir pencere: Alman çocuk ve gençlik edebiyatından çeviri öncesi seçmeler içinde (s. 1-80). İstanbul: Alman Kültür Merkezi.
• Doğan, S. (2019). Mavisel Yener’in “dolunay dedektifleri” roman dizisinde çocuk gerçekliği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Uşak.
• Dumanlı Kadızade E. ve Önder, B. (2016). Aytül Akal’ın “süper gazeteciler” çocuk serisinde “abartılmış merak”. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi (HAYEF), 13-3(26), 31-49. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuhayefd/issue/26857/282450
• Emre, İ. (2021) Merak. https://www.tdk.gov.tr/yayinlar/sureli-yayinlarimiz/turk-dili-dergisi/turk-dili-subat-2/ adresinden 28.05.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Eser, O. ve Çer, E. (2018). Çocuk edebiyatı çevirisinde çocuğa görelik ilkesi. E. Çer (Ed.), Çocuk ve kitap içinde (s. 265- 276). Ankara: Eğiten Kitap Yayıncılık.
• Fırat, H. (2019). Çizgi filmlerde çocuk gerçekliği: Niloya örneği. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi (TEKE), 8(2), 1007-1033. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/teke/issue/46075/580118
• Fırat, H. (2020). Çocuk edebiyatında çocuk gerçekliği. Bursa: Ekim Basım Yayın Dağıtım.
• Güleryüz, H. (2013). Yaratıcı çocuk edebiyatı (4. Baskı). Ankara: Edge Akademi Yayınları. İskender, H. (2016). Korku türünün dünya çocuk edebiyatındaki yeri ve Türk çocuk edebiyatında yaygın olmamasının nedenleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 4(3), 295-310. DOI: 10.16916/aded.44001.
• Kapıkıran, Ş. ve Susar- Kırmızı, F. (2019). Öğretmen adaylarının merak ve keşfetme algıları ile okumaya yönelik tutumları arasındaki ilişki. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 266-283. DOI: 10.31592/aeusbed.585328.
• Kara, Ş. ve Şençiçek, S. (2015). Yaratıcı çocuk yetiştirmede problemler ve çözüm önerileri. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 90-97. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/aduefebder/issue/33904/375316
• Karasar, N. (2019). Bilimsel araştırma yöntemi (34. Baskı). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kıbrıs, İ. (2016). Çocuk edebiyatı (7. Baskı). Ankara: Kök Yayıncılık.
• Köklücan, D. (2019). Anaokulu öğrencilerinin ulusal ve çeviri çocuk kitaplarını tercihlerini etkileyen faktörlerin belirlenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bursa Uludağ Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Bursa.
• Miles, M. B. ve Huberman A. M. (2019). Nitel veri analizi (3. Baskı) (S. Akbaba-Altun ve A. Ersoy, Çev. Editörleri). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Merriam, S. B. (2018). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (3. Baskı) (S. Turan, Çev. Ed.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Ömeroğlu, E., Büyüköztürk, Ş. Aydoğan, Y. ve Özyürek, A. (2010). Beş yedi yaş grubu çocuklar için problem çözme ölçeği geliştirme süreci. D. Köksal (Kon. Baş.), II. Uluslararası Türkiye Eğitim Araştırmaları Kongresi Bildiriler Kitabı (ss. 859-868). Antalya.
• Robson, C.(2017). Bilimsel araştırma yöntemleri: Gerçek dünya araştırması (2. Baskı) (Ş. Çınkır ve N. Demirkasımoğlu, Çev. Editörleri). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Saltık, O. (2019). “Şiirimi kedi kaptı” adlı şiir kitabında çocuk gerçekliği. Uluslararası Beşerî Bilimler ve Eğitim Dergisi, 5(10), 180-194. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijhe/issue/44916/478430
• Senemoğlu, N. (1994). Okulöncesi eğitim programı hangi yeterlikleri kazandırmalıdır? Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(10), 21-30. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/hunefd/issue/7827/102906
• Sever, S. (2015). Çocuk edebiyatı ve okuma kültürü (2. Baskı). İzmir: Tudem Yayınları.
• Sever, S. (2019). Çocuk ve edebiyat (10. Baskı). İzmir: Tudem Yayınları.
• Süğümlü, Ü. ve Eraslan, A. (2019). Bilgin Adalı’nın “zaman bisikleti” öykü serisinin merak unsuru bakımından incelenmesi. Ş. Şentürk (Ed.), Ondokuz Mayıs Üniversitesi Uluslararası 100. Yıl Eğitim Sempozyumu Bildiriler Kitabı (ss.299-310). Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Şentuna, T.(2019). Sanatçı buluşmalarının okuma alışkanlığına katkıları konusundaki öğrenci görüşleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Şimşek, T. ve Yakar, Y. M. (2018). Çocuk ve edebiyat. T. Şimşek (Ed.), Kuramdan uygulamaya çocuk edebiyatı el kitabı (5. Baskı) içinde (s. 13-42). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Tan, M. ve Temiz, B. K. (2003). Fen öğretiminde bilimsel süreç becerilerinin yeri ve önemi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(13), 89-101. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/pauefd/issue/11130/133117
• Taş, M. ve Ürün, A. (2019). Sanat ve yaratma. Kalemisi Dergisi, 7(14), 71-82. DOI: 10.7816/kalemisi-07-14-01.
• Turan, L. (2015). Çocuğun dünyasında oyun, hayal ve merak unsurları. L. Turan ve Ö. Yılar (Ed.), Eğitim fakülteleri için çocuk edebiyatı (5. Baskı) içinde (s. 16-27). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Vardi, Ö. ve Demiriz, S. (2019). Okulöncesi öğretmenlerinin çocukların meraklarına yönelik görüşleri. e- Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(4), 44-58. DOI: 10.30900/kafkasegt.655872.
• Yalçın, A. ve Aytaş, G. (2016). Çocuk edebiyatı (8. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yıldırım, A. (1999). Nitel araştırma yöntemlerinin temel özellikleri ve eğitim araştırmalarındaki yeri ve önemi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 23(112), 7-17. Erişim adresi: http://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/issue/view/106
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.