Aytül Akal'ın Yapıtlarının Çocuk Yazınının Temel İlkeleri Açısından İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 2, 1 - 21, 13.09.2023

Mehmet Selim Aslan , Ergün Hamzadayı

Öz

Çocuk yazını; çocukların bilişsel, duyuşsal gelişimleri başta olmak üzere çocuklar üzerinde birçok etkisi bulunan oldukça önemli ve üzerinde titizlikle durulması gereken bir alandır. Çocuk okurların doğrudan etkileşim kurduğu bu alanda çocuk okurları, bilimsel veriler doğrultusunda yetkin ürünlerle karşılaştırmak gerek bireysel gerek toplumsal açıdan büyük önem taşımaktadır. Çocuk gerçekliği ve çocuğa görelik ilkelerini işe koşarak çocuk okurun edilgen bir nesne konumundan etken bir özne konumuna yükselmesinde önemli bir işlev üstlenen çocuk yazını, bu işlevi yerine getirirken çocuk yazınının temel ilkelerine uymalıdır. Bu duruma koşut olarak bu araştırmada, çocuk yazınında önemli bir yer edinmiş, yapıtları birçok dile çevrilmiş olan çocuk yazını yazarı Aytül Akal’ın çocuk okurlar için kaleme aldığı romanlarının çocuk yazınının temel ilkeleri olan; karakter, konu, ileti, dil ve anlatım ile resim açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda bu araştırma betimsel tarama modelinde olup Aytül Akal’ın ortaokul çağına seslenen söz konusu 20 romanı, nitel araştırma yöntemlerinden belge inceleme (doküman inceleme) yoluyla çözümlenmiştir. Aytül Akal’ın yapıtlarının, çocuk yazınının temel ilkeleri açısından genellikle yetkin olduğu saptanmıştır. Bu duruma koşut olarak Aytül Akal’ın yapıtlarının çocuklarda okuma sevgisinin ve alışkanlığının kazanılmasında etkin özellikler içerdiği belirlenmiştir. Yapıtlarda çocuğa görelik ve çocuk gerçekliği ilkelerinin öncelenmesi, bu durumu sağlayan başlıca etken olarak ön plana çıkmıştır. Ayrıca başkişilerin çocuk okurların sağlıklı özdeşim kurabileceği kişilerden seçildiği, seçilen konuların çoğunlukla çocuk okurların ilgisine ve gereksinimine seslendiği; iletilerin genellikle örtük iletilerden oluşup çocuk okurun dil ile düşün evrenine uygun olduğu, yapıtlarda kullanılan resimlerin estetik duyarlık ile çizildiği, çocuk okurların içinde bulunduğu yaşam evresine uygun mizahi özellikler içerdiği, anlatıları genellikle somutladığı ve doğru konumlandırıldığı anlaşılmıştır. Bununla birlikte Aytül Akal’ın yapıtlarının, konunun yapılandırmasını zayıflatan ögelerden olan duygusallık ögesini içermediği belirlenirken abartılmış merak ve rastlantısallık ögelerini içerdiği belirlenmiştir. Ayrıca yapıtlarda dilin varsıllığını yansıtan atasözlerine yeterince yer verilmediği ve yapıtların dilimize henüz yerleşmemiş yabancı sözcüklerden arınık olmadığı saptanmıştır. İncelenmiş olan yapıtlara yönelik araştırmacılara ve eğitimcilere önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Aytül Akal, Çocuk Yazını, Temel İlkeler

Kaynakça

• Adıgüzel, H.Ö. (1999). Aytül Akal’ın çocuk kitaplarına iç ve dış yapı açısından bakış. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 1(2), 139-144.
• Akıncı, B. (2019). Değerler eğitimi açısından Aytül Akal’ın çocuk romanlarının incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Ay, M. (2021). Aytül Akal’ın çocuk romanlarının söz varlığı açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırşehir.
• Bayram, B. (2021). Çocuk yazınında karakter geliştirme bağlamında Aytül Akal’ın masal kitapları. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (23), 1-14. https://doi.org/10.29000/rumelide.948283
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz Ş. ve Demirel F. (2014). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (17. baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Çelebi, V. (2018). Aytül Akal’ın çocuk romanlarının değerler aktarımı açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Doğantemur, E. (2019). Aytül Akal romanlarında karakter eğitimi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Dumanlı Kadızade, E. ve Esmer, R. (2019). Mavisel Yener’in Çılgınlar Sınıfı seri romanlarında fantastik kurgu. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(66), 85-107. https://dxdoi.org/10.17719/jisr.2019.3562
• Dumanlı Kadızade, E. ve Önder, B. (2016). Aytül Akal’ın Süper Gazeteciler çocuk serisinde abartılmış merak. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(3),31-49.
• Erkmen, Z. ve Kaya A. İ. (2017). Aytül Akal’ın eserlerinde aile içi çatışma üzerine bir inceleme. Kesit Akademi Dergisi, (10), 621-633.
• Fırat, H. (2020). Çocuk edebiyatında antiotoriter anlatım: Aytül Akal’ın Güzel Kitaplarım öyküsü. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (19), 177-191. https://doi.org/10.29000/rumelide.752243
• Gümüş, S. (2017). Değerler eğitimi bağlamında Aytül Akal’ın çocuk romanlarının analizi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Hamzadayı, E. ve Çetinkaya G. (2012). Aytül Akal’da ilişkisel kimlikler ve aile içi iletişim: Oğlum Neredesin, Kızım Neredesin. Haz. Sedat Sever. (III. Ulusal Çocuk Edebiyatı ve Gençlik Sempozyumu) içinde. (s. 379-386). Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Hamzadayı, E. Çetinkaya, G., ve Bayat, N. (2013). Halikarnas Balıkçısı’nın çocuklara uyarlanan yapıtlarındaki iletilere yönelik bir içerik çözümlemesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(29),451-457.
• Hamzadayı, E. ve Çetinkaya, G. (2013). Çocuk okurların bilişsel, duyuşsal ve toplumsal gelişimlerindeki işlevleri açısından Aytül Akal’da mizah ögesinin kullanımı. Turkish Studies, 8(4), 489-498.
• Kemaneci, E. (2019). Aytül Akal’ın öykülerinin çocuklara eleştirel düşünme becerisi kazandırması bağlamında incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Mersin Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Mersin.
• Özkan, U. (2021). Eğitim bilimleri araştırmaları için doküman inceleme yöntemi (4. baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Rahımzadehasl, F. (2019). Aytül Akal ve Susan Taghdis’in çocuk hikâyeleri üzerine karşılaştırmalı tematik bir inceleme. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Senek, S. (2018). Aytül Akal’ın masallarının değerler eğitimi açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Sever, S. (2010). Çocuk ve edebiyat (5. baskı). İzmir: Tudem Yayınları.
• Sever, S. (2013). Çocuk yazını öğretimi nasıl olmalıdır. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 41-56.
• Sever, S. (2021). Çocuk ve edebiyat (11. baskı). İzmir: Tudem Yayınları.
• Tanrıöğen, A. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri (3. baskı). Ankara: Anı Yayıncılık. Taşdelen, V. (2005, Ağustos-Eylül). Çocuğu anlayan edebiyat. Hece, 104-105, 319-332.
• Tekin, A. (2018). Aytül Akal’ın çocuk kitaplarının eğitsel iletiler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Uzuner Yurt, S., (2016). Aytül Akal’ın Gökyüzünde Balonlar adlı öykü kitabının söz varlığı, Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 425-444. https://doi.org/10.17556/ief.61125
• Yılmaz, A. (2018). Değerler eğitimi bağlamında Aytül Akal’ın çocuk romanları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Nevşehir.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (6. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.