Web Macerası ile Çocuk Haklarının Öğretilmesine İlişkin Metaforik Bir Yaklaşım

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 35 - 53, 27.11.2024

Merve Dinçer

Öz

Bu araştırmada ortaokul öğrencilerinin “Çocuk Hakları” ile ilgili algılarının metaforlar aracılığıyla belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda öğrencilere öncelikle ön anket soruları sorulmuş, daha sonra çeşitli Web 2.0 araçları kullanılarak bu öğrencilere çocuk hakları anlatılmış ve aynı sorular son anket olarak öğrencilere tekrar sorulmuştur. Ön anket ve son anket verilerine göre elde edilen metaforlar, ortak özellikleri ve farklılıkları bakımından kategoriler altında incelenmiştir. Çalışma nitel araştırma desenlerinden olgubilim (fenomenoloji) desenine göre yürütülmüştür. Araştırmanın örneklemi 116 kız, 87 erkek öğrenci olmak üzere toplam 203 ortaokul (5, 6, 7, 8. sınıf) öğrencisinden oluşmaktadır. Araştırmada, araştırmacı tarafından hazırlanan, yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Araştırma kapsamında veriler, ortaokul öğrencilerinin “Çocuk Hakları …. gibidir. Çünkü.…” cümlesini tamamlamasıyla elde edilmiştir. Böylelikle öğrencilerin ‘‘Çocuk Hakları’’ kavramına ilişkin düşünceleri ve zihinlerinde oluşturdukları algıları tespit edilmeye çalışılmıştır. Araştırmadan elde edilen veriler, araştırmacı tarafından içerik analizi yoluyla çözümlenmiştir. Verilerin analizinde öğrencilerin yazmış olduğu ön-test ve son-test verilerine göre elde edilen metaforlar ortak özellikleri ve farklılıklarına göre kategorilere ayrılmış ve frekans değerleri belirlenmiştir. Analiz sonucunda ortaokul öğrencileri “çocuk hakları” kavramına yönelik ilk uygulamada 26 metafor, son uygulamada ise 41 metafor üretmişlerdir. Üretilen metaforlar “Eğitim”, “Temel ihtiyaçlar”, “Duyuşsal özellik”, “Toplumsal Hayat”, “Soyut ve hayal”, “Doğa” ve “Oyun ve eğlence” olmak üzere toplam 7 kategori altında toplanmıştır. Ön-testte en çok toplumsal hayat kategorisinde metafor üretilirken son-testte ise soyut ve hayal kategorisinde metafor üretilmiştir. Elde edilen bulgular literatür ışığında tartışılmış ve öğrencilerin oluşturmuş oldukları metafor algılarından yola çıkılarak, araştırma sonuçlarına dayalı önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Çocuk, Çocuk Hakları, Metafor, Metafor analizi

Kaynakça

• Kaynakça Akengin, H. (2008). A comparative study on children’s perceptions of the child rights in the Turkish community of Turkey and Northern Cyprus. Education, 129, 224-238.
• Akgül, H. (2017). Nineden-dededen, toruna; bilgi ve iletişim teknolojilerine yönelik metaforik algılar, OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 2017.
• Akyüz, E. (2012). Çocuk hukuku çocukların hakları ve korunması. (Genişletilmiş İkinci Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Arslan, M. M. ve Bayrakçı, M. (2006). Metaforik düşünme ve öğrenme yaklaşımının eğitim-öğretim açısından incelenmesi. Milli Eğitim, 35(171), 100-108.
• Aydın, F. (2010). Ortaöğretim öğrencilerinin coğrafya kavramına ilişkin sahip oldukları metaforlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 10(3), 1293-1322.
• Aydoğdu, E. (2008). İlköğretim okullarındaki öğrenci ve öğretmenlerin sahip oldukları okul algıları ile ideal okul algılarının metaforlar (mecazlar) yardımıyla analizi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir.
• Batur-Musaoğlu, E. (2012). MEB 36-72 aylık çocuklar için okul öncesi eğitim programının (2006) çocuk hakları açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Bender, M. T. (2005). John deweyin eğitime bakışı üzerine yeni bir yorum. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 13-19.
• Büyüköztürk, Ş. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi. Yay.12. bs.
• Cameron, L. (2003): Eğitim söyleminde metafor. Londra/New York, Continuum.
• Çarıkçı, S. (2019). Çocuk hakları eğitimi programının İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin çocuk hakları tutum ve farkındalıklarına etkisi. (Yayınlanmamış doktora tezi), Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Çavuş, S. (2019). Ortaokul öğrencilerinin çocuk hakları kavramına ilişkin bilişsel yapılarının incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Çelik, M. (2020). Ortaokul Türkçe ders kitaplarının çocuk hakları açısından incelenmesi. Diyalektolog- Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, Issue (25), 203.
• Çoban-Sural, Ü. & Aksoy, N. (2021). Kamu ilkokullarında öğrenim gören dördüncü sınıf öğrencilerinin çocuk haklarına ilişkin görüşleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi (TEBD), 19(1), 343-367. https://doi.org/10.37217/tebd.862281
• Erbay, E. (2012). Çocuk hakları. İstanbul: Yeni İnsan Yayınları.
• Ersoy, A. F. (2011). İlköğretim öğrencilerinin çocuk haklarına ilişkin algıları. İlköğretim Online, 10(1), 20-39.
• Gibbs, R. W. Jr. (1993). Process and products in making sense of tropes. In A. Ortony (Ed.), Metafor ve düşünce (2. bs., ss. 276-300). Cambridge, UK: Cambridge University Press.
• Gibbs, R. W, JR. (1994): Aklın poetikası: figüratif düşünce, dil ve anlayış. Cambridge, Cambridge University Press, ix( pp: 527).
• Girmen, P. (2007). İlköğretim öğrencilerinin konuşma ve yazma sürecinde metaforlardan yararlanma durumları. (Yayınlanmamış doktora tezi), Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Gültekin, M., Gürdoğan Bayır, Ö., & Balbağ, N. L. (2016). Haklarımız var: Çocukların gözünden çocuk hakları. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(24), 971-1005. http://dergipark.org.tr/adyusbd/issue/37218/429586
• Horzum, M. B. (2010). Öğretmenlerin Web 2.0 araçlarından haberdarlığı, kullanım sıklıkları ve amaçlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1), 603-634.
• Karcı, Y. (2016). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin çocuk hakları konusunda farkındalık düzeylerini belirleyen faktörler. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kasapoğlu-Akyol, P. (2010). Using educational technology tools to improve language and communication skills of ESL students. Novitas-ROYAL, 4(2), 225-241.
• Keleş, E. (2021). Hz. peygamberin hadislerinde çocuk hakları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Binali Yıldırım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzincan.
• Kurtdede Fidan ve N., Özaydın, A. (2019). Ebeveynlerin çocuk haklarına ilişkin metaforik algıları. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 361-378.
• Lakoff, G. & Johnson, M. (1980). Metaphors we live by. Chicago, IL: University of Chicago Press.
• Lakoff, G. (1986): “The meanings of literal ”. Metaphor and Symbolic Activity, 1(4): 291 -296.
• Lakoff, G. (1993). Çağdaş metafor teorisi. In A. Ortony (Ed.), Metafor ve düşünce (2. bs., ss. 251-270). Cambridge, UK: Cambridge University Press.
• MEB. (2017). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar). Ankara: MEB Yayınları.
• Morgan, G. (1998). Yönetim ve örgüt teorilerinde metafor. (Çev. G. Bulut). İstanbul: Mess.
• Nacaroğlu, O. ve Mutlu, F. (2020). Bilim ve sanat merkezi öğrencilerinin proje kavramına ilişkin metaforik algılarının incelenmesi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20 (2), 992-1007.
• Oğuz, A. (2005). Öğretmen eğitim programlarında metafor kullanma. H. Kıran, (Ed.), XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi. Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Denizli, 582-588.
• O’reilly, T. (2005). Web 2.0: Compact definition. Oreilly. https://www.oreilly.com/pub/a/web2/archive/what-is-web-20.html
• Öz Akar, L. (2013). Çocuk Hakları Bağlamında Çocuklarda Eğitim Hakkı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Özel, A. (2013). The use of the internet and web 2.0 tools among EFL instructors. Yüksek lisans tezi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Özgür, H. (2016). Facebook sosyal ağına entegre e-portfolyo yazılımının akademik başarı ve öğretim sürecinde kullanımına yönelik tutuma etkisi. Sakarya University Journal of Education, 6(1), 38-56.
• Pesen, A. (2015). “Ebeveynlerin 'çocuk' kavramına yükledikleri metaforlar / Metaphors that parents assing to the concept of “child”, International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 10/15, p. 731-748.
• Pragglejaz Group. (2007). MIP: A method for identifying metaphorically used words in discourse. Metaphor and Symbol, 22(1), 1-39.
• Rogers, F. (2001). Çocuğunuz özeldir. İstanbul: Beyaz Yayınları.
• Saban, A. (2008). Okula ilişkin metaforlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 55 (55), 459-496. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/kuey/issue/10342/126702.
• Semerci, Ç. (2007). Program geliştirme kavramına ilişkin metaforlarla yeni ilköğretim programlarına farklı bir bakış. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31 (2), 125-140.
• Steen, G. J. (2002). Metafor tanımlama: bilişsel bir yaklaşım. Style, 36(3): 386- 407.
• Steen, G. J. (2007). Finding metaphor in grammar and usage: A methodological analysis of theory and research, Amsterdam: John Benjamins.
• Torun, F. (2011). Çocuk hakları öğretiminde oyun yönteminin başarıya, kalıcılığa ve tutuma etkisi. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr
• Türk Dil Kurumu. (t.y.) Türkçe sözlük. https://sozluk.gov.tr
• Uluç, F. Ö. (2008). İlköğretim programlarında çocuk hakları. Yayımlanmamış doktora tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ulusoy, B. (2020). 8. sınıf öğrencilerinin liselere geçiş sınavına (lgs) ilişkin algılarının metaforlar aracılığıyla incelenmesi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Ereğli Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2), 186-202.
• UNICEF. (2018). Çocuk haklarına dair sözleşme uygulama el kitabı. UNICEF.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, A., & Ünlü, D. (2014). Metaforlarla öğretmenliğin dönüşümü: “dün heybetli bir şelaleydik, bugün ise kurumaya yüz tutmuş dere.” In N. Samet Baykal, A. Ural, & Z. Alica (Ed.), Eleştirel Eğitim Seçkisi (ss. 56-67). Ankara: Pegem Akademi.
• Yörükoğlu, A. (2007). Değişen toplumda aile ve çocuk. İstanbul: Özgür Yayınları.